O modelo polo que aposta Europa de reaprovechar os recursos permite novas oportunidades e xerar emprego
19 abr 2021 . Actualizado ás 17:56 h.Talvez nunca teña reparado na implicación dun xesto aparentemente tan rutineiro e inocente como separar adecuadamente os residuos no fogar. Cada un na súa bolsa correspondente. Non só está a contribuír a mellorar o medio ambiente, senón que tamén está a achegar o seu pequeno granito de area a un modelo económico moito máis sostible cara ao que avanza Europa. É a economía circular, na que a palabra lixo perde o seu sentido orixinal para transformarse nun produto, en materia prima capaz de converterse nun novo produto que se reintroduce no mercado para achegar valor engadido. E neste novo escenario a xestión dos desperdicios domiciliarios é só un mínimo exemplo. Calquera subproduto xerado pola industria de calquera sector e que, nun principio carecía de utilidade, é susceptible de incorporarse ao círculo mediante unha nova funcionalidade, o que á súa vez xera innovadoras oportunidades de negocio e de xeración de emprego.
«Hai que cambiar de chip e pór a funcionar as ideas. Pararse a pensar que podo facer con isto, porque se non valorizamos os residuos estamos perdendo un recurso e nos empobrecemos como país, porque non somos capaces de darlle un valor. Hai que partir da idea de que son materias primas que deberiamos recuperar e pólas en valor», resume Anabel Rodríguez, directora da Fundación Española de Economía Circular.
Os datos que se manexan avalan a súa formulación. A Unión Europea calcula que a economía circular podería xerar 1.200.000 novos postos de traballo, dos que uns 200.000 xeraríanse en España, aínda que son previsións modestas. No ámbito da redución de custos, a Fundación Ellen McArthur estima que nun escenario avanzado na implantación da economía circular poderían aforrarse ata 580.000 millóns de euros no custo neto das materias primas.
Galicia tampouco quere perderse esta oportunidade, que potenciará mediante a Estratexia Galega de Economía Circular que prepara a Xunta en colaboración coas tres universidades. Mentres tanto, un bo exemplo é o traballo que desde hai anos leva a cabo neste ámbito a industria conserveira a través de Anfaco-Cecopesca. «A nosa idea e apostar pola economía circular, porque todo é materia prima e todo é produto ao que se lle pode ofrecer unha segunda vida mediante a innovación tecnolóxica», explica a enxeñeira química Leticia Regueiro Abelleira, da División de Valorización de Subprodutos- Economía Circular da asociación empresarial situada no campus de Vigo.
Plásticos con residuos de leite
Talvez una das iniciativas máis importantes que permitirán avanzar cara ao novo modelo son os catro proxectos que liderará o Centro Tecnolóxico de Investigación Multisectorial (Cetim) a través da convocatoria Conecta Peme posta en marcha pola Axencia Galega de Innovación. Son catro traballos que contribuirán á modernización do sector primario galego a través da creación de produtos de alto valor engadido a partir de residuos, o que tamén permitirá solucionar problemas ambientais. O investimento previsto é de 3,9 millóns de euros, dos que 2,2 millóns serán achegados pola axencia da Xunta e o resto polos trece socios que colaboran.
«Estamos convencidos de que en Galicia si existe un gran potencial en economía circular, que queremos aproveitar para ofrecer ás empresas os desenvolvementos tecnolóxicos que consigamos, porque hai que convencerse de que os recursos son limitados», explica Lucía Vázquez, directora executiva de Cetim.
Unha das actuacións máis destacadas dentro do programa é o proxecto Biopol, que pretende contribuír a solucionar a gran cantidade de refugallos xerados pola industria láctea. «Por cada quilo de queixo producido xéranse nove partes de residuo», apunta Vázquez. Este produto é, fundamentalmente, o lactosuero, co que se queren obter biopolímeros -un plástico sostible a partir de fontes vexetais- de alta degradabilidad, de entre 20 e 200 días. Este subproduto tamén se ensaiará para eliminar metais pesados de augas residuais e para o encapsulado de aromas e fragrancias para o sector de deterxentes e cosmética. Trátase dunha iniciativa estratéxica, porque Galicia é o principal produtor de leite en España, co 40 % do mercado. «A finais deste ano agardamos obter xa os primeiros resultados», avanza Lucía Vázquez.
