É un segredo a voces na Cidade dos Cabaleiros, e unha broma recorrente entre os amigos e clientes deste antigísimo negocio da rúa Castro. En canto a famosa laxa ponse negra, faltan 24 horas para abrir o paraugas
18 feb 2020 . Actualizado á 22:35 h.Para que queremos nós unha marmota se xa sabemos que cando as vacas se sintan é que vai chover? E que cando nos doen os ósos é que vai cambiar o tempo? Se ata podemos predicir a chegada dos temporais suspirando o clásico «Gaivotas á terra, mariñeiros á merda»!
Como di Santiago Pemán, o noso refraneiro popular era a Internet da Idade Media, pero é que os nosos animais son os mellores meteorólogos. As vacas, porque, se vai chover, agrúpanse en círculo para conservar a calor e tómbanse para manter o pasto seco. E de case todos é sabido que aos burros non lles gusta nada o mal tempo: «Se as orellas sacode o burro, auga segura».
E así poderiamos seguir ata o infinito e máis aló: «Cando chove e fai sol, sae de paseo o caracol», «Junta de moscas ao sol, ou de mosquitos ao escurecer, avisan que vai chover», «Se o outono vén quente, algo trae no ventre», é dicir, que despois empeza a chover sen parar.
E logo están as témporas, un sistema da época romana que permite facer prognósticos observando o ceo durante determinados días do ano. As de inverno, por exemplo, son o mércores, venres e sábado seguintes ao 13 de decembro, día de Santa Lucía.
Así que uns realizan prognósticos meteorolóxicos mirando o mar e outros fixándose nos animais, pero en Betanzos o tempo predíse «botando unha ollada ao chan». Se o chan está mollado e escuro, virá mal tempo e se, pola contra, está gris e seco, non haberá precipitacións. Isto é o que ocorre nun dos negocios máis antigos da Cidade dos Cabaleiros, a ferraxería O Cabalo, situada no número 17 da rúa Castro.
Un negocio de 1877
Nunha empedrada costa, moi cerquita da praza García Hermanos, o relevo dunha cabeza de cabalo sobresae nunha fachada, fronte á tan bela como antiga farmacia Couceiro. Agora enténdese mellor que a maioría dos betanceiros se refiran a este lugar como Cabeza de Cabalo e non como ferraxería O Cabalo, que é o nome oficial. Na porta un letreiro azul infórmanos de que estamos ante un comercio do ano 1877. Entramos. Tras un mostrador de madeira de museo, atopámonos a Ignacio Núñez, que se presenta como Nacho e xa lle lanzamos directamente a pregunta. «Cal é a pedra máxica?». Sorrí educadamente, e non tarda en sinalar a misteriosa laxa. «Esta é. Cando chove escurécese e, cando non, está clarita», explica o ferretero.
Esta mañá de sábado está a chover a cachón aí fose e case todas as laxas están molladas. «Esta en concreto é a que primeiro se pon negra e, cando o fai, é que ao día seguinte ou ao día e medio vai chover. É dicir, predío cunhas 24 ou 30 horas de antelación». O propietario do negocio ten a súa propia tese respecto diso. «É pola auga que vai por baixo. Estas pedras están postas sobre terra. Pero suponse que hai unha canle de auga natural que pasa por baixo. Esta pedra ten máis profundidade que as demais e por iso nótase antes».
Moisés Canle é decano da Facultade de Ciencias da Universidade da Coruña, doutor en Química e experto na materia que nos ocupa. O primeiro que nos responde é que está seguro de que ten unha explicación científica. «Parece como moi misterioso, pero non o será tanto». A primeira ollada, o experto opina que lle fenómeno da pedra filosofal betanceira terá que ver, case seguro, coa presenza de humidade no ambiente e coas altas e baixas presións. Xa, pero por que esta pedra adiántase ás súas compañeiras? «Porque a súa composición non será igual. Poida que sexa máis hidroscópica ou que algunha vez déalle a ese chan algún tratamento con aceite para a humidade, algo que se facía moito antes, e a esa non se lle deu. Mentres, o misterio continúa. Choia ou non choia.