Conseguiron vencer a tiranía do novo e das modas. Consultamos a 15 editoriais sobre os títulos da súa colección editados no século XXI que están chamados a pervivir na memoria
19 abr 2024 . Actualizado ás 09:04 h.Nunha industria tan competitiva onde as novidades mandan, aguantar é un dos verbos asociados aos libros. Aguantar nas vitrinas e estantes das librerías, nas páxinas dos medios culturais, nas conversacións entre amigos. Por iso, cando un título vence a tiranía do inmediato, acada un status inmune ao paso do tempo que garante a súa permanencia, e que no sector se coñece como longseller.
«É o soño de calquera autor e de calquera editor», recoñece Ofelia Grande, a directora editorial de Siruela. O seu selo está detrás do que é quizais o maior fenómeno editorial no noso país dos últimos cinco anos. En plena pandemia, e despois dun tímido debut no 2019, o boca a boca puxo a semente para que O infinito nun junco despegase como ninguén prevía. «Non coñezo outro caso próximo, que un libro que gaña o Premio Nacional de Ensaio chegue a millóns de lectores», engade Grande. Con máis dun millón de copias vendidas, é un clásico contemporáneo. «Que supón un longseller? Que puidemos achegar algo á historia da literatura, e tamén tranquilidade económica», remarca.
En Planeta, Raquel Gisbert, responsable da área de Ficción, resúmeo así: «Para unha editorial é un seguro de vida». Que unha obra funcione no mercado implica un colchón económico, pero iso non é todo. «É un impulso vital para unha editorial. Potencia tamén todo o seu catálogo, é coma se a través deles conseguísemos gañar en credibilidade ante toda a cadea do libro», explica Santiago Tobón, responsable de Sexto Piso, que destaca dous títulos no seu catálogo, Da cor do leite (Nell Leyshon) e Apegos feroces (Vivian Gornick) entre os seus últimos superventas. «Chama a atención que, tendo bos resultados no primeiro ano como novidade, en anos posteriores incrementaron mesmo o número de exemplares vendidos», remarca Tobón.
Tamén desde outra editorial independente, Cantil, inciden nesta premisa: «Un longseller supón unha lombeirada ao noso xeito de facer. A confianza é fundamental». A utilidade do inútil, un belo ensaio filosófico e vital escrito polo recentemente falecido Nuccio Ordine é o título que escollen: «Cando traballamos con textos desta calidade, temos o pálpito que nos di que merecen ser descubertos e lidos, e o éxito que acadan parécenos unha feliz coincidencia que nos confirma que a calidade nunca está rifada co éxito». E, para quen albergan dúbidas, apuntan desde o selo que dirixe Sandra Ollo: «Creemos que os lectores non miran tanto o xénero como a literatura, o pracer das historias ben contadas e unha voz narrativa persoal».
Ingresos e prestixio. Dúas razóns para perseguir estas rara avis para as que só hai un inconveniente: non hai fórmulas. Aínda que adoitan ser libros que dunha ou outra forma cambian algo na vida dos seus lectores, non existe un patrón. «Nunca esquecerei a sensación de asombro a medida que avanzaba na súa lectura, no outono do 2006. Estaba a asistir á historia de España a través da historia dunha familia. Con todo, dubidei de se ía ser un éxito de vendas, porque era un libro de case mil páxinas. Foron os libreiros quen confiaron: ''Non hai novela longa para os lectores de Almudena''», lembra así Juan Cerdeira, o editor de Tusquets, os primeiros pasos do corazón xeado.
Foi así como deron cun clásico. «Todos os libros de Almudena se seguen vendendo ben, pero este é o título que reeditamos con máis regularidade. Seguramente porque é unha das novelas máis totalizadoras, e significativas. Unha das súas obras cume. E sorpréndeme que siga conquistando lectores, para os que a extensión non é ningún problema, senón un aliciente», declara Cerdeira.
