O Estado acelera o desembarco en firmas estratéxicas por medo a perder o temón da economía

O que hai uns anos era unha operación empresarial de renome, hoxe implica un sismo económico e político que pode afectar á seguridade do Estado. A onda expansiva de asaltos como o da operadora saudita STC en Telefónica; o da firma estadounidense BlackRock nun dos principais accionistas da enerxética Naturgy; o da compaña húngara de ferrocarrís no fabricante de trens Talgo; ou o continuo interese exterior por Indra acenderon as alarmas no Goberno. E non só nos ministerios económicos, senón tamén en estratéxicos como Defensa ou Exteriores. Detrás de cada un deses movementos teoricamente empresariais pódense esconder posicións políticas que actúan como un cabalo de Troia: aproveitan a conxuntura para tomar posicións en empresas que manexan datos sensibles, seguridade nacional ou control de infraestruturas craves para o funcionamento de todo o país.

«Xa non quedan case dinámicas de mercado, senón dinámicas que son realmente xeopolíticas», explica Anxo Saz, director de EsadeGeo. «Hai que protexerse porque o mundo se volveu xeopolítico», argumenta. Nesa espiral instaláronse xa os Gobernos de toda Europa. Tamén España: o shock do coronavirus destapou a vulnerabilidade dos alicerces económicos, moi dependentes doutros países cada vez máis afastados, como China ou os do golfo pérsico.

No 2020, o Executivo activou o seu escudo antiopas: unha norma para evitar que empresas estranxeiras aproveitasen os prezos de derriba daquela época para entrar en firmas españolas. Pero, unha vez superada a crise, a ameaza segue. Acentúase. E España optou pola intervención directa en compañas craves. Segue o ronsel doutras potencias, como Francia, Italia e, en parte, Alemaña. Aínda que non fan o que outros territorios como os Países Baixos, o Reino Unido ou os nórdicos. «Eles fan o mesmo, defenderse, pero sen intervir directamente nos accionariados», explica Anxo Saz. Como? «Filtrando investimentos e bloqueando pretensións de certos accionistas non desexados en industrias críticas», afirma.

Participación directa

España regresou á participación directa pública en corporacións, despois de rematalas de privatizar hai apenas dúas décadas. Faino a través da SEPI (Sociedade Estatal de Participacións Industriais) en Hispasat, Enagás, Airbus ou IAG, por exemplo. Para iso necesita endebedarse, porque ter ese capital —como a operación prevista en Telefónica— implica emitir débeda pública. Aínda que despois reciben inxentes contías de dividendos.

Bos xestores... ou políticos

A cara B desta intervención é a gobernanza. Ou a boa gobernanza. Diversas fontes do mercado insisten en que calquera desembarco estatal nunha empresa privada require evitar os riscos de intervencionismo político, coa designación de directivos vinculados aos partidos, pero non sempre ben preparados para eses postos. De feito, España é o segundo país da Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE) onde máis cargos cambian na estrutura do Estado cando hai unha substitución no Goberno. Só Turquía adiántanos neste triste ránking.

A OCDE advirte que esta politización favorece o ascenso de persoas non cualificadas e dana a imaxe das institucións. Ese é o temor que teñen os grandes accionistas de Telefónica, a compaña na que entrará o Estado. Farao por ser estratéxica, pero tamén moi regulada. A rixidez vén herdada de cando era un antigo monopolio, situación que xa non ten nada que ver coa actual. A operadora esixe a «desregulación total» porque se quedou obsoleta», cunha corporación que xa non é nin moito menos un monopolio, nin é a maior do mercado (a fusión de Orange e MásMóvil relegará a Telefónica da primeira posición), nin ten no cobre o corazón do seu negocio —en abril, coincidindo co seu centenario pechará este negocio e o centro será a fibra—.

Telecos na diana

As operadoras de telecomunicacións viven un momento crítico. O presidente de Telefónica, José María Álvarez-Pallete, que esta semana se reuniu con responsables de STC para tratar a entrada da operadora saudita ao accionariado, vén demandando desde hai anos no Mobile World Congress (MWC) o fair share: que as grandes tecnolóxicas paguen polo consumo masivo que fan da infraestrutura de rede que elas se ocupan de modernizar, ampliar e desenvolver. Este ano pediu «colaboración» e evitar «abuso».

O ministro de Transformación Dixital, José Luis Escrivá, sorprendeu á industria o pasado luns, cando anunciaba a creación dunha empresa pública sobre a que se instrumentalizarán os investimentos do Goberno en tecnolóxicas. Unha especie de SEPI dixital: a Sociedade Española para a Transformación Tecnolóxica (SETT), dotada con 20.000 millóns de euros para tomar posicións neste sector. Neste caso, o Estado non terá que endebedarse. Os fondos proceden dos Next Generation e estaban destinados sobre todo ao PERTE Chip. Se a SETT é o instrumento final para facerse co 10 % de Telefónica («ten todo o sentido que se faga a través da SETT», asegurou o propio Escrivá no Mobile), será con débeda. O Consello de Ministros aprobará a creación da entidade este martes. Estará lista «en dúas ou tres meses». A súa creación pillou por sorpresa a parte do Executivo —pode rabuñar competencias a Facenda ou Economía— e ás empresas. O martes, pois, coñeceranse os detalles de leste outro organismo que quere reforzar o papel público ante a crecente ameaza mundial.

A entrada no capital de Telefónica, pendente dos Orzamentos

Dous meses e medio transcorreron desde que o Estado anunciou formalmente a súa intención de facerse ata cun 10 % do capital de Telefónica, aínda que, por agora, non hai visos de que a SEPI (Sociedade Estatal de Participacións Industriais) teña acometido as primeiras compras de paquetes de accións. O primeiro sorprendido ante esta parálise é o propio equipo xestor, que non tivo noticias sobre a operación. Aínda que desde o Ministerio de Facenda —o departamento con competencias sobre a SEPI— manteñen o mutismo, o mercado bolsista apunta á ausencia de Orzamentos Xerais do Estado para o 2024 como a principal razón pola que o Goberno non iniciou o desembarco na compaña de telecomunicacións.

Límite de endebedamento

A SEPI conta anualmente cun límite de endebedamento que lle habilitan as contas públicas de cada ano. E, cos Orzamentos de 2023 prorrogados desde o pasado 1 de xaneiro, sería imposible iniciar a compra do 10 % de Telefónica. Con todo, o proxecto de lei para as contas públicas deste ano nin está aínda nin se lle agarda a curto prazo. Antes de que ese texto pase polo Consello de Ministros, o Goberno ten que chegar a un acordo sobre a lei de amnistía para lograr o apoio de Junts a esa norma e tamén ás contas necesarias para outorgar a marxe financeira necesaria para que a SEPI poida adquirir o paquete accionarial anunciado a finais do 2023. Porque a operación suporá o desembolso duns 2.000 millóns de euros, calculados en base á cotización coa que pechou a compaña este venres. Sería un 6 % máis que o prezo que rexistraba a firma cando o Executivo anunciou a operación. É dicir, ao Estado custaríalle hoxe uns 150 millóns de euros máis acometer a entrada en Telefónica que se o fixo nas semanas posteriores ao anuncio.

---

---

---