O mestre compara esta arte con ter unha mascota: pode facelo calquera con mimo e dedicación
21 sep 2025 . Actualizado á 05:00 h.Juan María Calvo Roy (Madrid, 1954) leva trinta anos enganchado á arte do bonsái. Empezou no seu Madrid natal por pura casualidade. Á súa muller regaláranlle unha árbore en miniatura que acabou morrendo. Juan María tomouse a molestia de apuntarse a un curso para que non volvese sucederlles. Fíxoo ao lado de casa, no Club Bonsái Somosierra. Foi só o primeiro paso. Logo fíxose socio e acabou sendo profesor. «Non son un mestre», insiste. Pero os seus sólidos coñecementos son unha evidencia. Aínda agora, instalado na Estrada por razóns familiares, segue regresando dúas veces ao mes á capital para impartir talleres e para respirar o bulicio urbanita.
En Ou Foxo (A Estrada) atopou o contrapunto perfecto á cidade: unha hectárea de leira na que ler arrullado polo canto dos paxaros e na que as posibilidades de crear novos bonsáis son case infinitas.
Juan María non as desaproveita. Foise traendo os seus bonsáis de Madrid á vez que foi formando outros novos. «Pódense sacar de semente, pero con 71 anos non é aconsellable», explica con retranca case galega. «Pódense sacar case de calquera árbore ou arbusto, aínda que se ten a folla grande non é aconsellable. O castiñeiro, por exemplo, non serve porque é imposible reducir o tamaño da folla. O bonsái é proporción», conta. As súas plantas compra nun viveiro, tráeas dalgunha viaxe, reprodúceas a partir doutras do seu xardín, recólleas na cuneta ou rescátaas do lixo moitas veces. Onde outros ven unha planta vinda a menos, Juan María ve un bonsái en botas. O resultado son máis de medio centenar de esculturas viventes que el retoca con devoción e supervisa cada día.
Para o experto, o mimo diario é a clave do éxito para sacar adiante un bonsái. «Calquera persoa pode ter un bonsái», di rotundo. «Calquera con certa sensibilidade e coidado», matiza. «Eu compároo con ter unha mascota. Non fai falta ser veterinario para ter un can e non hai que ser enxeñeiro forestal para ter un bonsái. Pero ao can tes que darlle para comer todos os días, sacalo e coidalo. Co bonsái pasa o mesmo. Ao bonsái hai que, polo menos, miralo todos os días para ver se necesita algo. Ao final é un ser vivo que depende de nós e é unha crueldade que se che morra por neglixencia, por abandono ou por esquecemento», di.
Segundo explica Juan María, os coidados básicos que precisa un bonsái son o regado, o abonado e pódaa, «para que non se desenfreo demasiado». Iso e algún transplante e corte de raíces de cando en vez garanten a supervivencia. Certo é que hai que formarse un mínimo para regar ou abonar correctamente. A rega, por exemplo, depende moito do espazo ou a época do ano e é tan malo regar pouco como demasiado. No primeiro caso, o bonsái pode secarse. No segundo, pódeselle podrecer a raíz. «No verán igual tes que regar dúas veces ao día e no inverno unha vez na semana. Aquí, se chove, igual un bonsái pode estar os catro meses de inverno sen regar», conta Juan María. Segundo aclara aos profanos na materia, por máis que se vexan ás veces en centros comerciais, «o 98% están mellor fóra, ao aire libre. Gústalles o frío, a calor, a choiva...», advirte.
Pero unha cousa é manter vivo un bonsái e outra moi distinta chegar a entender toda a filosofía que hai detrás desta arte milenaria. «Un bonsái é unha planta viva e ao mesmo tempo é unha escultura. Ten moito da filosofía zen», comenta o madrileño. «Nun bonsái o máis importante é o tronco. Ten que verse de fronte e, canto máis gordo e máis danado, mellor. Imitamos o traballo da natureza e gústannos máis os defectos ou imperfeccións. Un bonsái tamén debe ser proporcionado. O grosor ten que ser proporcional á altura, á maceta, ás ramas... As ramas non poden estar todas do mesmo lado e teñen que ir diminuíndo en grosor coa altura. Ademais, búscase que o bonsái forme un triángulo escaleno, que teña carácter e que se incline cara ao seu coidador nunha especie de reverencia. Os bonsáis teñen parte frontal e parte posterior. Con pódaa e o alambrado vanse modelando e dáselles carácter», explica esforzándose por resumir tres décadas de experiencia. Obviamente, é imposible. A arte do bonsái non entende de présas. «Neste mundo o tempo non se mide en días nin en anos. Medímolo en decenios», explica Juan María. O premio á paciencia é poesía viva. «É como un haiku: conciso, simple, belo e con algo de misterio». Nada máis. E nada menos.
Juan María é xornalista e sociólogo. Traballou 33 anos na axencia EFE e foi director do departamento de Internacional. Foi correspondente en Guinea Ecuatorial, Israel e Bolivia e enviado especial a Iraq.
Ademais dos bonsáis, o seu outra paixón son os libros. Agora que se xubilou le arreo e intenta esquivar compromisos que lle impidan facelo. «Son moi usurero co meu tempo de lectura», confesa.