Seso Casais: «O problema do mar é que quen manda non ten que cumprir coas súas normas»

«Eu nacín no rancho. Sabes o que é o rancho? Agora xa non se di moito esa palabra, pero así era como se lle chamaba ao primeiro compartimento dunha dorna». José Casais, Miolo para os seus veciños de Cambados, fala en sentido figurado. Non naceu nunha dorna, pero case. «Son de familia de mar. Os meus avós xa eran mariñeiros, as miñas avoas peixeiras», di. E recalca: «Peixeiras, non pescantinas». Miolo marca carácter: é desas persoas que non se andan con medias tintas, que teñen as ideas claras e que as defenden con vehemencia. «Tendo a falar alto», di sorrindo. E a desculparse cando se equivoca.

Era un rapaz cando o seu pai «me botou para o mar». Empezaban os sesenta e o seu bautizo na ría ía coincidir co do Sesito, o primeiro barco da súa familia, que ata entón faenara con dornas. Comezaba así o noso protagonista unha vida na que só había dúas estacións: a de inverno e a de verán. «Partiamos así o ano», di Miolo.

Naqueles tempos, lembra, dedicaban os meses fríos a capturar vieira e ostra. O verán era para ir «ao xeito». «Cando faltou a sardiña, empezamos a ir ao cerco, enrolados noutros barcos», conta. E deixa escapar unha pregunta á que leva dándolle voltas toda a vida. «Vou morrer sen saber que pasa coa sardiña», di, esa especie esquiva que vén e vai sen que ninguén llo explique. Tampouco Miolo Casais atopa resposta a ese misterio.

Pero non perdamos o fío. Porque, ademais de fallar a sardiña, cando este cambadés era mozo fallou, tamén, a ostra da ría. Non só fallou: acabou desaparecendo por completo. E fraqueou tamén a vieira, que empezaba a acusar acháquelos da toxina. «Entón deunos a vida o mexillón de fondo», o que se caía das bateas e os barcos de arrastre de Cambados recollían. «O mexillón de fondo limpou moitos piollos, matou moita fame, pero finalmente os bateeiros presionaron para que non nos deixaran ir e acabaron por prohibilo».

Miolo menea a cabeza, pensa ben o que di. Dúbida. Os mariñeiros galegos, di, teñen moitas cousas boas. No Cantábrico, por exemplo, non había cor entre os barcos galaicos e os vascos. «Colliamos moito mellor o peixe, e tratabámolo moito mellor», relata o lobo de mar. Ah, pero a vida nun barco é moito máis que botar as redes con mestría. Ao sector galego, di Miolo, faltáballe compromiso e certa dose de responsabilidade. Tanto na costeira como nas rías. Miolo lembra ben os tempos do can, unha arte depredadora que acabou sendo prohibida, ou aqueles anos nos que as embarcacións saían a por vieira armados con catro rastros. «Logo veu López Veiga e dixo que diso nada, que só dous», lembra, esbozando un sorriso.

E iso que el, con López Veiga, tivo problemas ao longo dos anos. Miolo lembra ben como, durante unha visita do conselleiro a Cambados, enfrontouse a el para dicirlle «que se seguían facendo as cousas como el quería habíame de matar afogado». «Querían eliminar artes como ou trambolín, ou ou bou de vara», que tamén estaban sen regular. «Tivemos que montar unha asociación para salvalas», di Casais. Ao final, conseguiron o seu obxectivo.

Escoitar

Miolo aproveita este recodo no camiño para facer un inciso: «A Administración tería que escoitar máis á xente; hai veces que parece que empuxan aos mariñeiros a facer a trampa», di. A lista de exemplos que pon é enorme e remóntase a moitos anos atrás, cando os barcos non podían tirar do aparello con motor, senón con remos e vento. «E que mal faría o motoriño?», pregúntase aínda hoxe, que considera «unha pallasada tanto aparato que lle mandan levar agora aos barcos pequenos, que están a cen metros do litoral. Caixas de urxencias cheas de todo... O problema do mar é que quen manda non ten que cumprir coas súas normas», resume este veterano do mar arousán.

E dio en voz alta e clara, como sempre. Coa confianza de quen leva toda a vida meditando o que di, acumulando experiencia e saberes. Esa vida ensinoulle moito. E tamén os seus pais, a súa profesora, «e o cine». «Sempre me gustou moito o cine».

Unha paixón. «O mar gústame moito. Eu era moi feliz traballando. Paseino moi ben no meu barco, ao trambolín», conta.

A ría. Aínda que participou en campañas no País Vasco, recoñece que a ría é «máis cómoda e segura».

---

---

---