O mundo biosanitario é xa maioritariamente feminino, aínda que a escalada avanza a menor ritmo nas enxeñerías máis técnicas
10 feb 2024 . Actualizado ás 05:00 h.Na véspera do Día da Muller e a Nena na Ciencia, os datos seguen falando de progresos de matrícula de honra, pero tamén de materias pendentes. Na Coruña, a rama biosanitaria é xa un campo conquistado —os datos corrobórano—, pero noutros terreos, basicamente as enxeñerías máis técnicas, aínda se resenten dunha menor presenza da muller.
Catro profesionais reflexionan acerca dos avances logrados e os aínda por acadar. As catro manteñen vínculos, por diferentes razóns, cun dos centros científicos da cidade, o Instituto de Investigación Biomédica da Coruña, o Inibic do Chuac, no que non só o 55,3 % do persoal (287 dos seus 519 traballadores) é feminina, senón que tamén o é a dirección, que ostenta Mar Casteláns, e a xerencia do seu órgano de xestión, a Fundación Profesor Novoa Santos, que dirixe Patricia Rey .
A profesora da UDC Silvia María Díaz Prado, doutora en Bioloxía , catedrática de Anatomía e Embriología Humana e responsable do grupo de investigación en Terapia Celular e Medicina Regenerativa, lembra que cando ela estudou a carreira, as aulas estaban repartidas case ao 50 %, pero ao finalizar «moitos fomos entrando en laboratorios para continuar estudos de doutoramento e aí xa eramos máis mozas que mozos». Esa tendencia na ampliación de estudos confirmouse cando, xa doctorada, tocoulle dirixir teses doutorais: «Todas eran mulleres, salvo un, que a defendeu hai xa dous anos; si é certo que na actualidade xa estou a dirixir algunhas de mozos, pero aínda non se han doutoramento», explica. «En investigación predomina máis a muller, vémolo no Inibic, hai homes, pero entendo que elas teñen máis interese en continuar os seus estudos que eles e sobre todo nas ciencias biomédicas», valora. Polo que ve tamén nas aulas da UDC, considera que «a substitución está garantido, as alumnas mostran moito interese».
Antes mesmo de chegar á universidade, tamén confirma, con excepcións, o tirón feminino no instituto Elena Miranda Fernández. É enxeñeira agrónoma, especializada no medio ambiente, e na actualidade profesora de tecnoloxía, dixitalización e enxeñería no Eusebio dá Garda. Acostuma aproximar aos seus alumnos ao mundo laboral con múltiples saídas, entre elas ao Inibic, pero tamén ao Citic ou á escola de Camiños da UDC, co ánimo de espertar ou consolidar vocacións. «Os mozos vanse máis á tecnoloxía e elas máis á ciencia», constata. Ela mesma cursou inicialmente enxeñería técnica agrícola na rama de maquinaria e construción. «Seriamos, como moito, un 30 % de mozas». Despois empezou a dar clases e sacou a enxeñería superior no medio ambiente, onde «xa eramos máis». Agora, xa como docente, ve que na optativa de tecnoloxía e enxeñería que imparte a alumnado de bacharelato «o 75 % son nenos». «Hai excepcións, como a enxeñería química, que son máis mozas, pero as nenas van máis para ciencias sanitarias». A que pode deberse? «Non o sei, porque nos institutos teñen exemplos, as mulleres que nos dedicamos a ciencias e tecnoloxía xa somos a metade, teñen referentes femininos en campos técnicos… Se se lles pregunta, din que é unha cuestión de elección delas mesmas, e que elixen libremente, para nada teñen ningún inconveniente ou dificultade, elas manexan as ferramentas e os coñecementos exactamente igual que eles… Non atopo a razón, pero o motivo non vén desde dentro dos institutos, e os datos en ramas de enxeñería como a informática son esmagadoras», apunta ante un escenario que, segundo a súa percepción, «creo que se irá revertendo porque aos poucos vai aumentando a presenza feminina, aínda que algunhas enxeñerías aínda se resisten».
Tamén Beatriz Caramés Pérez, licenciada en Farmacia , doctorada polo departamento de Medicina da UDC e investigadora Miguel Servet do Inibic do grupo de Reumatoloxía, ve unha tendencia consolidada de mulleres nas ramas da saúde, progresión que «vai máis lenta en enxeñerías, aínda que non nas biomédicas». Na súa disciplina, o cambio foi un salto. E explícao: «Acabei farmacia en 1998, unha carreira que a priori se considera de mulleres, pero cando eu estudaba non era así, había moitos mozos, diría que 50-50, agora o 70 % son mozas». «As cousas cambiaron moito», recalca, e cre que niso influíu o peso que ha ir adquirindo a súa especialidade noutros ámbitos máis aló dos clásicos, basicamente a investigación. «Non é que haxa moito farmacéutico investigando, pero ha ir máis aumentando e a maioría son mozas, como en todas as carreiras biosanitarias», di. No seu caso enfócase ao desenvolvemento de novos fármacos nun grupo en que «somos tres mozas e só un mozo». Outro cantar é cando se fala de xefaturas : «Iso aínda vai máis lento, hai de todo e está a cambiar, pero si é verdade que os postos de responsabilidade seguen en moitos casos sendo de homes». Proba dese avance, aínda que lento, cara á igualdade son as directoras do seu centro e a fundación que a ampara e mesmo ela mesma,que lidera unha unidade de investigación, aínda que sexa dentro dun grupo dirixido por un home.
Para a alergóloga Rosario López Rico, que ademais é a xefa de estudos de formación sanitaria especializada hospitalaria, presidenta da comisión de docencia, responsable da formación duns 400 residentes ao ano no Chuac, e tamén da formación dos alumnos de 5º e 6º Medicina (un centenar) «o cambio foi brutal, os datos son contundentes», di sobre a evolución da presenza feminina. Cando se iniciaba a formación de residentes, en 1981, no Chuac incorporáronse 49 residentes e só 15, o 30 %, eran mulleres. «Este 2024 temos en formación 420 residentes de todas as categorías (médicos, enfermeiras, farmacéuticos e psicólogos) en especialidades hospitalarias e de primaria, 126 son homes e 294 mulleres, é dicir, o 70 %». Engade, ademais, que esta incorporación se percibe «de forma rotunda» en especialidades tradicionalmente masculinizadas, caso de Urología, Neurocirugía ou Traumatología.
Algo semellante sucede cos que cursan os últimos anos da carreira de Medicina no Chuac. «Este ano temos 240 estudantes de dúas promocións, e o mesmo, as mozas achéganse ao 80 %». «Non paramos, o cromosoma X segue aí e imos a máis. Si que é verdade que a incorporación feminina ao mundo laboral custou ao principio, pero non cabe dúbida de que a implicación da muller é incuestionable e imparable», conclúe.