Aínda que os thriller parecen o xénero predilecto, a realidade é reveladora. «A gran maioría dos longsellers non o son», di Joan Tarrida, de Galaxia Gutenberg, que traduciu ao castelán a Theodor Kallifatides. «É esencial. Se nos fixamos ben, as editoriais que perviviron e puideron facer un longo percorrido, todas tiveron nalgún momento un longseller», engade.
Dar coa tecla da permanencia implica un risco. «A descubridora desta gran novela foi Silvia Querini, antiga directora literaria de Lumen. A aposta por Tan pouca vida foi arriscada, sen dúbida, pola súa extensión. Mil páxinas. É unha novela que che fai chorar (algo extremadamente difícil en literatura) sen acudir ao melodrama», indican en Lumen .
Se nuns casos os libreiros son o alicerce do ascenso dunha obra, no de Kalandraka fórono os nenos. «A base de contarlles o relato do Coelliño branco a moitos en visitas a escolas, foron eles os que “decidiron” que tiña que converterse nun libro», asegura o editor, Xosé Ballesteros.
A pesar da diversidade, todos estes títulos poden ter algo en común. «Creo que o que comparten é que son fenómenos internacionais. Polo tanto, deben ser libros universais que non falen de problemáticas locais, senón da condición humana», defende Lola Martínez, editora sénior de Lumen. «As nosas dúbidas, inquietudes e paixóns son moi parecidas ás dos demais, e estes libros demóstrano», coinciden en Cantil. Desde Sexto Piso, Santiago Tobón completa estes argumentos: «Son lecturas que podes recomendar a moitos tipos de lectores e a todos nos interpela dalgunha forma, conmóvennos, emociónannos e non nos deixan indiferentes».
Hai outro elemento. «No noso caso, é central que sexan obras fóra de modas», di Diego Moreno, editor de Nórdica, onde máis do 40 % das súas vendas son de libros de fondo. Tanto é así que un clásico de Fiódor Dostoyevski, Noites brancas, reeditado como libro ilustrado, é o seu maior superventas. «Moitos mozos lectores achéganse a esta obra buscando unha fermosa historia de amor nas rúas de San Petersburgo. Esta edición é un dos grandes éxitos, e das grandes sorpresas da editorial», afirma.
E, aínda que en literatura tamén existe o amor a primeira vista, como o que experimentaron en Impedimenta cando lles chegou o texto do verán en que a miña nai tivo os ollos verdes (coa que descubriron en España a Tatiana Tibuleac e que vai polas 80.000 copias desde o 2017) ou en Alfaguara coa paciente silenciosa (Alex Michaelides), «ten un dos finais máis sorprendentes de a historia do xénero negro -resalta Ilaria Martinelli, editora de Alfaguara- tivemos o pálpito inmediatamente», un flechazo non ten por que ser sinónimo de acerto. «A cualidade de longseller non é algo que poida descifrarse de entrada: un editor pode ter un bo feeling pero case sempre é unha sorpresa», considera Silvia Sesé, directora editorial de Anagrama.
Despois, están os ingredientes particulares de cada relato. «Seda, de Baricco, é un deses títulos que segue interesando ás novas xeracións de lectores. Ten algo de historia antes da Historia e nesa eternidade do que conta radica, eu diría, o seu éxito», sostén Silvia Sesé.
«Un longseller garda un golpe de emoción que non teñen outras novelas que poden ter unha prosa excelente», pensa Raquel Gisbert, de Planeta. «Din da sangue e lume que está escrito en carne viva. Seguramente tal compromiso manteno e manterá vixente e vivo. Aceno diso é que Juan Antonio Bayona e Rodrigo Sorogoyen teñen en mente adaptar proximamente a súa obra ao cine e a televisión, respectivamente», conclúen desde Asteroide, onde lle deron unha segunda vida ao libro que Chaves Nogueiras escribiu fai case un século, demostrando que o bo permanece.
