Juan Pablo García, enfermeiro: «Se a garrapata extráese entre as 24 e as 36 horas posteriores á picadura, non adoita haber problemas»
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
O especialista alerta sobre as picaduras de medusa, que aparecen con máis frecuencia polo aumento da temperatura da auga
24 jul 2025 . Actualizado á 14:46 h.Aumento das viaxes, das actividades ao aire libre e das temperaturas. Non son poucas as urxencias ás que deben facer fronte os equipos de enfermería nestas datas. Juan Pablo García, vogal do Colexio de Enfermería da Coruña, explica como actuar en situacións propias desta época, como picaduras de insectos, fanecas e medusas. Ademais, advirte do incremento de traumatismos por zambullidas que se está dando nos últimos anos.
—Que emerxencias son máis frecuentes nesta época estival?
—Sobre todo, picaduras. Increméntanse moito polo aumento das temperaturas e porque facemos moitas máis actividades ao aire libre. Tamén os golpes de calor.
—Picaduras de insecto?
—Si, aínda que non son as únicas que vemos, porque tamén se dan de escarapotes na praia ou incluso de medusas. Polo aumento da temperatura da auga, agora en Galicia, que antes non estabamos acostumados porque son máis típicas do Mediterráneo, vémolas con máis frecuencia. Non podemos esquecernos das de serpes, aínda que non adoitan ser as máis habituais. Na comunidade hai un especie que ten máis veleno, que é a víbora hocicuda, pero son mínimas.
—Cales son as máis frecuentes á hora de falar de picaduras de insecto?
—O que máis vemos é de avespas e abellas. Neste caso, hai que retirar o aguillón para evitar que siga emitindo toxinas. Podemos intentar quitala cunha pinza e se non, un cartón que teñamos por medio dun arrastre, a nivel da pel. Se non somos capaces deixámolo e podemos agardar a ver que sucede, pero en principio, o mellor é quitala. Logo, intentar saír da zona onde nos picou o insecto, lavar con auga e xabón, e aplicar frío. Non directamente xeo, senón cun pano ou con algo habilitado para facelo. Despois si se pode aplicar unha crema de corticoides, pero se a reacción resulta grave, aí teriamos que acudir a un centro sanitario ou chamar ao 112.
—A reacción na pel é normal, non? Non debería alarmarnos.
—A sensibilidade a unha picadura de insecto pódese manifestar de diferentes xeitos, desde unha reacción local ata unha alérxica grave. As locais adoitan ser comúns, a todo o mundo sucédelles. Pode incluír dor, enrojecimiento, hinchazón, picazón, ardor, entumecimiento e hormigueo na zona da picadura. Pero si hai persoas que poden experimentar unha reacción alérxica máis grave e incluso chegar a sufrir unha anafilaxia, que pode pór en perigo a túa vida e require atención médica inmediata.
—Cales serían os síntomas que requiren chamar ao 112 ou facernos acudir a un centro médico?
—No caso de que se presentan síntomas como dificultade para respirar, hinchazón da cara ou a boca, mareos, desmaios, náuseas, vómitos, etcétera. É necesario chamar ao 112 ou acudir a un centro sanitario canto antes. Moita xente xa sabe que é alérxica e leva consigo un kit de adrenalina. Ademais, aínda que unha primeira exposición pode producir unha reacción leve, pódese complicar se son repetitivas, por iso hai que evitar a zona ou previr que non nos piquen máis.
—Que particularidades se dan se a picadura é de garrapata?
—Debemos ter moito coidado se vemos unha garrapata na nosa pel. En Galicia non son endémicas, pero si que existiu un aumento das mesmas porque tamén aumentaron o número de animais salvaxes en zonas incluso próximas ás urbanas. Se unha persoa vai dar un pase polo monte, recomendamos que o faga en manga longa, pantalón longo, botas ou calcetíns, tapando as zonas expostas. Sobre todo, ter precaución con aquelas zonas nas que se dea un maior contacto coas garrapatas.
—É perigosa unha picadura de garrapata?
—Normalmente é inofensiva. O problema é que pode transmitir unha enfermidade, a de Lyme, polo que resulta necesario retirala.
—Como facelo correctamente?
