A Comisión Europea lanza un ultimato pola prórroga ilegal de concesión da AP-9
GALICIA
O Goberno dispón de dous meses para responder, pero advirte que a fase actual non supón o final das peaxes nin da prórroga a Audasa
17 jul 2025 . Actualizado á 21:04 h.O Goberno ten dous meses por diante para negociar coa Comisión Europea unha saída que non remate co Estado español ante o Tribunal de Xustiza da Unión Europea (TJUE) pola prórroga ilegal da concesión da AP-9. A Comisión Europea enviou onte ao Executivo un ditame motivado onde certifica que o Goberno de José María Aznar incumpriu, no ano 2000, as normas europeas tras ampliar a concesión «sen convocar procedementos de licitación previos nin publicar un aviso» no Diario Oficial da UE, como require a lexislación comunitaria. É o terceiro e último aviso desde Bruxelas antes de acudir ao TJUE. Na práctica, segundo fontes coñecedoras do litixio, suporá o rescate da concesión ou a tramitación dunha nova licitación para asumir a xestión do vial, en mans de Audasa ata o 2048.
Este ditame é resposta á denuncia que presentou no 2019 a asociación de consumidores En Colectivo, que leva anos loitando contra a prórroga aprobada por Aznar. No 2021, a Comisión xa advertiu a España de incumprir a lexislación europea. «O obxectivo que perseguimos dunha autoestrada gratis está cada vez máis preto», subliña Diego Maraña, presidente da entidade de usuarios, quen onte celebraba a comunicación da Comisión Europea: «O importante é que a ampliación incumpriu a normativa comunitaria, é ilegal e, por tanto, non pode seguir cobrando peaxes».
«Isto é un respaldo rotundo ao noso traballo. Bruxelas dános a razón: o que se fixo coa AP-9 foi un escándalo xurídico que levamos pagando os galegos máis de 40 anos», engade Maraña. Desde a asociación agardan que este sexa o paso definitivo para conseguir que finalice a cobranza das peaxes e de lograr unha autoestrada gratuíta, como xa sucede noutras comunidades, como Cataluña ou Valencia.
O Goberno «esgotará» as vías
Fontes do Ministerio de Transportes lembran que esta fase «non supón o final do procedemento nin a eliminación das prórrogas», xa que o Goberno dispón de dous meses para responder e adoptar as medidas necesarias. Pola contra, a Comisión poderá elevar a causa ante o TJUE. «Analizaremos a resolución e esgotaremos as opcións de resposta ademais da posibilidade, chegado o caso, de interpor os correspondentes recursos», indican desde o Executivo, que lembra que a prórroga ata o 2048 foi aprobada no ano 2000 baixo a presidencia de José María Aznar: «Se estamos nesta situación, por tanto, é responsabilidade dos gobernos do Partido Popular».
O ministerio tamén avanza que se colaborará plenamente con Bruxelas «por responsabilidade e para velar polo interese común». En paralelo, o departamento dirixido por Óscar Puente reivindica as súas políticas de mobilidade, destacando a bonificación do 100% da peaxe de retorno para vehículos lixeiros, sempre que realicen os seus traxectos de ida e volta en 24 horas. Entre 2018 e xuño deste ano, estímase que as bonificacións supuxeron un aforro de 375 millóns de euros para os usuarios.
Equivalente a novos contratos
A AP-9 está xestionada pola empresa privada Audasa, que se atopa dentro do Grupo Itínere, de xestión de infraestruturas. A entidade conta coa concesión da autoestrada ata o 2048, tras ser esta prorrogada en tres ocasións, a primeira delas en 1977, coa UCD no Goberno. As dous posteriores foron na última lexislatura do socialista Felipe González, en 1994, e xa con Aznar no 2000. Nesta última, España estendeu a concesión á AP-9 por 25 anos e despois vendeu a concesionaria sen abrir un proceso de licitación nin publicitalo segundo a directiva europea vixente nese momento. Segundo a Comisión, tales pórrogas constitúen modificacións substanciais que equivalen á adxudicación de novos contratos de concesión e, por tanto, requiren un procedemento de licitación competitivo.
