O produtor de Lúa de Dexo, en Oleiros, participará esta fin de semana nunha nova edición do Festival do Tomate de Cantabria, que xa gañaron nos dous últimos anos
28 ago 2025 . Actualizado á 10:38 h.Buscar un bo tomate converteuse nunha auténtica tendencia gastronómica. Cada vez máis consumidores priorizan o sabor e a frescura fronte á cantidade, e os tomates de horta revalorízanse pola súa autenticidade e dozura natural. Francisco Gil, agricultor da leira Lúa de Dexo en Oleiros, recomenda consumilos recentemente colleitados e respectar a tempada para gozar do seu máximo sabor. Esta fin de semana participará no Festival do Tomate de Cantabria, onde xa levou os premios no 2023 e o 2024 pola súa variedade cherri A Marola
—Por que hai tanto furor por atopar ese sabor auténtico do tomate?
—Pois o atribúo a que o tomate é o único produto da horta que ten fanáticos. Fanáticos absolutos. A nós vénnos xente desde Vigo ata Lugo a comprar tomate á nosa leira. Iso non pasa con ningún outro produto. O tomate, digamos, ten fanáticos absolutos, que non pasa con ningunha outra cousa. E, ademais, é o produto onde hai a diferenza maior entre un tomate industrial e un tomate de calidade, da horta. Sempre se di que o tomate da horta non ten nada que ver co resto.
—Por que moitos consumidores perderon a confianza no sabor do tomate?
—Simplemente foi unha cuestión de mercado e de industria. O que buscan os grandes provedores de superficies comerciais son tomates que non collan ningunha praga, que unha vez colléitense aguanten unha chea sen estragarse, canto máis mellor e que os exemplares sexan o máis parecidos posibles entre eles. Bo, buscan unha serie de cousas, pero o sabor é o de menos. Buscan rusticidade e o sabor queda atrás.
—Canto tempo ten que pasar entre que se cultiva un tomate ata que se come?
—O mellor é collelo o mesmo día. De feito, o noso compromiso cos nosos clientes, tanto hostaleiros como particulares, é coller o tomate o mesmo día que se consome. Fóra de aí, canto máis tempo pase desde que o recolle ata que o come, peor.
—Que propiedades vai perdendo?
—Perde graos Brix, que é a medida que indica o contido de azucres disoltos nun líquido. Desde o momento que se recollen van perdendo sabor. Se se toman ao día seguinte, xa perden un pouquiño de graos. Nas grandes superficies, por exemplo, dubido moito que se atope un tomate que leve menos de 10 días recolleito. Nós collémolo e cómese ese día. E, obviamente, se non se pode comer ese día, ou o que sexa, xamais, xamais, xamais hai que gardar un tomate na neveira.
—Como hai que aderezar un tomate?
—A gran maioría dos nosos clientes non o aderezan, cómeno sen nada. En todo caso, os que o aderezan, unicamente fano con sal e aceite. Xamais vinagre. Ao tomate industrial pódeselle botar o que se queira. Pero os de calidade deben ir o menos disfrazados posible. Por exemplo, nós deixamos de traballar con algún restaurante que os servía nun bol con grans de millo en conserva. Deixamos de venderlles directamente porque estaban a estragar o tomate por completo.
—A que prezo se pode comprar un tomate artesán de calidade?
—Os agricultores temos a teima de ir sempre polo baixo, a prezos baixísimos. Os agricultores da zona da Coruña, creo que están a vender os tomates como a 2,50 euros máis ou menos. E son tomates de moita calidade. O sorprendente é que logo se ve en grandes superficies que venden tomates industriais a máis de 5 euros e a xente leva uns desgustos da hostia con eses tomates porque non saben a nada. No noso caso, vendemos o tomate a 10 euros o quilo e temos unha lista de espera de dúas semanas. Moita xente este ano non poderá probar o noso tomate.
—Cando non hai que comprar tomates?
—É bastante relativo, pero fóra de tempada, claro. En febreiro, por exemplo, comprar tomate é ridículo, non ten sentido. Habería que acostumar a todo o mundo a consumir só en tempada. Que pasa? Que o mercado é o que é e as necesidades son as que son. Para min é certo que ultimamente, nos últimos anos, apareceron un par de marcas de tomate, marcas, non variedades, nas grandes superficies, que cobren perfectamente o consumo de tomate de calidade no inverno. Son tomates de empresas canarias. Creo que os chaman tomate doce, paréceme. Pero, coidado, son variedades de 24 ou 27 euros ao quilo. Ou sexa, non son para todo o mundo.
—Cando é o mellor momento para comprar tomates galegos de calidade?
—A ver, aí nós somos un pouco díscolos coa opinión xeral. A tempada de tomates comeza a principios do verán. En xuño está todo o mundo xa desexando probar os tomates de tempada. Pero nós non temos tomate en xuño porque o tomate dese mes aínda non está rico, dicir o que digan. No noso caso, atrasámolo máis, a finais de xullo ou principios de agosto. Aí é cando o tomate tivo as horas de calor que necesita para soltar todos os azucres e estar máis rico. No entanto, o outro día estiven a ler que xa hai quen di que setembro é o mes do tomate.
—O tomate necesita moita calor?
—Si, ondas de calor, necesita que as temperaturas do día e a noite sexan o máis parecidas posible, e aí é cando o tomate acada máis graos Brix, que miden os azucres dos tomates.
—Este mes de agosto foi moi cálido. Prevé unha boa tempada?
—Bo, poida que non sexa así. Ata os últimos anos, para ter tomate en Galicia había que cultivalos no invernadoiro. Este ano, pola onda de calor, os tomates de invernadoiro sufriron moito. Ten en conta que aquí chegamos a temperaturas próximas aos 30 graos ao aire libre, pero dentro dun invernadoiro acádanse os corenta e pico graos ou máis. Entón, iso non é bo para o tomate tampouco. E de feito, este ano nós tivemos máis problemas con pragas que por aquí non coñeciamos, que se producen precisamente por temperaturas altas e tempo seco.
—Ata cando se poden atopar tomates bos de tempada?
—Depende un pouco da climatoloxía, pero en Galicia hai cousas de moi boa calidade ata mediados de outubro.
—Cantas variedades de tomate cultivan vostedes?
—280 este ano.
—E desas, cales diría que son as que máis éxito teñen?
—Bo, sen dúbida, a nós coñécellenos polo tomate cherri A Marola. Con el gañamos o premio ao mellor cherri de España nos anos 2023 e 2024 no Festival de Tomate de Cantabria. De feito esta fin de semana imos outra vez para alí, que se celebra unha nova edición.
—Agora menciona a variedade cherri… Acostuma ter máis sabor que as variedades máis grandes?
—Se son variedades boas, o cherri ten máis sabor, sen dúbida. Pero non é doado atopar unha variedade de cherri boa. Pero sen dúbida, os cherris teñen moitísimo máis sabor se falamos de variedades artesanais de calidade.
—E xa para rematar, como espera que vaia esta nova edición do certame de tomates?
—Esta fin de semana nós realmente sempre dicimos o mesmo, e soa como moi romántico, pero realmente gañar ou non un premio é o de menos. Si que nos dá repercusión en medios e demais, pero o que nos gusta de asistir ao Festival de Tomates de Cantabria é atoparnos con amigos, os mellores cultivadores artesanais de tomate de Europa, incluso de Sudamérica. Entón, pasamos unha fin de semana enteira probando tomates novos, variedades que atoparon outros compañeiros, intercambiamos sementes... Pero bo, se a maiores temos un premio, pois benvido sexa.