ADEUS A UNHA ÉPOCA | Discotecas míticas da Costa da Morte cambiaron de vida: un chinés, un garaxe, un ximnasio...
07 feb 2024 . Actualizado á 19:11 h.Eses lugares de lecer e baile da Costa da Morte polos que pasaron decenas de miles de persoas durante vinte ou trinta anos, e das que saíron tamén miles de parellas, son hoxe supermercados, ximnasios, garaxes, comercios , espazos abandonados que buscar a enésima recuperación, multiusos... Naves e locais con nomes emblemáticos nos que están enterradas vivencias de varias xeracións.
Só resiste con actividade semanal un deses grandes, a discoteca Pazos da Laracha, fundada en maio de 1966 por un mozo Manuel Pazos, labor que segue o seu fillo Manuel. E tamén está aí, íntegra, mantendo exterior e interior, a Costamar de Malpica, que no 2012 celebrou as súas vodas de ouro. Por suposto quedan ningunhas que conservan o espazo: a Bellavista (Positiva) de Baio, a Dúbidas nesa localidade, a Alpendre da Tablilla (Cerceda), a antiga Montevideo da Silva que despois foi Non Sei e aí aguanta o cartel. En Carballo continúa A Revolta, caéndose a cachos, e o lugar da Mikro que tamén foi Inn&Out. Viáxaa Macías, nome que resiste a pesar dos anos, é agora historia, parte dun local moi renovado e xa en alugueiro. A Chaquetón, un baixo con garaxe. As Airas leva moito anos como comercio de mobles en Bértoa. A Week-End, que tivo unha vida máis curta e posterior que as clásicas carballesas, tamén leva moitos anos como tenda de electrodomésticos ao lado do río Anllóns.
É rechamante o caso de Cerceda, onde nun espazo pequeno concentráronse salas históricas, máis aínda se se engaden as próximas localidades de Mesón do Vento e Ordes, e sen dúbida a Calviño de Cabaleiros. Montevideo, Disil, Alpendre... Todas en Rodís (dous delas na Silva, onde hai tres tanatorios: curiosa e antitética suma nun sitio pequeno), e outra no núcleo urbano de Cerceda, onde a antiga sala de festas, que tamén foi cine e discoteca, é agora ximnasio. En Ponteceso, a mítica A Vieira é actualmente un comercio chinés. A poucos metros, a hostalería segue na Teyma.
De acoller misas polas obras a unha planta de marihuana
En ocasións, as salas sen uso úsanse para actividades moi pouco habituais. En maio de 1998, por exemplo, a antiga sala de festas Calistenia da Ponte do Porto, que fora propiedade de Julián de León, deu acubillo ás misas a cargo do párroco Benedicto Cambeiro. Foi unha solución provisional motivada polas obras na igrexa, aínda que moi comentada no seu momento, fai xa case un cuarto de século.
Máis recentemente, en xullo do 2020, moitos lembraron a súa mocidade e o seu paso pola antiga sala de festas Mocidade de Xesteda, en Cerceda, cando a Garda Civil desmantelou no seu interior unha enorme plantación de marihuana. A sala levaba uns 25 anos pechada e estaba alugada ás persoas que resultaron detidas.
Carteis que resisten
Nalgúns casos, os vellos carteis aínda aguantan no exterior. Ocorre coa Dúbidas, en Baio, cuxa entrada é un expositor de ferraxería, ou coa Vertixe, en Paiosaco, cuxo rótulo resiste como pode ao tempo e ás roturas. Outras están moito máis enteiras porque todo se conserva ben, como a Positiva (antes Bellavista) de Baio.
«Moitos dinme que se casaron alí»
Luis Abelleira Ronquete viviu desde dentro a historia da sala A Xunqueira de Cee, porque era da familia. «E alí traballabamos todos», asegura. El empezou recollendo vasos pola pista, cunha cesta. Despois estivo no gardarroupa. Foi camareiro de mesas e de barra, e finalmente acabou na caixa. A pesar de as súas habilidades musicais, nunca foi picadiscos. Moitas noites tocoulle traballar por partida dobre, na súa condición de músico dA Palma, orquestra familiar. «Como tocamos alí moitísimas veces, era baixar do escenario e seguir na discoteca, non se paraba», lembra. Tiñan moitos clientes: «Moitísimos, e de todas partes. No Nadal, cando viñan de Suíza, non dabamos feito a carrexar caixas». Tiveron sempre ás mellores orquestras. «Aquí ten empezado moreas de parellas, moitos dinme que se casaron alí na Xunqueira, no sentido de que alí coñecéronse, empezaron e seguiron». Despois sería Slava. Hoxe, centro deportivo.
