Gueorgui Gospodínov, o búlgaro favorito ao Nobel: «A conversación máis verdadeira entre o meu pai e eu empezou ao longo do seu último mes de vida, e segue hoxe»

Neste xardín florece a natureza caprichosa do tempo. É o xardín que nos vai sementando dentro un amor, a memoria dun pai que era «un Quixote dos fracasos» e un xardineiro inasequible ao desalento. «A forma que tiña o meu pai de dicirnos ''quéroche" era esta: cultivar o seu xardín», afirma o escritor búlgaro máis lido e premiado desde a caída do pano de aceiro, Booker Internacional e Strega polAs Tempestálidas, que visitou España para presentar O xardineiro e a morte, un duelo polo pai que por momentos parécese a un campo de cerdeiras en flor. «A xardinería é o máis próximo á escritura que hai, necesita rega e coidado constante, pero de súpeto o xardín empeza a dar froitos», pensa Gueorgui Gospodínov (Yambol, 7 de xaneiro de 1968), que cultiva o eloxio de crítica e lectores. «No futuro, eu véxome como xardineiro», ri.

—Narrar a morte dun pai é máis difícil que vivila. Sorprendeume lelo. É unha frase literaria ou o que pensa como fillo que coidou do seu pai no seu último mes de vida?

—Escribila é revivir a morte unha segunda vez. Mentres vives como esa persoa está a irse, estás metido, non queda espazo nin tempo para que che alague a tristeza. Cando tes tempo para escribir, esa dor volve como volve a ausencia desa persoa que xa non está.

—Hai dúas clases de persoas, as que pon palabras ao que senten como forma de alivio e as que prefiren o silencio como un refuxio para protexerse da dor. É do primeiro tipo, dos que domestican a dor cando o contan?

—Contar a dor reconstrúeo, pero esa reconstrución é un consolo. Alivia e salva. Non por non nomear as cousas desaparecen. O máis terrible son as cousas innomeables que habitan en nós, esa tristeza das tres da tarde.

—O seu pai, o que revela neste libro, podería ser retratado nunha frase, unha que el adoitaba dicir e é unha filosofía de vida, marca dunha xeración. A frase é «Nada que temer», resume ao seu pai?

—Definitivamente, esa era a súa forma de ser, de pensar, a súa filosofía e a de toda a súa xeración. Esa frase do meu pai, «nada que temer», aos poucos funa desentrañando, comprendendo o seu significado, os seus sentidos.

—Que sentidos son?

—En primeiro lugar, «eu non teño medo, non temo enfrontarme á morte», pero o sentido profundo desa frase é: «Vós non temades por min», «Non quero ser un peso nin unha carga para vós».

—Un pai moribundo que consola aos que quedan sen el.

—Exacto. En realidade, o pai segue sendo pai e ese consolo que dá é natural, por máis que se estea morrendo.

—Finalmente, «o fillo é o pai do home»? É unha idea engarzada nesa despedida do pai que afronta o narrador de «O xardineiro e a morte».

—Efectivamente. Cando estaba ao seu lado suxeitándolle a man e el xa non quería comer, e eu intentaba darlle un cuarteirón de mandarina, neses momentos convertinme en pai do meu pai. Aínda así, o meu pai non deixou de ser o meu pai, dicindo esa frase súa, «nada que temer», ou tendo a man o seu DNI por se o puidese necesitar. Quería ser ata o final o pai que protexe.

—Coñécese ao pai mellor cando se achega un final?

—Si. A conversación máis verdadeira entre o meu pai e eu empezou ao longo do seu último mes e segue hoxe. Aquel mes foi terrible, pero cheo de calidez, de intimidade, de proximidade. Porque estamos feitos a pensar que sempre teremos tempo. Se un está vivo, expresa o amor polos demais de formas distintas. O meu pai facíao a través do seu xardín, cultivábao para que fósemos velo, quería que estivésemos preto... Pero só agora son capaz de darme conta. Ese xardín era a súa declaración de amor aos seus fillos. A única vez que o meu pai e eu dixémonos «quérote» foi ese último mes.

—Conta que un mesmo ano pode ser o máis alegre e o máis luminoso á vez. Van mesturados a alegría e a dor?

—No meu caso sempre foi así. O ano que tiven á miña filla, ao meu pai detectáronlle un cancro por primeira vez.

—E revela ese pensamento máxico do seu pai ao sobrevivir ao primeiro cancro: «A nena salvoume». Esa forma de pensar, non racional, pode darnos a vida...

—Estou de acordo. Que o meu pai desexase permanecer na memoria dese bebé, da miña filla, foi decisivo para que el se recuperase. Iso axudou, ese desexo de que ese bebé lembraralle... Sen o pensamento máxico, sen esta idea do sublime, a vida sería unha cousa sen sentido.

—As relacións entre pais e fillos teñen algo en común coas xeopolíticas, duns países con outros? O fillo que conduce o relato nesta novela atrévese a coidar, é un exemplo que debe render, tamén en política...

—Nesas relacións, o humano é o principal, a conversación entre xeracións. Ás veces, só con collerlle ou agarrarlle a man a alguén hai conexión, é un xesto sinxelo pero poderoso. Agardo que o nosa non sexa a última xeración que despedise aos seus pais así, colléndolles da man.

—O humor sublima a dor? Aquí a luz dáa o sinxelo humor do día a día.

—Este é un libro triste, pero tamén ten graza polas anécdotas do meu pai. Moi a miúdo el mesturaba o drama co humor ao contar as cousas. Sempre se puña no lugar do débil, contaba todos os seus fracasos. Por iso ao meu pai chámoo «o Quixote dos fracasos».

---

---

---