O campo aparece zumento, como en ningunha outra época do ano. Sobre os seus fondos multiverdes, salpicados aquí e alá de tons violáceos, estala o amarelo da flor do toxo. Cando o sol se decide a fixar as cores e a abrillantalos, a imaxe dunha Galicia ubérrima, case idílica, cóase polos ollos aquietando ansias e alimentando perigosamente a escura preguiza racial. Tamén neste maio que remata a paisaxe, urbano e rural, viuse sorprendido pola irrupción das mapoulas artificiais que produce a cartelería electoral. E colgados dos sitios máis sorprendentes os candidatos xogan o seu xogo; loitan por entrar -ou por permanecer- no Concello, ou na Deputación, ou mesmo no Dourado do Parlamento europeo. E falan e prometen e critican; combátense e xúntanse como o mar e a praia fan a diario. Mentres iso ocorre como un rito entre a necesidade e a resignación, Galicia está a xogar, non se se con plena conciencia de todos, a súa clasificación nun vital play off coas outras comunidades autónomas. Os datos son implacables e de difícil edulcoración, indicando o rumbo onde se vai.
«Efecto California»
España está a vencerse cara á franxa mediterránea, pola presión natural da Comunidade Económica Europea. O efecto California pode xa observarse -e acentuarase no futuro- ao longo do Levante e dunha parte de Andalucía. A integración física da orla mediterránea en Europa será realidade en virtude das comunicacións por ferrocarril e autoestrada existentes e previstas. Así sucedeu no Norte de Italia en contraste coa Italia meridional. Un alemán de Frankfurt ou un parisiense vai chegar máis facilmente a Alacante, non digamos a Cataluña, que un valenciano ou un catalán a Galicia. Cando se proxectan ambiciosos plans de transporte ferroviario púidose comprobar que Galicia «pasa» deles, como na escena final de Benvido Mr. Marshall. Só lle chegarán algunhas vantaxes residuais, porque o tempo non transcorre en balde e algo han de mellorar os trens.
A marxinación do plan europeo de autoestradas aireado na prensa non fai máis que corroborar coa súa evidencia a fortuna dunha expresión de Paz Andrade. Aquí andamos aínda ás voltas coa terminación do Plan Redia na Nacional VI e non se ha soldado a unión entre Ferrol e Vigo. A evolución das circunstancias parece confirmar a nosa vocación xeográfica de Finisterre, incorporándonos a esa fronteira de illamento que segue por Zamora, Salamanca e Estremadura, ás costas de Portugal.
Renda e crecemento
Os últimos estudos sobre a repartición xeográfica da renda e o crecemento económico en España puxeron de relevo que as diferenzas entre unhas comunidades autónomas e outras non diminúen; tenden a aumentar, se é que non aumentan. E nese cadro, que podería dividirse de acordo coa técnica do play off, a evolución das cifras vai desprazando a Galicia cara á zona baixa. En 1986, aceptando para toda España un crecemento do produto interior bruto de 3, o que correspondeu a Galicia foi de 1,9. Non se aprecian, en conxunto, datos positivos para unha mellora conxuntural de Galicia, como sucede, por exemplo, en Canarias que se está beneficiando, polo menos momentaneamente, do ingreso na CEE: crece a apetencia europea pola transitoriedade dunhas vacacións ao sol, pero tamén por estabilizalas periodicamente adquirindo apartamentos. Quen teña visitado o sur de Tenerife terá podido comprobar o bum da construción que alí se vive e que «tira» cara arriba da economía. Aquí, se seica, preséntense dificultades por unha negativa repercusión na repartición inxusta da cota leiteira.
E se do terreo das realidades económicas pasamos ao da política propiamente autonómica, o Boletín Oficial do Estado proporciónanos oportunidades para a admiración e non se se tamén para certa envexa, sen continuar a introspección psicolóxica. Nestas últimas semanas publicáronse tres leis do Parlamento catalán sobre réxime provisional das competencias das deputacións provinciais, sobre a «conurbación» de Barcelona e unha completísima lei municipal e de réxime local. Cando se fala de que Cataluña é a máis europea das partes de España non se fai máis que manifestar unha realidade, sen que soe a autobombo popular nin a farol electoral do presidente da Generalitat. A regulación que nesas leis se fai da comarca e das entidades metropolitanas, por exemplo, está na mellor liña das reformas territoriais e da Administración Local emprendidas nos países do centro e norte de Europa, como expresamente recoñece a exposición de motivos da Lei catalá de Réxime Local, ademais de responder á realidade xeográfica, social e ata histórica de Cataluña. E non é só Cataluña, que está dignificando o sistema de autonomías da Constitución de 1978 e aguantando en primeira liña o peso do desprestixio que se descarga -non sempre sen razón- sobre el, senón tamén outras comunidades autónomas, como as illas Baleares ou Asturias, que aprobaron recentemente unhas encomiables leis de ordenación territorial.
Galicia
Non. A evolución dos acontecementos non é favorable a Galicia. Tenden a descolgala do pelotón de cabeza -no que nunca estivo- a cada volta do circuíto, por un movemento centrífugo da historia que se está escribindo agora. Que razóns existen para que un empresario foráneo, que busca no rendemento a clave da súa actuación, decida investir en Galicia? Como poden paliarse e contrarrestarse e aínda superarse as deficiencias? Esa é, entendo, a cuestión fundamental. E ten resposta. Resulta ilustrativa a lectura de anuncios publicitarios dos flamencos na prensa americana. Como gancho para atraer aos investidores falan da situación xeográfica, no centro de Europa, ben comunicados, e sobre todo chaman a atención sobre a súa «elevada moral de traballo» e o seu espírito aberto. E é que a historia non é acontecer cego e fatal. Construímola os homes coas nosas decisións libres, coas nosas iniciativas acertadas ou equivocadas, coa súa carencia. O que agora se bota en falta en Galicia é a construción do «feito diferencial», que permitise investir a tendencia apuntada cara a un negativo desenlace do play off no que participa como comunidade autónoma.