«Viña xente de todas partes»
José Mira Turnes, xunto aos seus irmáns, coñeceu os anos de gloria da Bellavista, en Baio (posteriormente Positiva), e de La Solana, na Ponte do Porto. A primeira abríraa o seu pai, Manuel Justo Mira Amado, en 1960, no Campo dá Feira. Dez anos máis tarde trasladouna á localización máis coñecida, pero o nome (pola vista fermosa desde o alto) xa lle quedou. Nesa época de ebulición de salas con grandes orquestras e artistas de relevo nacional, a familia abriu La Solana na Ponte do Porto, onde xa estaba a funcionar a Calistenia, outra clásica. Unha e outra funcionaban moi ben, pero o éxito de La Solana era impresionante. «Aquí viña xente de todas partes», lembra. «Pero de toda a provincia, de Sada ou de Oleiros, e por suposto de toda a Costa da Morte», engade. Foron máis artistas famosos á sala da Ponte do Porto que á de Baio, porque o seu pai tiñan moi en conta o coidado da clientela.
As moitas discotecas do mar: Beiramar, Costamar, Miramar
Naqueles tempos nos que a palabra crise só aparecía nalgún disco de Supertramp, houbo unha época na que para ningúns era relativamente frecuente alternar á larguísima fin de semana entre a Beiramar (o xoves), a Miramar (o venres), a Costamar (o domingo) e algunha de Ponteceso o sábado.
A Beiramar estaba en Laxe, na avenida principal, e dela hoxe non queda nada. O edificio, pero en esqueleto. En Laxe funcionou moi ben a Enredos, onde está en Baía, entre o 86 e o 98, como lembraba onte o seu propietario, Manolo. Aquel espazo forma parte agora do conxunto do hotel, pero sen uso, aínda que vinculado o negocio, e no futuro podería ser unha cafetería. A Miramar de Corme é outra lenda, tamén vinculada o negocio hostaleiro, aberto despois da guerra civil, como comenta Julian Saleta, que é a terceira xeración familiar. O espazo que foi sala de festas é agora comedor. Ás veces hai quen baila, nalgunha festa, ou ponse un karaoke, pero nada que ver con aquel lugar que foi e que reunía a moita xente da comarca. A Costamar de Malpica abriu estes anos en varias ocasións, por exemplo para festas ou mitins políticos, e aí resiste o inmoble.
A Xunqueira de Cee foi unha das grandes salas da provincia, que agora é un ximnasio orientado ao crossfit. En Buño, nesa zona da recta de entroncamento con Leiloio, estivo a Fransil, que agora (hai tempo) é Ou Tramo. En Muxía funcionou moi ben O Atarceder, en Ou Coído, ese edificio que fai esquina e foi testemuña privilexiada do Prestige, e que acabou reconvertido en apartamentos. En Muxía ían moito así mesmo ao que sería máis tarde o apartotel Vos Muíños: aquela era unha gran sala, anos sesenta e oitenta, con dúas plantas.
Fisterra tiña a Galicia, e aínda a ten, pechada fai xa moito, en plena praza principal da localidade, agora sen uso e moi deteriorada, xusto debaixo do que foi un casino. Tamén funcionou a Piccola, na zona final da Anchoa, a poucos metros do mar, coa súa característica parede semicircular, un edificio adquirido por un particular.
En Vimianzo houbo sala de bailes no que é agora, na súa última etapa, o Hilton, na rúa de acceso da travesía principal á Praza do Concello, a Castelao. A Agualada viviu os seus anos de gloria coa Condal, unha gran nave situada ao lado da AC-552, detrás da igrexa e ao lado da do Xastre ou de Conde. Quedou para actos soltos: desde actividades da extinta entidade Milleira ata asembleas veciñais.
En Baio, a Noa Noa abriu o 15 de xullo de 1982 e pechou en xaneiro do 98. Non queda nada dela: a entrada dá a unha clínica de fisioterapia e abaixo é un almacén familiar, pero iso non impide que quen ten unha certa idade e pasan ao seu lado miren cara a esa entrada que tanto os marcou hai anos. Incluso desde os inicios, no 80, cando se chamaba Belba polos apelidos dos donos, Bello e Barreiro. Noa Noa era unha canción de Massiel, pero escrita por Juan Gabriel por un local de baile de Ciudad Juárez que acabaría sendo un aparcadoiro, ironías da vida que non deixan de repetirse.
