O pacto Putin-Erdogan pon fin ao proxecto de unha autonomía democrática e laica de kurdos, árabes e asirios nos tres cantóns do norte de Siria
27 oct 2019 . Actualizado ás 05:00 h.«Rojava era un proxecto único». Soulnar Mohamed, residente da o Malika, no norte de Siria, conxuga en pretérito o autogoberno dos tres cantóns kurdos do norte de Siria. Tras o acordo de Vladimir Putin e Recep Tayip Erdogan, que deu o visto e prace á ocupación turca e as patrullas rusas, a moza kurda ve desvanecerse o soño do Kurdistán autónomo no nordeste de Siria.
Rojava naceu do caos. Aproveitando o baleiro de poder en o inicio da guerra en Siria, os kurdos lanzaron un proxecto de autogoberno no 2012. Á vez que loitaban corpo a corpo contra a Fronte ao Nusra, exfilial de Al Qaida, e logo co Estado Islámico, os kurdos, xunto con árabes e asirios, sentaron as bases dun proxecto revolucionario e secular. En o 2015 declarouse oficialmente a Administración Autónoma do Nordeste de Siria
Rojava era «un espazo seguro, un espazo de liberdade onde a xente podía expresar a súa relixión e opinións de xeito libre», lembra Soulnar. Fadiye, copresidenta de consello municipal de Sere Kaniye (Nivel ao Ain, en árabe), salienta a igualdade de xénero: «A palabra do home non estaba por amais da da muller, o patriarcado levounos a moitas guerras, as mulleres temos máis intelixencia emocional, a nosa natureza esta máis próxima á paz».
Este enfoque libertario, que bebe das ideas do anarquista Murray Bookchin, atraeu a centenares de brigadistas internacionais, entre eles o barcelonés Rok Brossa. «Ese modelo social novo é unha inspiración para movementos sociais de todo o mundo, está baseado na igualdade de xero, ecoloxía social e o municipalismo libertario», conta por teléfono desde Qamishli. Guiado polo «espírito internacionalista do que vivimos na España do 36» e a «solidariedade entre pobos», Rok viaxou ao norte de Siria no 2017 para apoiar a revolución. Desde entón participou en proxectos ecolóxicos: un viveiro, reforestación, reciclaxe de augas ou paneis solares.
Este mes, tras a ofensiva turca, pasou a ser voluntario nos hospitais e testemuña do éxodo dos pobos fronteirizos. «Vimos moitos pobos abandonados de xente que foxe das bombas do Exercito turco e os seus aliados islamitas».
O presidente turco xustificou o establecemento dunha «zona segura» no norte de siria para reacoller a un millón de refuxiados sirios que viven en Turquía. Pero a Fadiye, e a outros 200.000 kurdos, desaloxounos dos seus fogares. A casa de Fadiye atópase na zona que Putin cedeu a Erdogan, en Nivel ao Ain. Fai case tres semanas que esta nai de 47 anos fuxiu cos seus dous fillos á o Hasaka, desde onde denuncia que as oenegués internacionais aínda non accederon e as locais non dan abasto. «É inhumano», resume.
Respecto ao acordo Erdogan-Putin, Fadiye afirma que é «un primeiro paso para sentarnos a dialogar, os kurdos non queremos a guerra». Pero avisa: «A zona segura ten que estar baixo supervisión internacional, non aceptamos estar baixo supervisión turca». Promete seguir loitando ata que poida volver á súa casa.
Do seu fogar sepárana 80 quilómetros e unha sucesión de bandazos diplomáticos: a retirada das tropas estadounidenses, a ofensiva turca, a alianza das Forzas Democráticas Sirias (FDS) con Damasco e Rusia, e finalmente, o acordo entre Putin e Erdogan.
Desde Tal Tamer, Shamoun Kako, responsable do Partido Democrático Asirio, denuncia que a pesar do cesamento do fogo anunciado, as milicias apoiadas por Erdogan «están a ocupar 3 ou 4 pobos cada día, a xente está a ser expulsada», extremo que confirman desde o Centro de Información de Rojava. «Rusia, EE.UU., Turquía e mesmo Irán, todos están de acordo en que Rojava non continúe o seu camiño, son máis fortes que nós», conclúe Shamoun.
É o fin?
Soulnar resígnase a que as FDS intégrense no Exército sirio -opción que está sobre a mesa- pero agarda conservar a autonomía da súa administración. «Queremos autogobernarnos, que non sexa alguén elixido a dedo por Damasco», explica.
Fadiye, parte activa da Administración kurda, asegura: «Se o proxecto de Rojava como administración acaba, bo, os nosos valores de igualdade, democracia e respecto entre relixións, entre homes e mulleres seguirán, a semente xa está plantada».
Rok, quen non se expón deixar o norte de Siria, é máis optimista: «Non é o final de Rojava, a vontade de construír un modelo social distinto segue presente na sociedade, aquí seguirei».
O analista do German Marshall Fund, Nicholas Danforth, si que di que estamos ante o fin de Rojava, pero non ante o fin de «as aspiracións kurdas de autonomía na rexión». Dandforth explica que Erdogan conseguiu frear a autonomía kurda e que EE.UU. remate o seu apoio ás FDS, pero «cun gran custo» nas relacións de Ankara e Washington . «Turquía está implementando unha política exterior baseada en enfrontar a Rusia e Estados Unidos, pero chegado a certo punto a ira estadounidense farao imposible». E apunta que o vencedor é Putin, xa que «a permanencia de Turquía no norte de siria depende de Moscova», que co tempo presionará para que Bachar ao Asade tome o control da zona.
Isto devolvería aos kurdos baixo o xugo da dinastía dos Asade, que durante décadas reprimiu política e culturalmente aos kurdos, segundo informes de Human Rights Watch, chegando mesmo a prohibir as celebracións do seu ano novo, Nowruz.
Os kurdos, tras facer caer ao califato do Estado Islámico, han visto que xa non resultan útiles na geoestrategia das grandes potencias. Non é a primeira vez que lles traizoan. Tras a Primeira Guerra Mundial, as potencias aliadas esqueceron a súa promesa de establecer un Estado propio para os kurdos dispersados por varios países. Desde entón entre 25 e 35 millóns de kurdos repartidos entre Siria, Turquía, Iraq ou Irán viron fracasar as súas aspiracións de autonomía.
«Os kurdos non teñen máis amigos que as montañas», di o refrán. E isto, conxúgase en presente.