—Utilizamos unhas pinzas de punta fina, achegándonos o máximo posible á pel. Hai que tirar suavemente cunha presión constante e nunca retorcer ou sacudir porque pode deixar partes da boca na pel. Logo, lavar con auga e xabón, desinfectar cun antiséptico e logo vixiar. Se aparece enrojecimiento, hinchazón ou unha lesión que se parece a unha diana, hai que consultar ao médico rapidamente. Ás veces, incluso hai xente á que lle pica e dáselle antibiótico de forma preventiva. Normalmente, se se extrae entre as 24 e as 36 horas posteriores á picadura, non adoita haber ningún problema. Pero hai que ter coidado.
—Entón si resultaría preciso revisarse o corpo se pasamos o día no monte, por exemplo.
—Si. Tampouco debemos caer en alarmismos, pero se detectas calquera lesión estraña que apareza, calquera punto vermello ou negro que non foi habitual no corpo, pode ser unha garrapata. Hai que vixialo, zonas expostas sobre todo. E se se detecta unha, extraela canto antes.
—Podemos optar por remedios caseiros?
—Non, non se recomendan os remedios caseiros. Nin aceite nin vinagre, nada diso. Retirar cunhas pinzas, sempre coa presión suave e constante, nunca retorcer, lavar con auga ou xabón e usar un antiséptico, clorhexidina (máis coñecida polo seu nome comercial, Cristalmina). Incluso podes usar un pouco de alcol para desinfectar se non tes a man un desinfectante de pel normal, pero iso é o que se recomenda. E logo vixiar, claro.
—Antes comentábame as picaduras de faneca. Cando e como adoitan picar?
—Adoitan picar en marea baixa porque están máis expostas. A faneca brava ou escarapote, que se chaman así no norte de Galicia, atópanse en augas de pouca profundidade. Non as vemos e deixan a aleta dorsal un pouco exposta. Cando te achegas ás rocas ou en ceas onde a marea está máis baixa, písalas. Adoitan dicir que pican a última hora, pero non hai ningunha evidencia científica respecto diso.
—Se nos pica unha faneca, que debemos facer?
—Se estamos nunha praia, ir a un posto de salvamento. Se non hai, lavar coa auga do propio mar. Despois, o que recomendamos sempre é un baño de auga quente. Nos postos de socorrismo xa teñen uns baldes con auga que se quentan a 45 ou 50 graos. Ponse o pé nesa auga. Porque o veleno do escarapote adóitase inactivar coa calor. Antigamente tamén se ouriñaba nas propias feridas, xustamente por iso, pola calor. Tamén debemos retirar o resto de espiñas se se quedaron na ferida. A dor, picazón, inflamación e enrojecimiento é normal.
—Pódese previr?
—Si, recomendo sobre todo camiñar con precaución en augas pouco profundas e arrastrar os pés ao entrar na auga. Usar o calzado adecuado. En zonas rochosas, con marea baixa, recoméndase usar escarpíns.
—Se nos atopamos unha medusa na area, podemos tocala?
—Non, de feito é un dos grandes erros. Non se deben tocar as medusas que nos atopamos na area porque adoitan ter toxinas aínda. Aínda que supostamente está «morta», se a tocamos, moitas veces poden ter restos de células urticantes, que pican. Hai que ter precaución nese sentido.
—Como de frecuente é a picadura de medusa?
—Sempre as houbo, pero agora si que existe un aumento da temperatura da auga e están a aparecer en praias do Atlántico e o Cantábrico, cando antes non adoitaban verse por estas zonas. Ao non estar acostumados, adoitamos cometer o erro de tocalas. Outro tema importante: se nos pica unha debemos dirixirnos á beira e lavar a zona con auga salgada, nunca con doce porque podería empeorar aínda máis a lesión. Logo hai que aplicar un pano de auga quente para intentar desnaturalizar ese veleno e despois frío.
—Faloume de picaduras, pero que hai dos traumatismos?
—O aumento de traumatismos no verán é exponencial. Xa non falo dos graves como os que se dan en accidentes de tráfico, que poden aumentar polo incremento dos desprazamentos. Nos últimos tempos tamén creceron os medulares, lesións medulares por zambullida.
—Para rematar, que consellos daría para un verán sen incidencias?
—Hai que gozar da natureza, pero con coidado. É importante, coas altas temperaturas, hidratarse ben para evitar un golpe de calor. Do mesmo xeito que evitar as horas centrais do día, protexer os nenos, pór crema solar e evitar o risco de exposición durante moito tempo.