A expresión que gañou destaque con Trump xera confusión e aumenta o discurso de odio
17 novs 2017 . Actualizado ás 15:10 h.Ameazan á liberdade de prensa e ao xornalismo. As noticias falsas, chamadas fake news, teñen o poder de distorsionar a realidade e de impactar na vida das persoas, como quedou de manifesto tras as eleccións dos Estados Unidos, as presidenciais francesas, o referendo do brexit ou máis recentemente no desafío secesionista catalán. Aínda que existiron sempre, é agora co auxe das redes sociais que as noticias falsas gañaron forza: a súa difusión en Internet é barata e exponencial.
«Non inventei o termo, porque creo que outras persoas o usaron ao longo dos anos, pero nunca o notou. O que si fixen é darlle visibilidade, porque lamentablemente o noso país está infestado delas e é unha pena». Así se refería Donald Trump ás fake news durante unha entrevista na CNN tras ter sido elixido presidente dos Estados Unidos. Foi no outono do 2016, durante a campaña electoral cando a expresión fake news empezou a popularizarse e a soar con máis frecuencia, e é que Trump recorreu a ela (e ségueo facendo habitualmente) en Twitter cando quere desprestixiar algunha exclusiva publicada polos medios de comunicación que puxo na súa diana.
A principal función das fake news é a desinformación, case sempre cun interese detrás, ben sexa político, económico, deportivo... Pero, como nacen? As noticias falsas difunden propaganda ou contos, ou directamente desinforman, facéndose pasar por unha noticia real. Ademais de aproveitar o tirón das redes sociais, onde se propagan rapidamente moito antes de ser desmentidas, os creadores de fake news aproveitan outros métodos para confundir aos lectores. Utilizan dominios similares a páxinas reais, copian a aparencia de medios reputados para confundir e mesmo establecen alianzas entre páxinas de noticias falsas para apoiarse e gañar credibilidade entre a audiencia. Ademais de enganar, o negocio destas páxinas consiste en incrementar a súa taxa de clic para así lograr un maior número de impresións publicitarias e, por extensión, máis ingresos.
En Europa, case o 50% dos lectores comparten as noticias por redes sociais (Facebook, Twitter e WhatsApp), que figuran como o principal medio para a distribución de noticias falsas. Segundo o último informe Predicións Tecnolóxicas para o 2018 da consultora Gartner, analizado esta semana nun simposio Barcelona, no ano 2022 o público das economías maduras xa consumirá máis noticias falsas que verdadeiras. «Cunha cantidade cada vez maior de noticias falsas, existe a necesidade dunha supervisión estreita», exhorta a consultora no estudo. Gartner advirte de que mentres que a «intelixencia artificial está a demostrar ser moi eficaz na creación de nova información, tamén está a ser igual de eficaz en distorsionar os datos para crear información falsa». A consultora predicir, mesmo, que antes do 2020, este tipo de distorsión informativa pode alimentar fraudes financeiras. Ademais, tamén mostra as súas dúbidas de que durante os próximos tres anos as principais empresas de Internet logren cultivar un completo éxito ao intentar mitigar o problema.
Paul Horner, falecido o pasado mes de setembro, era un dos pioneiros na creación e propagación de noticias falsas a través de dominios que parecían oficiais. As súas historias lograron captar a atención nos Estados Unidos durante as últimas eleccións presidenciais debido a que medios de comunicación e políticos fixéronse eco do seu traballo sen ter verificado antes a información. Considerábase a si mesmo un dos artífices da vitoria de Trump. Tratando de explicar o seu traballo, Horner dixo en algunhas entrevistas que «calquera podía escribir unha historia». Ao seu xuízo, para lograr que unha noticia falsa se propague, os primeiros parágrafos deben de ser sempre súper lexítimos», o mesmo que o título e a imaxe que será utilizada, e despois aos poucos hai que ir esaxerando máis e máis a información.
Nalgúns dos casos máis coñecidos, o ex director da campaña do agora presidente Trump Corey Lewandowski enviou unha mensaxe por Twitter cun vínculo a unha das historia de Horne sobre manifestantes que eran pagos para acudir a eventos públicos. Tamén a cadea de televisión Fox News unha vez informou que o presidente Barack Obama persoalmente financiara o «Museo da Cultura Musulmá» durante un peche do goberno federal.
Loita contra as fake news
Para intentar combater as noticias falsas, os dous máis grandes players da web, Google e Facebook, anunciaron medidas. A rede social de Mark Zuckerberg introduciu na súa plataforma en España unha nova ferramenta coa que se ensina aos seus usuarios, a partir de dez consellos, a distinguir as noticias falsas. Entre eles, non confiar nos titulares das noticias, en especial se conteñen admiracións, maiúsculas ou informan de feitos inverosímiles. Ademais, a rede social recomenda comprobar as urls para asegurarse de que se trata dunha fonte oficial.
Para intentar diminuír o diñeiro que vai a sitios identificados como enganosos, Google cambiou a súa plataforma de publicidade AdSense en outubro. Outro paso importante da empresa estadounidense, que domina o 90% da procura mundial, foi o cambio no algoritmo a fin de reforzar páxinas con máis importancia e credibilidade e reducir a incidencia do contido de pouca calidade.