A profesora e tradutora, que loitou por manter viva a figura do escritor arxentino, morreu aos 86 anos vítima de cancro de mama
27 mares 2023 . Actualizado ás 08:41 h.«Borges era a metade da miña alma. Eramos dúas pezas dun reloxo que encaixaron sen necesidade de puír», expresou María Kodama nunha das moitas entrevistas que ofreceu a La Voz de Galicia. A escritora e tradutora arxentina morreu este domingo, aos 86 anos, tras un tempo con graves problemas de saúde debidos a un cancro de mama.
Nacida o 10 de marzo de 1937 en Buenos Aires, era filla do xaponés Yosaburo Kodama e da arxentina María Antonia Schweizer, de ascendencia suízo-alemá, inglesa e española. E do seu pai herdou a paixón pola pintura. De nena levábaa aos museos e regaláballe libros de grandes artistas, paixón que anos despois compartiu con Borges. «Cando empecei a viaxar con el deime conta de que tiña un gran coñecemento da pintura. Eu empecei entón a descubrirlle o mundo a través das cores que el lembraba», revelou Kodama. Era unha frase literal, pero tamén podería entenderse en sentido metafórico, porque a chegada de María á vida de Borges foi máis que un sopro de aire fresco un furacán, que hoxe escandalizase a moitos: levaban 38 anos. Cando ela tiña 16 e el 54, María chocouse con Borges na rúa, á saída dunha librería. Ela contoulle que ía estudar Literatura e el invitouna a estudar xuntos inglés antigo. Nunca máis se separaron. Co tempo a discípula converteuse en compañeira e máis tarde na súa muller. «Nosa decantada relación foi pasando a través do tempo por distintas facetas ata culminar no amor que nos habitaba [...]. Ese amor do que foi deixando trazas ao longo dos seus libros sen dicirmo, ata que mo revelou», escribiu Kodama en Homenaxe a Borges, libro que publicou no ano 2016.
Amor polos idiomas
María era licenciada en Literatura pola Universidade de Buenos Aires e especializouse en literatura sajona e islandesa, da que fixo traducións ao español. O amor polos idiomas foi outro dos vínculos que a uniu co escritor arxentino, co que finalmente casou o 26 de abril de 1986, un ano despois de que a el lle detectasen un cancro hepático. Este matrimonio era o segundo para Borges, que en 1967 casou con Elsa Astete, unha escritora arxentina e exnovia de mocidade, que acababa de enviudar. Só duraron tres anos e divorciáronse en 1970. O matrimonio con María tampouco foi longo, porque o escritor faleceu o 14 de xuño de 1986, por iso é polo que moitos puxesen en cuestión a súa voda con María, que foi por medio de poderes ante a Xustiza paraguaia. A partir dese instante Borges declarouna a súa herdeira universal, un feito non exento de polémica, xa que os seus detractores a acusaron de obrigarlle a iso.
A parella, con todo, compartira dúas décadas de amor e ambos se mostraron cómplices. «Divertiámonos/Divertiámosnos moitísimo, xogabamos. El era un gran optimista, cheo de forza e de vida. Eu nunca sentín que vivía cunha persoa cega ou maior. Tiña unha forza vital moi grande», revelou a súa viúva noutra ocasión a La Voz de Galicia.
En 1988, Kodama creou a Fundación Internacional Jorge Luis Borges, que presidiu ata a súa morte. Como gardiá da obra de Borges, Kodama demandou a outro escritor por experimentar co Aleph, o seu conto máis famoso, e pelexouse inclusive co actual presidente arxentino, Alberto Fernández. No 2019, o mandatario intentou crear un museo para o escritor co arquivo persoal dun coleccionista, e Kodama o desaprobó: denunciou entón que moitos dos 30.000 obxectos que o empresario Alejandro Roemmers ía doar ao Estado eran roubados.
María Kodama tamén esixiu á editorial Alfaguara a retirada da venda da obra do escritor coruñés Agustín Fernández Mallo: O hacedor (de Borges). Remake. O volume, como xa apunta sen reviravoltas o mesmo título, é unha versión do libro publicado polo escritor arxentino en 1960. Pero Kodama, lonxe de ver neste texto unha homenaxe do autor ao estrañado Borges, conseguiu a retirada da devandita obra. Estaba dedicada en corpo e alma a preservar a figura do escritor ata eses límites.
«A xente dime que o meu maior traballo é que a xente senta que está vivo e ese foi o meu traballo durante 30 anos. É dicir, é dar a túa vida por algo, e vos dás a túa vida soamente por algo que amas con tolemia; se non, non o fas. Porque o amo con tolemia, se non, non o faría», aseverou Kodama nunha entrevista. A Borges, a súa paixón, entregouse e loitou toda a súa vida por mantelo vivo.