Todas estas salas, sobre todo as máis grandes, marcaron unha época, e permitiron aos veciños da zona coñecer aos grandes artistas do momento. Por Cee, Carballo, A Ponte do Porto, Rodís... pasaron sempre os mellores de cada momento. De Camilo Sesto a Rocío Jurado, de Manolo Escobar aOs Pecos, de Julio Iglesias a Antonio Molina, Rafaela Carrá ou Lorenzo Santamaría... Ningúns se queixaban da dureza das estradas para chegar ata A Xunqueira de Cee, lembra Luis Abelleira. Eran outros tempos en todos os sentidos.
«Daquelas épocas hai milleiros de anécdotas e moi bos recordos»
Manuel Ángel Pérez Lodeiro, Lolo Lodeiro para as varias xeracións que o trataron no mundo das salas e discotecas, é dos veteranos da noite en Bergantiños, entre outros motivos porque empezou case de rapaz. Xa pola tempada 1978-79 traballaba de picadiscos na Revolta, en plenos anos de gloria desta e outras salas.
«Era a época dourada dás discotecas», lembra. Tamén traballou en Ordes e Lugo, entre outros lugares. Na Revolta comezou na que se chamaba a discoteca pequena, a da parte de abaixo, «que funcionaba a lume de biqueira constantemente». Viu a evolución da noite, dos clientes e das xeracións: «Como estiven tanto tempo, cando empecei viña xente de 25 ou 30 anos, e despois os fillos, e ata coincides con algún neto daqueles primeiros», sinala. Moito que contar deses tempos: «Daquelas épocas hai milleiros de anécdotas e moi bos recordos», engade. Tamén tiña moito éxito aquel espazo semanal en Antena 3 Bergantiños (actual Radio Voz) no que se promocionaba a sala carballesa e regalábanse entradas, con chamadas dos clientes, pero máis tarde, xa a finais dos 80 e principios dos 90. Todo sumaba nun movemento de lecer que non parecía ter fin, pero o tería.
Lolo, cun socio, deu o salto empresarial e montou a súa propia discoteca alá polo ano 1991. A Disil, dúas sílabas que non daban lugar ás dúbidas: Discoteca A Silva. Durou máis ou menos ata o final da década, en 1999. Por ela pasaron moitos artistas do ambiente disco da época, de Locomía a Chimo Bayo ou Mikel Herzog, entre outros moitos. A Disil abriu nos mesmos anos que outra mítica de Galicia, a LP45.
As discotecas aguantaron ben un tempo ata que foron abrindo cada vez máis pubs, e xa foron a menos. «O de escoller A Silva foi unha aposta nosa. Viña moita xente, porque ademais só se saía a eses sitios, pubs case nin había», explica. Pero xa nada volvería ser o que foi, «aquelas tardes na Revolta con tres mil persoas, que entraban e saían, aquilo era tremendo».
Os 90 foron o último gran tramo dese ambiente. Na Disil, ademais de Lolo, picaban Tomás Ramos, Chema Bello, Julio Iglesias... Nomes aínda lembrados por centos de mozos da zona, que accedían a aquel local que hoxe é un supermercado, nesa recta de saída cara a Anxeriz (ou de entrada na Silva, segundo mírese).
CATRO NOSTALXIAS
A CONDAL. Na Agualada. Por aí pasou desde Julio Iglesias a María Jesús e o seu acordeón. Tivo baile infantil, foi foro de Milleira (festivais, actividades culturais), bar nas festas da localidade, almacén dunha casa comercial... A sala usouse en determinadas épocas, ás veces máis e ás veces menos. Veciños da localidade de máis de 60 anos lembran a súa época máis intensa.
A REVOLTA. En Carballo. Abriu en febreiro do 76, custou 90 millóns da época. Tivo un éxito irresistible. Nas súas últimas etapas foi A Factoría ou Diva Dance, pero nada volveu ser o mesmo. Agora cae a anacos, literalmente. É un perigo de seguridade e insalubridade, ao que non se lle acaba de buscar unha solución
MACÍAS. É un dos emblemas de salas e discotecas de Carballo, incluso da provincia. Acabou como Á Lea (a pandemia levouno por diante), e antes foi Charada e Princesa, pero para varias xeracións será sempre a Macías. Porque así se chamaba desde o seu arranque, en 1926: Parque-Pista Salón Macías, na planta baixa, e non no soto. Juan Pardo ou Ao Bano estiveron aí.
CHAQUETÓN. A principios do actual século aínda funcionaba, e nada mal. Discoteca urbana pequena (como a Week-End ou a Mikro-Inn & Out) xunto á rúa Vila de Laxe de Carballo, con pequena praza en fronte, e que tivo uns cantos anos de gloria, cun excelente funcionamento. Hoxe fai de garaxe.