Os guerrilleiros antifranquistas José Galán «Dereito» e Manuel Ramiro Souto regresan á súa casa: a parroquia de Almeiras
CULLEREDO
Os restos de ambos, abatidos en 1952 e enterrados nunha fosa común en Visantoña (Mesía), volveron a Culleredo tras máis de setenta anos
25 ago 2025 . Actualizado á 13:26 h.O Concello de Culleredo, xunto á Asociación para a Recuperación dá Memoria Histórica (ARMH) e as familias, celebrou este luns 25 de agosto un emotivo acto de homenaxe e entrega dos restos de José Galán Núñez «Dereito» e Manuel Ramiro Souto «Souto», veciños da parroquia de Almeiras e membros da guerrilla antifranquista, abatidos pola Garda Civil o 22 de xuño de 1952 en Visantoña (Mesía).
O acto tivo lugar no salón de plenos do Concello de Culleredo, coa intervención dos alcaldes de Culleredo, José Ramón Rioboo, e de Mesía, Mariano Iglesias, así como representantes da ARMH, familiares e veciños. Posteriormente, ás 13.30 horas, os restos foron enterrados no cemiterio de Almeiras, na terra que os viu nacer.
Setenta anos nunha fosa común
Os corpos de Galán e Souto foran exhumados en agosto do 2024 no cemiterio parroquial de Visantoña, onde permaneceron máis de setenta anos nunha fosa común situada na esquina dereita da parte posterior da igrexa. As análises forenses confirmaron a morte violenta de ambos, a presenza de proxectís do calibre 9 milímetros e o seu enterramento conxunto nunha única caixa de piñeiro verde, tal e como recollía a documentación militar da época.
O regreso dos seus restos a Culleredo viviuse como un acto de xustiza e reparación. En palabras da ARMH, a entrega simboliza «a dignidade recuperada» de dous mozos que pagaron coa súa vida a resistencia ao franquismo. Emilio Silva, presidente desta entidade, lembrou que os anos de represión e de vidas rumoreadas seguen vixentes a día de hoxe xa que parte da Democracia decidiu que aquilo non ocorrera e que conviña silenciar parte da historia. «Foi xente que se atreveu a nomear a palabra liberdade cando iso che podía custar a vida, porque nos anos 30 cando se construíu o primeiro período democrático, enterrouse todo o patrimonio destas persoas». Asegurou que foron cidadáns exemplares e se nacesen en Francia, Italia ou Alemaña «aquí estarían autoridades do Estado, tratándoas como merecen». Referíndose ás botas que se recuperaron da fosa e que se mostraron no salón de plenos, afirmou que son un enorme símbolo de cara a onde camiñaban ambos os represaliados. «Chegamos a ese sitio ou desviámosnos? Esa é a pregunta que nos habemos de facer», referíndose ao escaso coñecemento que ten a sociedade sobre como xurdiu a democracia en España.
Lamentou a longa vida da que goza o medo e que España sexa o único país do mundo que soluciona a procura de desaparecidos con subvencións. Criticou, ademais, que haxa vítimas de primeira e de segunda clase e clamou para que o Estado repare o dano, independentemente de quen o sinta. «Estas botas deberían estar nunha vitrina no Parlamento galego», esixiu.
Un segredo acalado que vai a luz
Alberto Gómez, visiblemente emocionado, asegurou que este 25 de agosto remataba un capítulo dunha historia familiar que estaba sen pechar e agradeceu a implicación e o cariño nun proceso tan doloroso. Lembrou que Pepe, tal e como el chamouno, era «unha boa persoa, sensible e intelixente». Asegurou, ademais, que José Galán Núñez, o seu tío, desertou do exército en defensa da liberdade, o que supuxo un gran sufrimento familiar, e que a súa nai o buscaba «polos montes». «Hoxe Pepe descansa contigo para sempre», rezou mirando o ceo e referíndose á súa avoa e en presenza de Dolores Rodríguez Núñez, irmá de José Galán.
Pola súa banda, Teresa Ramiro, sobriña de Manuel Ramiro Souto, cunha bandeira republicana na man, reiterou o agradecemento da familia por todo o apoio desinteresado recibido e aos veciños de Visantoña que durante máis de 70 anos tiveron «a lareira prendida» e que finalmente, como desprendéndose dunha carga enorme, puideron contar «un segredo longamente gardado».
Dúas parroquias hermanadas
Mariano Iglesias indicou que a súa asistencia ao acto, ademais de situarse a fosa no municipio que el preside, débese a dous motivos: «É unha honra e un acto de obrigado recoñecemento porque sinto un enorme agradecemento polas ideas que esta xente defendeu coa súa vida e que hoxe homenaxeamos, e por recoñecer o papel da ARMH, non permitindo que se esquezan cousas que nunca deberon ter acontecido».
O alcalde de Culleredo, José Ramón Rioboo, pechou o acto asegurando que aínda hai que realizar máis esforzos para vivir en liberdade e tranquilidade. Engadiu que sempre intentaron prestar a maior axuda posible aos familiares, resaltou o labor da Asociación pola Recuperación da Memoria Histórica, e confirmou que desde este día as parroquias de Almeiras e Visantoña quedan «hermanadas para sempre». «Este é un acto de reparación de futuro», engadiu.
A xornalista Clara Bernal, que fixo de condutora do evento, destacou que son tres as palabras que marcaron o evento: «Memoria, xustiza e reparación», e lembrou que as fosas comúns atesouran vidas que nunca foron esquecidas. Tamén a cantautora Bea a de Estrela contribuíu a que a mañá tivese un punto máis emotivo, ao interpretar a canción titulada Alborada dos nomes sen medo, composta expresamente para este momento.