A montaña ourensá enfróntase ao final do osíxeno económico do AVE
A actividade das obras rematará e os pobos recuperarán unha rutina incerta
Xornalista da sección de Galicia
Jonathan lembra que cando era neno percorría o seu pobo, Cerdedelo, polos tellados de lousa. As casas están tan xuntas que podía pasear polas alturas coma se fose un deshollinador de Mary Poppins. Entón vivía máis xente nesta vila de Laza, empolicado nun alto desde o que se divisan as bocas dos túneles do AVE e o impoñente viaduto de Teixeiras. Había máis nenos no inverno. Agora as voces infantís agárdanse no verán, cando os expulsados da Galicia rural retornan para triplicar a poboación das súas paisaxes queridas, cada vez máis abandonados e tristes. Jonathan deixou de camiñar polos tellados, coas súas caídas de neno, e agora conduce un guindastre polas rúas de Madrid.
Francisco Vilas, pedáneo de Cerdedelo, onde ten a súa carpintería, constata o osíxeno que supuxeron tantos anos de obras para construír a liña de alta velocidade que agora está na súa recta final. Alugáronse casas, ampliouse o bar do pobo para dar comidas e mesmo chegou a abrirse unha segunda taberna nun lugar con 70 habitantes no inverno. O sector servizos chegou á montaña, ao bordo do fermoso parque natural do Invernadeiro, onde é doado imaxinarse a Cathy e a Heathcliff en Cumes Borrascosas.
Está preto o final, pero pode ser un principio. Un enxeñeiro madrileño que traballa nas obras do AVE vive en Allariz con toda a súa familia. Di que non cambiaría a calidade de vida que gozan el e os seus por un piso na Castellana. Quere que o AVE galego sexa infinito, que se faga o que queda e que el poida traballar preto de Allariz, o lugar no que quere vivir.
Hai un paradoxo neste fugaz agasallo -as obras do AVE - que recibiu este territorio que nos leva desde a chaira inmensa da Limia ata os soutos centenarios, e despois elévanos á montaña e á néboa. O novo tren non parará nestes pobos, os que sufriron as estradas esnaquizadas polos camiones, o po permanente das obras no verán. E o ruído.
Francisco Vilas é pedáneo desde os 18 anos. Ten 53. Elíxeno os seus veciños. E debe ser por frases como esta, unha hábil descrición do que será o AVE para eles: «Aquí o AVE non é ave, é unha toupa». O tren pasará como un mísil antes de perderse no próximo túnel, algúns de case nove quilómetros. O mesmo núcleo principal de Cerdedelo é un promontorio baixo o que circula, en túnel, a actual liña ferroviaria, e foron os habitantes destas terras os que perforaron as súas montañas na primeira metade do século XX, os míticos carrilanos. Moitos deles morreron moi novos de tanto po que respiraron. Agora, moitos anos despois, tamén se contratou a xente da zona, sobre todo aos que podían conducir camións. Francisco describe o que pasará no seu pobo cando se rematen as obras e acabe todo este bulicio de chalecos reflectores. «Á rutina. Volveremos á rutina». Seis anos de obras, parece dicir, serán unha breve paréntese.
«Cando rematen as obras do AVE volveremos á rutina»
Unha estación para o AVE
En realidade todos eles saben que un AVE non pode parar en todos os sitios. Para iso estaban os trens que lles foron quitando aos poucos. Pero o pai de José María Lago, que foi alcalde da Gudiña como el agora, pelexou non só por que o AVE parase no seu pobo, senón por ter unha estación de alta velocidade. O seu fillo continuou a loita, un enérxico combate pola xusta reparación, e xa hai obreiros traballando na estación que soñou o seu pai. «A Gudiña terá ao fin unha estación de alta velocidade, como A Coruña, como Santiago, como Ourense...», presume. A Gudiña non chega aos 1.500 habitantes, pero moitos máis neste territorio poderán utilizala.
José María Lago admite que A Gudiña se beneficiou do apoxeo das obras, logo veu un bajón e agora un último repunte. Pero sabe que é todo conxuntural, e ten un plan B. Quere que se constrúa unha autovía con Portugal para que a estación da Gudiña sexa unha referencia para o norte luso, que se mellore a estrada co Barco e desde esa comarca chéguese máis facilmente ao tren. E que se promocione ben a Ruta da Prata, para que os peregrinos substitúan aos obreiros.
En Vilar de Barrio, Pepe ten a concesión da estación. Un restaurante na planta baixa e unhas oficinas para técnicos das obras que lle alugaron o piso de arriba. Cando se vaian di que montará un albergue, para os mesmos peregrinos dos que falaba o alcalde da Gudiña. Parece que hai pensamentos conectados. E quizais un cambio tranquilo.
En Cerdedelo, no medio dunha choiva intensa en pleno agosto, Francisco Vilas lévanos á igrexa parroquial. Ensínanos o formidable retablo da Reina dos Anxos, restaurado impecablemente por unha experta grazas a unha colecta popular. Uns pequenos anxos, que Francisco chama «forzudos», sosteñen esta pesada marabilla: «Haberá xente que pense que restaurar é facer que brille a pintura. Nós quixemos recuperar a pintura vella, oculta polo fume das velas, e non repintar para que quede bonito».