Outro proxecto, Biocharmb, ten como obxectivo o desenvolvemento dun modelo de aproveitamento de biomasa baseado na transformación de restos vexetais en biochar, un carbón vexetal, a través da combustión por pirólisis. Sería como unha especie de absorbente natural susceptible de empregarse como base para o tratamento de gases en vertedoiros e augas residuais.
Coa iniciativa Mexical preténdese a valorización de cunchas de mexillón para transformalas en fertilizantes minerais para os chans e en penso para aves. Neste caso trátase dun aproveitamento que se realizaba de forma tradicional en Galicia, só que agora o desenvolvemento tecnolóxico permitirá abrir unha nova vía de negocio para a industria conserveira.
A última actuación incluída no programa, Degrade, aspira á desinfección e eliminación de ata un 80 % dos contaminantes emerxentes das augas residuais mediante fotoelectrocatálisis con YV-Led, un 30 % máis económico que os actuais tratamentos con ultravioleta.
Auga de cocción das conservas para dar para comer a peces
Repensar, redeseñar, refabricar, reparar, redistribuír, reducir e reutilizar. E todo iso no deseño e fabricación dun produto. É o chamado criterio multi-r, a base da economía circular. Para asentar o modelo, a Consellería de Medio Ambiente está ultimando unha estratexia coa que se pretende , en esencia, fomentar a eficiencia enerxética e a optimización dos recursos, así como a conversión dos residuos en novas materias primas con valor engadido. A aplicación do modelo, segundo os cálculos iniciais, suporía aforrar uns 2.000 millóns euros. Ou o que é o mesmo, facer crecer nun 3 % o PIB da comunidade.
Pero non hai que agardar ao futuro para observar as novas iniciativas xurdidas ao amparo da economía circular. En Galicia, se ben aínda queda un longo camiño por percorrer, do mesmo xeito que no resto de España, xa existen bos exemplos. Un dos mellores é o achegado polo sector conserveiro. A patronal Anfaco, a través do seu centro tecnolóxico, está desenvolvendo un proxecto para reaprovechar a cuncha de mexillón para utilizala como un filtro de baixo custo na depuración de augas para acuicultura. Tamén lidera o programa Alternfeed para avaliar o uso combinado de ingredientes alternativos na fabricación de os pensos destinados á alimentación en acuicultura. «Pretendemos aproveitar subprodutos da auga de cocción das conservas e de as microalgas para obter produtos de valor engadido que sirvan de alimento para os peixes», explica Leticia Regueiro. É só unha parte das actuacións que se emprenden desde a área de economía circular.
Outras grandes empresas, neste caso do sector da moda, están a dar pasos para avanzar cara ao novo modelo. É o caso de Inditex, que mantén a iniciativa Closing the loop para a reutilización e reciclaxe de produtos téxtiles e de calzado.
Hai moitas outras iniciativas, talvez dun tamaño máis pequeno, pero non menos destacables. É o caso da liderada pola empresa Ecocelta, que valoriza os restos orgánicos a través de a compostaxe e vermicompostaje (lombricultura) para fabricar abono ecolóxico. E hai moitos máis exemplos.
Menos recursos para satisfacer as necesidades
Agora mesmo, o 10 % da poboación consome o 80 % dos recursos, polo que, de continuar a este ritmo, necesitaranse dous ou tres planetas para soster o crecemento. Por iso, a economía circular, ademais dunha oportunidade de negocio, é a alternativa para garantir a sustentabilidade do planeta. «Para que sexa posible, as empresas teñen que medir a pegada ambiental, económica e social do que producen», advirte Anabel Rodríguez.