Hai 30.000 anos, a pluviosidade da zona superaba nun 64% á actual
23 sep 2015 . Actualizado á 05:00 h.Os homes de Neandertal e os Homo sapiens que viviron en Cova Eirós en diferentes épocas da prehistoria coñeceron un clima moito máis frío e chuvioso que o actual. Esta é unha das principais conclusións dun estudo paleoclimático que tomou como base os fósiles de mamíferos de pequeno tamaño descubertos no xacemento paleolítico de Triacastela. Esta investigación parte da base de que os pequenos vertebrados son extremadamente sensibles aos cambios ambientais, polo que a súa presenza ou a súa ausencia nun xacemento pode indicar con gran precisión as condicións climáticas que reinaron antigamente na zona.
O estudo foi elaborado por Iván Rey, un dos membros do equipo científico que realiza as escavacións. Os resultados foron reunidos nunha tese de fin de máster que se presentou a semana pasada e publicaranse máis adiante nunha revista especializada. Segundo explica Rey, a investigación indica que o clima da zona foi especialmente frío fai ao redor de 30.000 anos, unha época en que a cova foi ocupada por Homo sapiens. Os artefactos que fabricaron -encadrados na tecnoloxía do período Auriñaciense- atópase no chamado nivel arqueolóxico 2. «Nesa época a temperatura media anual estaba entre tres e catro graos centígrados por baixo da actual, que é duns once graos», apunta o investigador.
Unhas condicións similares déronse fai uns 84.000 anos, cando a cova foi poboada por neandertales cuxos vestixios se acharon no nivel arqueolóxico 3. Moito máis atrás no tempo, fai uns 118.000 anos, a gruta serviu de refuxio a outros grupos neandertales máis arcaicos.
Un tempo menos rigoroso
Na época correspondente a ese nivel arqueólogico -o número 4-, o clima tamén era frío, pero menos que nas mencionadas etapas. A temperatura media anual estaba entre 1,5 e dous graos por baixo da actual.
Polo que respecta aos índices de pluviosidade, a investigación realizada sobre a fósiis mostra que nas épocas correspondentes aos niveis arqueolóxicos 2 e 3 a precipitación media anual roldaba os 1.600 mílímetros ou litros por metro cadrado. A media anual actual na mesma zona é de 1.033 litros, polo que diferenza é dun 64,5%. Nos tempos que coinciden co nivel arqueolóxico máis antigo, os índices de pluviosidade eran moi similares aos actuais.
Roedores propios das terras de alta montaña
Nos diferentes niveis arqueolóxicos do xacemento de Cova Eirós atopáronse fósiles de dezanove especies de micromamíferos, ningúns dos cales non se atopan na actualidade na zona. É o caso do topillo nival (Chyonomis nivalis), un roedor que hoxe só vive nalgunhas zonas da Península Ibérica en alturas situadas por amais dos 1.200 metros sobre o nivel do mar. A cova de Triacastela está a 780 metros de altura, o que indica que no Pleistoceno a condicións ambientais da zona eran análogas ás que agora só se dan nas áreas de alta montaña. Hoxe non está claro se o topillo nival segue presente en Galicia, xa que algúns atlas faunísticos mencionan esta especie, pero noutros non figura.
Dentro desta colección de fósiles, sinala doutra banda Iván Rey, destaca a presenza de restos de morcego grande de ferradura (Rhinolophus ferrumequinum), unha especie que hoxe en día segue presente en Galicia. O achado reviste especial importancia, xa que esta é a primeira vez documéntase a presenza desta clase de morcego nun xacemento do Paleolítico en toda a península.
Outras especies
Na cova tamén se atoparon numerosos fósiles doutros vertebrados de pequeno tamaño, entre os que hai diversas especies de réptiles, anfibios e peces. Neste último caso trátase sobre todo de restos de troitas que segundo todos os indicios foron pescadas polos antigos poboadores da zona no arroio de Bezcas, que corre ao pé da empinada ladeira na que se atopa a cova.
A isto engádese a presenza de fósiles de moitas especies animais de mediano e gran tamaño, entre os que figuran o oso das cavernas, o león, a hiena o rinoceronte, o cervo, o rebeco ou a cabra. Estes vestixios biolóxicos, que tamén serán de grande axuda para reconstruír as antigas condicións ambientais da zona, están a ser estudados actualmente por outros especialistas.
Unha vexetación densa formada por bosques abertos e prados húmidos
O estudo paleoambiental realizado sobre os fósiles de Cova Eirós, segundo apuntan os investigadores, indica que a paisaxe da zona era considerablemente distinto do actual cando os nómades paleolíticos desprazábanse pola zona. Nas épocas de gran pluviosidade a vexetación era máis abundante que agora. «Pero o medio vexetal non era pechado, senón que coexistían os bosques abertos cos prados húmidos», puntualiza Iván Rey. «Tamén parece que había bastantes rocas en zonas próximas á cova, sen que se poida dicir propiamente que fose un territorio rochoso», agrega.
Doutra banda, os investigadores tratan de relacionar a época fría máis recente que se rexistrou en Cova Eirós cun dos eventos Heinrich, uns episodios de fluctuaciones climáticas -duns 750 anos de duración cada un- que se produciron durante a última glaciación. Nesas etapas, numerosos icebergs desprendéronse das masas de xeo do hemisferio norte e enormes volumes de auga doce fluíron polo Atlántico, causando cambios nas correntes mariñas e outras alteracións. Rey sinala ademais que por agora non se sabe se os datos climáticos obtidos en Cova Eirós pódense aplicar ao resto das serras orientais galegas. «Para sabelo con certeza hai que escavar e extraer información doutras covas», engade o investigador.