O médico que só sabe medicamento nin medicamento sabe. Non importa quen o dixo, só importa a sentenza. A que asumiu don Gregorio Marañón Posadillo. E ademais, a pesar dos avances ou ameazas como esa intelixencia artificial, o medicamento é e seguirá sendo, ciencia e arte.
Tales reflexións inspíramas o legado do doutor Sánchez Salorio. Foise ao infinito pero deixounos a súa ciencia e a súa arte reflexiva sobre a profesión na sociedade entre os séculos XX e XXI. «Vale a pena ser médico, pero non se como será seguir sendo médico».
Deberiamos ser hábiles pensadores. Separar o medicamento das relacións médico sociedade ou médico Sistema Nacional de Saúde. O medicamento forma parte do coñecemento humano para ser capaces de garantir o dereito á saúde integral nese espazo socio sanitario que forma parte dos Dereitos Sociais Constitucionais, onde se instalaron ciencias como a sanimetría que busca a eficiencia pero inclinándose cara á relación custo eficacia que converte o acto médico nun proceso custoso que xunto ao envellecemento poboacional ameaza con facer insostible as contas públicas do Estado Nacional ou das Autonomías.
Nada ten que ver o medicamento que practicaba o meu bisavó José Mosquera Puga ou os seus fillos Alejandro e Gumersindo, en terras de Vilamarín-Tamallancos. Foron por mandato da Universidade Literaria Compostelá médicos rurais. A relación humanística entre a ciencia do saber curar e a arte de saber escoitar, interpretar o que se ve, escoitar ou palpar e coidar. As relacións médico-enfermo eran directas, a pé de cama, entre as luces tenues dun candil ou o lume dunha lareira. Contábamo en Euskadi Caro Baroja cando se refería ao seu tío Pío Baroja nun Txitxilu de Cestona. Non só exploraban o corpo, captaban o sufrimento das almas.
Chegaron os adiantos. Fundáronse os Hospitais desde o Camiño a Compostela para atender cristianamente aos peregrinos. Chegou o medicamento que fixo do sanitario un traballador comprometido laboralmente co servizo público esencial controlado polas administracións públicas, concertadas ou privadas, en definitiva: soldos, condicións de traballo, investimentos en ferramentas, grandes edificios, complicadas redes multidisciplinares e cada vez máis artefactos a dominar para mellor prover nunha asistencia con diagnósticos e tratamentos baseados na evidencia científica onde guías, protocolos e controis economicistas impuxéronse á arte.
E así Sánchez Salorio sinala: medicamento asociado á tecnoloxía; traballo en equipo; Medicina sintomática e polifarmaceútica; máis tempo para a informática e a robótica que para escoitar a versión do paciente enfermo; plétoras por demanda que producen fatigas nos membros dos equipos sanitarios tanto en Centros de Saúde como en Hospitais da rede xestionada pola Administración que negocia e promete pero ao final só trata de controlar o gasto, de aí o erro que se comete ás veces cando se aplican recortes coma se tratásese dunha partida orzamentaria sen máis. Razón pola que xorde ese clima xeral da desmotivación en quen un día tiveron vocación para ser e estar case máis de doce anos formándose para ser médicos.
Pois a pesar de todo, sigo crendo. A satisfacción de acertar e usar o coñecemento para curar e coidar. Ademais do tempo que permite coñecer a vida do ser humano ante a enfermidade e escribila para deixar tal experiencia como legado humanista que sexa semente para que xurdan máis médicos rurais e hospitalarios. Amén.