A pesar de xubilarse do escenario tras unha longa e influente carreira, o músico convértese en octoxenario máis activo que nunca
27 dic 2023 . Actualizado ás 19:31 h.Hai un ano que Joan Manuel Serrat xubilouse dos escenarios, pero iso non significa que a súa actividade se reducise. Ao contrario. O cantante, que este mércores cumpre 80 anos, mantén unha axenda repleta de compromisos, entre homenaxes e recoñecementos, colaboracións con amigos e diversas actividades benéficas. Como el mesmo declarou sendo veinteañero —en Ara que tinc vint anys— non lle fallaron as forzas nin se converteu nunha «alma morta» ao estrear a condición de octoxenario. «Retireime dos escenarios, non de vivir», remacha o artista.
Soamente neste mes de decembro recolleu a Medalla de Honra da SGAE e unha homenaxe do sindicato UGT-PV en Valencia, mentres que en xaneiro se desprazará a Ceuta para recibir o premio Convivencia, que se suma a distincións recentes como o Premio Cultura da Generalitat, unha distinción do Colexio de Arquitectos de Barcelona e un nomeamento honoris causa pola Universidade da súa cidade natal. Colaborou con amigos como o cantautor Joan Isaac e coa oenegué Open Arms. Por volver á súa canción: segue tendo voz e, aínda que xa non a utilice para cantar, non renunciou a ela.
É un Serrat crepuscular que intúe no horizonte un final para o seu percorrido, pero iso non implica que non siga adiante: «Non me gusta moito o camiño para onde vou, pero como sei que non o podo cambiar, corre e saca diso todo o bo que poidas», declarou. Axuda tamén, sin duda, botar a vista atrás e ver a magnitude do acadado ao longo do camiño. Serrat deixa unha longa traxectoria balizada por encrucilladas nas que soubo virar, sorteando obstáculos para consolidarse como un dos artistas máis queridos polo público e admirado por coetáneos e sucesores musicais. Da Nova Cançó á polémica de Eurovisión de 1968, de Mediterráneo aos discos de poetas como Machado e Hernández, das xiras por Latinoamérica ás conxuntas con Sabina, Víctor Manuel e Ana Belén, Miguel Ríos... En cada momento evitou encasillarse e acceder a novos públicos, o que supuxo transcender o mero papel xeracional para acadar a transversalidade que evidencian os recoñecementos.
Igual que respirar
«Non lembras a primeira vez que escoitaches a Serrat, porque sempre estivo aí. É como respirar». O novelista Miqui Otero, fillo de galegos nado en Barcelona, ilustra con naturalidade o asumida que está a presenza do músico na vida popular. Otero, atento sempre ás coordenadas musicais, destaca de Serrat unha vertente lírica que desde moi novo o converteu nun letrista complexo. Na mesma liña, tamén subliña a amplitude dos seus referentes: a pesar das influencias da chançon, «Serrat sempre tivo unha ambición e un corazón pop». O escritor o ejemplifica cunha canción de 1970, Rapariga típica, «que ten unha letra ao estilo de Ray Davies e uns arranxos que poderían ter asinado The Kinks», identificados coas mellores sonoridades sixties británicas.
Miqui Otero subliña outras conexións igualmente fértiles. A que sitúa a Serrat nas mesmas coordenadas que «as mellores novelas sobre Barcelona na segunda metade do século XX, como Marsé ou Montalbán». Aí está un tema como Conillet de vellut (Conejito de veludo), inspirado na modelo da portada de Últimas tardes con Teresa , de Marsé. Para Otero, Serrat nunca perdeu a conexión co popular a pesar de que o seu discos moitos o considerarían alta cultura. «Serrat encaixa moi ben na tripla fórmula de Gato Pérez: rúa, biblioteca e atalaia», resume o escritor. «Rúa, porque toma como referencia as vidas anónimas. Biblioteca, porque nela atopas as ferramentas para analizar iso sobre o que escribes. E atalaia, a distancia que che permite enfocalo», amplía.
Unha «coraza de divismo»
Esa normalidade, ese non perder nunca de vista a rúa, foi unha constante na carreira de Serrat e así o explicou nunha entrevista en La Voz de Galicia en xullo de 1972: «Son unha persoa normal, que prefire ter contacto coa xente a encerrarse nunha coraza de divismo», confioulle a Fernando Franco no restaurante onde ceaba tras actuar na sala de festas O Seijal —unha actuación que ao crítico do xornal, Nonito Pereira, pareceulle que non facía xustiza á «capacidade creadora e interpretativa» do cantante nin á calidade do seu grupo, embazada por comentarios, asubíos e frases «enxeñosas dos simpáticos de quenda» entre o público—. Un Serrat a piques de cumprir os 30 pero ao que deran por acabado en máis dunha ocasión: «Xa ves que sigo en pé». O artista referiuse ao «abatemento» que lle produciu a polémica eurovisiva, da que, con todo, extraeu unha lección positiva: «Serviume para distinguir entre os amigos de verdade e os de circunstancias». Deles falou nas súas cancións, desde Dicir amigo a Per Sant Joan, un canto á amizade na nenez: «Eu fun como vós».