Transportes elevou hai un ano a 6.000 millóns o custo de rescatar a infraestrutura
O Goberno estivo pendente de Bruxelas durante os últimos tempos para decidir sobre o futuro da autoestrada que vertebra o eixo atlántico galego. A pesar de que o Parlamento galego aprobou por unanimidade a transferencia da AP-9 a Galicia en varias ocasións, a mesa do Congreso aprazou o debate en 38 ocasións durante o último ano e medio. O Executivo ten dous meses para negociar unha saída que non aboque ao TJUE, que non só podería sancionalo con multas que supoñan varias decenas de miles de euros ao día, senón a revogar a concesión a Audasa coa consecuente compensación económica.
Hai un ano, o ministro de Transportes, Óscar Puente, expuxo en Lugo que o rescate da autoestrada requirirá desembolsar 6.000 millóns de euros. «Transferir a competencia da AP-9 ten un custo de entre 1.260 e 2.600 millóns, e rescatala custaría 4.000 millóns. O ministerio de Transportes non pode asumir 6.000 millóns, pero se alguén pon o diñeiro e dinos de onde sae, nós encantados de rescatala e de transferila», ironizou.
Audasa gañou o ano pasado 90,2 millóns grazas ao pago de peaxes e ás subvencións do Estado para bonificar aos usuarios. Ese beneficio supón un 9% máis que o ano anterior, segundo as contas que acaba de depositar na CNMV. A empresa forma parte do grupo Itínere, cuxos principais accionistas un fondo de pensións holandés.
A Xunta celebra a «excelente oportunidade» para «acometer xa ou rescate» da autoestrada
O Goberno galego recibiu onte a noticia sobre o ditame motivado da Comisión Europea que declara ilegal a prórroga á concesión da AP-9 como unha «excelente oportunidade» para «acometer xa o rescate» da autoestrada. A conselleira de Vivenda e Planificación de Infraestruturas, María Martínez Allegue, lamentou a «falta de transparencia do Goberno central», ao que reprochou que non compartise a información solicitada pola Xunta sobre a documentación remitida por Bruxelas, e exhortou ao Executivo central a «que sexa valente» para executar a anulación da concesión.
Comparou o caso co rescate das peaxes en sombra (na que os usuarios non pagan, pero si o fai a Administración) de catro autovías autonómicas, anunciado no outono do ano pasado, e que supón un desembolso de 300 millóns de euros.
«É a nosa infraestructura, que vertebra a nosa comunidade autónoma», valorou a conselleira, que instou á Xunta a deixar de «engordar as arcas da concesionaria e menguar os petos dos usuarios».
Martínez Allegue lembrou que a Xunta remitiu «varias veces» ao Goberno central os estudos económicos elaborados pola Administración autonómica, e que valoran o rescate «nuns 2.400 millóns de euros». «Equivalente as bonificacións que está a asumir agora mesmo o Goberno central ata o remate das concesións», cifrou. O informe do Goberno galego, elaborado pola consultora Eptisa, estima que o sobrecusto de traspasar a autoestrada sería de 526 millóns sobre o montante de 1.149 millóns que xa se van a pagar ata 2048 —ano no que finaliza a concesión a Audasa-— co mantemento das bonificacións que hai agora en vigor. En total, uns 1.676 millóns.
O estudo contemplaba tres escenarios posibles para a AP-9: a transferencia de titularidade, que non comportaría un custo a maiores; a transferencia xunto con novos descontos, que o subiría nos 526,5 millóns xa mencionados; e a finalización da concesión. O documento calcula que o pago de rescate, con efectos ao 31 de decembro do 2024, situaríase entre os 1.612 e os 2.355 millóns.
Para calculalo, o seu estudo suma o pago da indemnización a Audasa e os custos derivados da eliminación das cabinas de peaxe e da conservación e explotación da autoestrada ata 2048. A isto réstalle, porque se aforrarían, os 1.149 millóns que se deixarían de pagar en bonificacións en todo este tempo.
