O desenvolvismo e a especulación levaron por diante unha ducia de xoias do patrimonio histórico da cidade e un río, unha praia e un castelo
21 may 2022 . Actualizado á 05:55 h.Eran tres e os tres caeron xuntos. O Atlantic, o Palace e o Gran Hotel de Francia, últimas iconas da cidade cosmopolita e mundana que foi Á Coruña desde moi temperán e que hoxe mira á Terraza e ao Quiosco Alfonso co pasmo dos sobreviventes. En 1967 os elegantes cuartos onde se aloxaron o mariscal Petain, o baúl da Piquer e o sultán de Marrocos desapareceron baixo unha montaña de entullos. Alzáronse no seu lugar tres edificios que deviñeron con maior ou menor fortuna manifestos dunha época desmemoriada; un deles, o que pecha a rúa Real diante do Obelisco, proxectado por Andrés Fernández-Albalat Lois, autor dun bo puñado de edificios daquela Coruña que crecía ao compás da última onda de emigrantes vindos desde municipios rurais de toda Galicia.
1967 foi o ano do plan xeral do que saíron os barrios de Palavea, Visma ou Os Rosales, e o último dunha serie de desgraciadas perdas patrimoniais para a historia urbana recente. Con dúas condicións, impensables ata que se consumaron, a poutada ao asilo das Hermanitas da Caridade en Adelaida Muro, exemplo vangardista de arquitectura asistencial asinado polo arquitecto Juan de Ciórraga no século XIX, coa galería máis longa da cidade; e a destrución da Estación Marítima, o lugar das despedidas aos emigrantes a América, reconvertida nos anos 80 en «a mellor sala de exposicións de España», subliñaron os artistas nun último intento por salvala. Era 2001, gobernaba Francisco Vázquez, a lei de Patrimonio cultural de Galicia levaba seis anos en vigor. Un bloque de vivendas de luxo ía ocupar o soar do asilo, e un centro comercial sen vistas ao mar enterraría o lugar onde un pai e un fillo desgarrados pola ausencia explicaron un país inmortalizados pola cámara de Manuel Ferrol.
O último canonazo
Descontando estas anacronías, os grandes golpes producíronse antes. O castelo de San Diego sobreviviu a bombardeos durante 330 anos para acabar derrubado por un mal plan portuario en 1963. A fortificación que freou o ataque francés de 1639 a canonazo limpo e tendendo unha cadea con San Antón estorbaba á ampliación do porto petroleiro, unha superficie inmensa na que non tiña cabida unha ruína arqueolóxica como esta.
Como tampouco cabía no plan de urbanización de Zalaeta o enorme hospital de Caridad, fundado no século XVIII co legado de Teresa Herrera e do que saíu a maior campaña de saúde pública da historia, a expedición da vacina das vexigas sostidas por 21 nenos expósitos e a enfermeira Isabel Zendal. En 1956 o edificio tirouse, tamén aquí con condicións: as pilastras neoclásicas da súa fachada poden admirarse hoxe na ampliación da Casa Cornide na rúa Veeduría custeada polo Concello para a familia Franco, e as arcadas do seu patio locen nas traseira do instituto Eusebio dá Guarda, con vistas a Riazor.
No proceso de construción da cidade, as arquitecturas desaparecidas na segunda metade do século XX son inesgotables. A casa de baños A Saúde de Riazor, a Imprenta Roel, a gasolineira de Catro Camiños, o edificio do Circo de Artesáns, a igrexa dos xesuítas, o mercado de ferro da praza de Lugo. E polo menos outras dúas perdas maiores, escasas pero fatais, que non poderán substituírse: a praia de Ou Parrote, o lugar onde desembarcaron fenicios, romanos e de aí en diante o que se queira imaxinar, e o río Monelos, berce das lavandeiras que aínda existe, pero para goce dos habitantes subterráneos da cidade.