Unha nova datación reduce de forma drástica a idade do xacemento e aproxímao á época do home moderno
23 ago 2016 . Actualizado á 07:52 h.Os homes de Neandertal que viviron en Cova Eirós no Paleolítico Medio son considerablemente menos antigos do que parecía nun principio. Hai xa varios anos, a ocupación máis recente dese período prehistórico rexistrada no xacemento de Triacastela foi datada con métodos radiométricos fai uns 84.000 anos. Con todo, unha nova datación -que está aínda en curso de realización- suxire que os materiais descubertos neste nivel arqueolóxico son en realidade moito máis recentes e que poderían ter menos de 50.000 ou incluso de 40.000 anos.
Esta nova cronoloxía vén incrementar dunha forma notable o interese do xacemento, segundo apunta Arturo de Lombera, codirector das escavacións. As rastros neandertales de Cova Eirós encádranse agora nunha época moito máis tardía e máis próxima á expansión do home de Cromañón ou Homo sapiens moderno, que se expandiu por Europa fai entre 45.000 e 40.000 anos. «A primeira datación de 84.000 anos situaba este xacemento na época dos chamados neandertales clásicos, moi anterior á chegada dos primeiros Homo sapiens, pero as datas que manexamos agora encádranse xa no período de declive e extinción dos neandertales e da súa substitución polos humanos modernos», indica o arqueólogo.
Cambio de perspectiva
O cambio de enfoque cronolóxico, agrega De Lombera, pode servir para introducir a Cova Eirós no gran debate sobre a desaparición dos neandertales e a colonización do continente polo Homo sapiens, unha das cuestións máis discutidas polos especialistas na prehistoria remota. «Con esta perspectiva, pensamos que o xacemento nos pode dar información moi valiosa sobre como vivían os neandertales do noroeste ibérico antes da extinción e sobre o período transición entre esta especie o Homo sapiens», conclúe.
Unha posible relación, aínda non comprobada, coas ocupacións de Monforte
Os arqueólogos realizaron diversos estudos para comprobar se existe unha relación directa entre as pegadas que deixaron os homes de Neandertal en Cova Eirós e en Monforte. Nas zonas dAs Lamas e Ou Chao de Fabeiro descubríronse hai anos algunhas industrias do Paleolítico Medio ás que se asignou respectivamente unha antigüidade mínima de 40.000 e 69.000 anos, respectivamente. As datacións foron realizadas coa técnica OSL, pero os investigadores puntualizan que o que se mediu é a idade dos coluviones -as capas de terreo aluvial- nos que estaban enterrados os artefactos. As ferramentas en se mesmas poden ser aínda máis antigas.
Arturo de Lombera apunta que os grupos nómades que fabricaron estes útiles poden ser os mesmos que acamparon en Cova Eirós nalgunhas épocas. Co fin de obter evidencias desta posible relación, os arqueólogos examinaron as industrias de Cova Eirós para ver se algunha delas foi fabricada con minerais nativos da zona de Monforte. Por agora non se atopou ningunha que cumprise esta condición, pero non se descarta que aparezan pezas deste tipo en futuras escavacións.
Segundo explica De Lombera, en numerosos xacementos neandertales atopáronse artefactos líticos elaborados con minerais procedentes de lugares moi distantes. Os chamados territorios económicos -as áreas de obtención de materias primas para fabricar ferramentas- abarcan normalmente un radio de entre dous e cinco quilómetros ao redor dos xacementos, pero a miúdo esténdense a distancias de corenta ou sesenta quilómetros ou incluso máis. «Por iso é posible que en Cova Eirós aparezan industrias fabricadas con materias primas obtidas en Monforte», engade o arqueólogo.
A fauna fósil de pequeno tamaño axudou a precisar mellor a cronoloxía
Os vestixios máis antigos do Homo sapiens moderno que se atoparon en Cova Eirós datan de fai uns 30.000 anos e pertencen ao período auriñaciense. Aproximadamente nesa mesma época desapareceron os últimos homes de Neandertal da Península Ibérica. O grande oco de máis de 50.000 anos con respecto ás ocupacións neandertales da cova que suxería a primeira datación radiométrica espertou hai tempo serias sospeitas entre os investigadores.
En principio pensouse que os rastros desa longa etapa intermedia podían ser varridos por inundacións no interior da caverna. «Pero o oco cronolóxico era demasiado grande e había cousas que non cadraban», di De Lombera.
Unha maior coherencia
Unha das principais discordancias que levaron aos investigadores para revisar a cronoloxía do xacemento foi a presenza de microfauna -fósiles de pequenos animais- que indica que durante a ocupación neandertal o clima era máis frío do que debería ser se se produciu realmente hai 84.000 anos. Esa cronoloxía corresponde a un período interglacial no que o clima era polo menos tan cálido como o actual, e incluso un pouco máis. «Se supomos que a ocupación data de fai 50.000 ou 40.000 anos -explica Arturo de Lombera-, todo é moito máis coherente porque nesa época máis tardía o clima volveuse máis frío e a microfauna típica dese período climático correspóndese mellor coa que atopamos no nivel arqueolóxico neandertal».
Utilización de distintas técnicas para calcular a antigüidade
A primeira datación realizada no xacemento neandertal de Cova Eirós efectuouse co procedemento coñecido con termoluminiscencia do cuarzo, tamén llamda OSL polas súas siglas en inglés. Este método permite determinar canto tempo levan enterradas as partículas de cuarzo que aparecen mesturadas coa terra no subsolo da cova, o que dá pé a deducir a antigüidade das pezas arqueolóxicas e os fósiles que se descobren nunha determinada capa do terreo.
Pero como nos demais métodos de datación radiométrica, na OSL pode darse unha ampla marxe de erro. Na actualidade está a realizarse unha nova datación con este mesmo sistema e outra complementaria co máis coñecido método do carbono 14, a fin de corrixir aqueles primeiros resultados. Este último procedemento só se pode aplicar sobre materia orgánica, como ósos fosilizados ou restos vexetais. A datación por carbono 14 só é efectiva con materiais que teñan unha antigüidade máxima de entre 40.000 e 50.000 anos. Os arqueólogos cren que será suficiente para fixar con precisión a idade do xacemento neandertal de Triacastela, xa que todo indica que se atopa dentro dese límite temporal.