A evidencia científica detrás da intuición: «É interesante apoiarse nela, pero asegurándonos de que non hai ningún prexuízo involucrado»
SAÚDE MENTAL
Alcumada como un sexto sentido, en realidade trátase dun proceso cognitivo sobre o que existe evidencia científica, aínda que faltan probas de imaxe que confirmen que sucede exactamente no cerebro
02 may 2025 . Actualizado á 18:22 h.«Teño o presentimento de que empeza a acción», «e as mulleres somos as da intuición», canta Shakira. Unha canción cuxo lanzamento cumpre vinte anos e na que se viron (e vense) reflectidos moitos dos seus oíntes. Porque todos experimentamos dalgún xeito a intuición. É a que provoca que sintamos unha corazonada e tomemos unha decisión sen ter unha razón lóxica clara, ou a que nos leva a ter unha boa ou mala impresión dunha persoa. Hai quen o denomina un sexto sentido e presume de telo moi desenvolvido, pero non deixa de ser un proceso cognitivo. Aínda que é certo que utilizala de forma correcta si pode necesitar certo adestramento.
Que é e de onde vén a intuición
«A intuición é a capacidade do cerebro para procesar grandes cantidades de información rapidamente, a miúdo baseándose en experiencias pasadas e aprendizaxe subconsciente», avanza Anaïs Roux, psicóloga especializada en neurociencia. «Pode ser incriblemente precisa en situacións familiares, como recoñecer un perigo ou ler as emocións de alguén. Con todo, a intuición tamén é propensa a nesgos cognitivos e pode enganarnos, especialmente en situacións complexas ou descoñecidas», engade.
Falamos da percepción inmediata dunha resposta, unha decisión que se toma sen axuda do razoamento. «Nove de cada dez decisións tómanse sobre unha base intuitiva», segundo o psicólogo americano Gaby Klein. «De 93 premios Nobel, 82 afirman que a intuición xogou un papel importante nos seus descubrimentos», indica Roux no seu libro Neurosapiens (Espasa, 2025).
Así, a intuición só aparece se foi previamente adestrada durante anos. «Cando un xogador de fútbol lanza un penalti, pode facelo á esquerda, dereita ou centro da portería. Se ten éxito, o máis seguro é que non poida explicar por que tomou esa decisión e achacarao á sorte ou á intuición. Con todo, a súa acción foi o resultado do coñecemento inconsciente almacenado na súa memoria e resultado da súa aprendizaxe por repetición», exemplifica Roux.
«O problema que se dá coa intuición é que non sabemos con certeza a súa base científica e por iso tamén é propensa a que se poidan inventar cousas sobre ela, como que é un fenómeno místico, que en realidade, non ten ningún fundamento», asegura Juan Casto Rivadulla, catedrático de Fisioloxía, neurocientífico e membro do Centro Interdisciplinar de Química e Bioloxía (CICA). É dicir, si existe evidencia de por que recorremos a ela, pero non se coñece con exactitude que sucede no cerebro cando esta se dá. Basicamente, «porque é moi difícil facer experimentos onde se poida pór de manifesto a intuición».
Rivadulla explica que a área do cerebro que se encarga do procesamiento cognitivo da toma de decisións é a cortiza orbitofrontal (COF), que forma parte do lóbulo frontal. Atópase xusto amais dos nosos ollos. «Pero é difícil ver nun estudo científico se esta rexión actívase ou non nese proceso de intuición, de por que vas por unha banda da rúa e non polo outro. Ademais, son accións complexas que requiren un proceso de redes neuronais e nos que tamén inflúe moito a túa historia anterior».
O que se esconde detrás da intuición desde o punto de vista psicolóxico
Un dos grandes investigadores sobre a intuición foi Daniel Kahneman, o único psicólogo que gañou o Premio Nobel de Economía no 2002 polo seu traballo pioneiro sobre o modelo racional da toma de decisións. Durante toda a súa traxectoria (faleceu o ano pasado), mostrou un grande interese polos erros que comete a mente humana. No seu libro Pensar rápido, pensar amodo (Debate, 2011), expón a extraordinaria capacidade dese pensamento rápido, pero tamén os seus erros e nesgos. Para el, a intuición non é tan fiable como ás veces pensamos.
Así, o reputado psicólogo defende que os individuos contamos con dous sistema para tomar decisións e resolver problemas: o intuitivo ou automático, que funciona mediante a intuición e realiza operacións de forma rápida e disociativa, utilizando heurísticas (estratexias para chegar ao coñecemento); e o analítico ou reflexivo, que traballa dunha forma moito máis lenta e deliberada.
En psicoloxía, as heurísticas son atallos mentais ou estratexias que o cerebro utiliza para simplificar a toma de decisións ou a resolución de problemas; é dicir, nesgos cognitivos. Tendo en conta o alto volume de decisións ás que nos enfrontamos a diario, recorremos moito máis a elas que a dedicar tempo ao pensamento máis analítico que se basea nunhas regras máis precisas.
Existen varios tipos de heurísticas, sendo a de dispoñibilidade unha das que se dá con máis frecuencia entre os individuos. Consiste en avaliar a probabilidade de que suceda algo baseándonos nos recordos que temos relacionados con el. É dicir, canto máis lembremos algo, máis probable considerámolo. Por exemplo, se vemos unha noticia sobre un accidente de avión, esaxeramos as probabilidades de que nós mesmos tamén cheguemos a sufrir un, cando en realidade son bastante baixas.
Por mencionar outro tipos de atallos deste tipo que utiliza o cerebro, Kahneman tamén explorou a heurística da representatividade. A través desta, asumimos que unha persoa poida ter unha profesión ou outra polo seu aspecto físico e forma de vestir. Ou, profundando máis no seu campo de estudo (o económico), abordou a aversión á perda: un individuo sente máis a dor de perder algo que o pracer de gañar algo de igual valor.
«Aínda que estudar a intuición é complexo, certas cousas relacionadas con ela si que se saben, como os nesgos cognitivos. Un deles é que adoitamos lembrar só aquelas cousas que reforzan a nosa teoría. Todos puidemos soñar que nos tocou a lotería, pero aquel ao que lle sucede de verdade di: ‘'Xa o sabía''. O mesmo sucede co horóscopo. Podes lelo todos os días, pero acordaraste moito del cando de verdade acerta. Ao longo do día pásansenos unha chea de cousas pola cabeza, pero só cando se confirman é cando dicimos: ‘‘Xa sabía eu que ía suceder''», reflexiona Rivadulla.
Con mesura
Kahneman era psicólogo experto en economía. Un ámbito no que deixar a toma de decisións só en mans da intuición é sinónimo de fracaso. Pero defendía que en moitos outros aspectos da nosa vida, a intuición si funciona. Unha idea que tamén comparte Roux. No seu libro, defende que a intuición parece ser tan fiable como un razoamento longo cando se trata de tomar unha decisión complexa. Con todo, amplía: «Pero quen di rapidez, di automatismo, estereotipos e prexuízos. Por iso é interesante apoiarse na resposta intuitiva, pero asegurándonos de que non hai ningún prexuízo involucrado».
Como abordar, entón, a toma de decisións? «O mellor enfoque é utilizar a intuición como guía, pero verificala co pensamento racional ao tomar decisións importantes. Adestrar a nosa intuición a través da experiencia e a reflexión pode facela máis confiable co tempo», responde a psicóloga a La Voz da Saúde.