O PSdeG di que se achega a hora de «levantar a inxusta condena do PP»
O eurodeputado do PSdeG, Nicolás González Casares, interpretou este xoves que o ditame da Comisión Europea «achega a hora» de levantar «a inxusta condena que o PP impuxo a Galicia coa AP-9». Nun comunicado, o europarlamentario advertiu que non se trata «dun trámite burocrático cualquera», senón que aborda a situación de «unha una estafa democrática que obligaba aos galegos e galegas a pagar peaxes abusivas ata o 2048, sen opción a competencia nin a unha xestión transparente». «Bruxelas entende que levamos décadas pagando un prezo político e económico por decisións contrarias ao dereito europeo», engadiu.
A deputada no Congreso Patricia Otero, tamén a través dun comunicado, considerou que «a posible ilegalidade daquela prórroga» podería abrir a porta a unha solución «máis xusta e menos gravosa para o conxunto do Estado». Otero asegurou que a decisión definitiva da Comisión Europea será fundamental para determinar o custo do rescate. Entre tanto, continuou, o Goberno manterá a aposta do camiño cara á gratuidade con bonificacións ás tarifas das peaxes.
Pontón insta ao Goberno a aproveitar o ditame da Comisión e «acabar coa estafa da AP-9»
O portavoz nacional do BNG, Ana Pontón, celebrou o ditame da Comisión Europea que declara ilegal a prórroga aprobada polo Goberno de José María Aznar que permite á empresa Audasa seguir cobrando peaxes durante os próximos 23 anos. «Supón unha oportunidade para que o Goberno rescate a autoestrada e teñamos unha AP-9 libre da estafa das peaxes en lugar de estar pagandoa ata o 2048», resaltou a líder nacionalista, que insta o Executivo central a «aproveitar esta porta legal» aberta polas institucións europeas para proceder á recuperación da titularidade da autoestrada e a eliminación das peaxes.
Pontón lembrou que a ampliación da concesión se produciu con Aznar como presidente, que procedeu a privatizar a infraestrutura «a prezo de saldo». «De non ser por esa decisión, hoxe estariamos circulando por unha AP-9 libre de peaxes», razoou. A dirixente nacionalista considerou «urxente» que o Goberno «tome nota» da decisión da Comisión, «deixe de marear a perdiz» e cumpra coa lei para que «se faga xustiza coa AP-9».
A líder do Bloque tamén reclamou ao presidente da Xunta, Alfonso Rueda, que apoie a demanda da súa organización e póñase «do lado de Galiza por unha vez». Tamén exhorta ao titular do Goberno galego que se desculpe «pola estafa propiciada polo Goberno do Partido Popular». «Ademáis dunha aldraxe é unha ilegalidade e é o momento de cambialo», concluíu.
O portavoz nacional do BNG lembrou o estudo encargado polos nacionalistas á Universidade da Coruña, presentado o pasado verán, no que se cifraba o custo do rescate da AP-9 en 904,7 millóns de euros, o seu custo de mercado. Segundo interpreta, o ditame da Comisión «certifica» as conclusións do informe: «Ao ser unha concesión ilegal non hai que pagar lucro cesante». Pontón insistiu en pedir «vontade política» para «acabar con discriminación e estafa pola que miles de galegos teñen que pagar cada día».
Sumar Galicia pide «valentía» ao Executivo para «recuperar para o público» a titularidade
Movemento Sumar Galicia reclamou ao Goberno a cumprir coas normas europeas en materia de contratos de concesión de autoestradas tras detectar irregularidades na prórroga da concesión da AP-9. Nun comunicado, a formación da vicepresidenta terceira e ministra de Traballo, Yolanda Díaz, pediu «valentía» para «recuperar para o público» esta infraestrutura. A formación considera que recuperar a AP-9 «é unha cuestión de xustiza social, eficiencia económica e dignidade democrática», dado que é «inadmisible seguir pagando bonificacións públicas para compensar unhas peaxes abusivas». Tamén acusa ao PP de «corrupción política» ao prorrogar a concesión por 25 anos para lograr unha «venta futura máis rentable».