De «os medios non che dirán» ao «compárteo»: chega a desinformación ao Trump e Bolsonaro
ELECCIÓNS 2020
Lanzan as súas propias canles para ofrecer a súa «verdade» fronte aos medios tradicionais
15 mares 2019 . Actualizado ás 05:00 h.«As redes sociais non son unha ferramenta, son a ferramenta», salientaba Santiago Abascal no libro A España Viva. O seu partido quintuplicó o número de afiliados no último ano e, como sinala o líder de Vox , gran parte do éxito bebe das redes sociais. Desde os cada vez menos efectivos anuncios en Facebook aos memes que circulan por WhatsApp ou vídeos en YouTube. «O responsable de prensa dicía fai unhas semanas que eles non necesitan aos medios porque teñen as redes sociais», expón José Manuel Rodríguez, consultor e analista de audiencias.
A formación mantén a súa propia vía de información a través dos servizos de mensaxería do móbil. Contidos sen intermediarios, ao prato do consumidor. «Buscar a mensaxe directa non é inocente nin moito menos, saltándoche os medios de comunicación que fan un labor de verificación imprescindible para garantir opinións libres e formadas», apunta Cristóbal Fernández, investigador e director de comunicación na Facultade de Ciencias da Información na Complutense. Unha das principais vías é Telegram, onde calquera partido que queira repercusión conta cun grupo para lanzar os contidos que lle interesa.
Leste mesmo xoves, a canle de Vox compartiu unha fotografía onde convocaba aos seus afiliados a unha concentración na praza de España de Barcelona como protesta ao Concello, que cancelou o evento que tiña preparado no Palau Sant Jordi. «Convértese en cómplices dos separatistas. Prohibe a Vox o uso do Palau», afirmaban. Segundo o consistorio da capital catalá, o pavillón atópase baixo «tarefas de mantemento» esa día.
Buscar a mensaxe directa non é inocente; sáltanse aos medios, que fan un labor de verificación imprescindible para garantir opinións libres e formadas
Outro exemplo deuse na canle de Vox Baleares, onde recollían unha agresión a tres novos por un grupo de «feministas radicais». O suposto suceso foi contrastado e a Garda Civil negou a afirmación, pero o conto xa estaba aí. «Canto máis crees en algo, non che dedicas a facer mecanismos de verificación. Ao contrario, o que fas é reafirmar a túa opinión sobre esa cousa», analiza Fernández.
A ultradereita non é a única que o fai. Aínda que con outro estilo, o resto de partidos difunden tamén a súa mensaxe a través de grupos de WhatsApp e canles de Telegram. «As redes hanse convertido en absolutas protagonistas das campañas electorais», o problema, continúa Fernández, é que estas ferramentas pasasen a converterse en ameazas polas dúbidas que viran sobre a veracidade da información que comparten.
Tamén en Galicia
A pesar de que o adianto electoral das xerais apartou do foco ás municipais, a maquinaria en Galicia xa se puxo a andar. Do mesmo xeito que Podemos, as mareas galegas construíron a súa expansión a partir das redes sociais. Na Coruña, Marea Atlántica lanzou esta semana unha canle de WhatsApp onde advirte de « que non cho conten por aí» e descríbese «libre de fake news». O mesmo Compostela Aberta, que utilizou esta fórmula noutras mensaxes. Ambas as canles imitan a estratexia do resto de partidos, publicando noticias e pedindo compartilas co resto de contactos.
Aínda que Twitter foi sempre a canle habitual para as formacións, posiblemente a rede máis aberta, Telegram ou WhatsApp entran o ámbito máis privado da comunicación. Este último, propiedade de Facebook, limitou a posibilidade de compartir un contido a só cinco contactos.
Método Trump
A aparición destas estratexias en moitos partidos políticos seguen a vía de Donald Trump, que chegou á Casa Blanca brandindo a espada das «fake news» contra os medios de comunicación. «Din que o único que fan os medios é desinformar e intoxicar», apunta o investigador, antigo director de comunicación da rede social Tuenti. «O caso de Trump demostra ata que punto unha estratexia de puenteo dos medios en base a atribuírlles escasa credibilidade pode ser efectiva», engade José Manuel Rodríguez.
A desinformación desde canles de mensaxería é «unha tendencia de movementos máis populistas, máis outsiders». Segundo Cristóbal Fernández, o que fan estes partidos é aproveitarse do actual contexto de falta de confianza e credibilidade nos medios de comunicación, empresas e institucións. É o que tamén utilizou Bolsonaro para acadar a presidencia do Brasil, cunha campaña en WhatsApp que acadou ao 61 % dos seus votantes, segundo un informe do diario Folha de S. Paulo. Ou durante o referendo polo brexit, cando os defensores atoparon no teléfono móbil un arma máis poderosa que os carteis publicitarios.
