Os expertos advirten dos riscos de deixar de lavarse a pel, o coiro cabeludo ou as mans por períodos de tempo prolongados
20 ago 2025 . Actualizado á 10:42 h.As infeccións cutáneas, o sobrecrecimiento bacteriano e a alteración da microbiota son ningunhas das consecuencias que pode provocar unha hixiene deficiente. Aínda así, en redes sociais crecen tendencias que animan a reducir as rutinas de limpeza corporal, o que reabre o debate sobre a hixiene persoal. Ata que punto é seguro deixar de ducharse? Os expertos en dermatoloxía responden a esta pregunta.
Algunhas das tendencias máis virais son a non poo (sen champú, en inglés) ou a chamada «rutina cavernícola», que consiste en deixar de lavarse a cara —e ás veces tamén o corpo— durante semanas ou meses, baixo a idea de que a pel «se regula soa» sen a intervención de produtos de limpeza. Aínda que para ningúns é unha forma de rebelarse contra a mercadotecnia cosmética ou tratar enfermidades como a acne sen químicos, a doutora Yolanda Gilaberte, presidenta da Academia Española de Dermatoloxía e Venereología (AEDV), advirte que existen riscos para a saúde se se abandona por completo a limpeza do corpo.
A dermatóloga afirma que existe unha enfermidade ligada á falta de hixiene mantida: a dermatosis terra firme-forme. Esta condición, coñecida coloquialmente como «roña», aparece cando non se lavan determinadas zonas do corpo, e acumúlanse «detritos e restos de queratina» ata formar «unhas manchas apardazadas».
Máis aló do estético, Gilaberte destaca que co lavado elimínanse as bacterias, polo que nunha pel sen hixiene adecuada, «ese sobrecrecimiento si que podería favorecer infeccións dunha forma máis frecuente». Ademais, a pel pode converterse nun caldo de cultivo: «Se nós nos facemos unha ferida alí, as probabilidades de que se nos infecte serán maiores», afirma a especialista.
Eduardo Fonseca, antigo xefe do Servizo de Dermatoloxía do Complexo Hospitalario Universitario da Coruña (Chuac) e médico emérito do Servizo Galego de Saúde (Sergas), matiza que o foco non debe porse unicamente no baño ou a ducha, senón no concepto máis amplo de hixiene adecuada. «O problema non é ducharse ou non bañarse, é ter unha hixiene inadecuada, iso é o máis importante», sostén.
As consecuencias desta hixiene inadecuada dependen de múltiples factores: desde a contorna no que vive a persoa, o seu nivel de actividade, ou ata se comparte espazo con outras persoas. En contextos de aglomeración, por exemplo, increméntase o risco de «transmitir diversas infeccións ou parasitosis». E non cambiar de roupa ou de sabas pode agravar aínda máis a situación.
Cada canto deberiamos ducharnos?
De acordo a un estudo realizado pola Universidade de Harvard, o óptimo sería ducharse catro ou cinco veces por semana, cunha duración de entre 3 a 5 minutos cada ducha. Aínda así, Gilaberte e Fonseca coinciden que non hai unha frecuencia única para todo o mundo. «Depende de moitos factores persoais e ambientais», explica a primeira. Non é o mesmo o verán que o inverno, nin vivir nunha cidade polucionada que nunha contorna rural. A especialista recomenda, polo menos, «eliminar todos eses restos de axentes da polución que se depositan na pel», se se vive nunha zona con altos niveis de contaminación.
Fonseca coincide en que o recomendable é adaptar a hixiene ás necesidades de cada pel. «Unha ducha diaria é o estándar», sinala, pero hai persoas con pel seca ou irritable que «convén espazalo algo máis», especialmente se non están expostas a factores que ensucien a pel. Nestes casos, aconsella duchas con auga tépeda, xeles pouco agresivos e en cantidade moderada.
En persoas con patoloxías como a dermatite atópica —frecuente en nenos e adultos con pel sensible—, a recomendación pode ser incluso máis espazada: «Cada día, pois cada dous días, segundo tolérese», comenta o experto.
En canto á hixiene só con auga, sen produtos de limpeza, Fonseca sinala que pode ser suficiente en determinadas circunstancias. Pero o resultado dependerá de factores como a temperatura da auga e o nivel de sudoración: «A auga quente xa ten un efecto de limpeza maior que a auga fría». No entanto, se se trata de persoas con «moita secreción graxa, problemas de cheiro corporal» ou que están expostas a contaminantes, requiriranse produtos de limpeza específicos, asegura o dermatólogo.
O lavado do coiro cabeludo tamén está condicionado polo tipo de pel, o nivel de exposición á sucidade e os hábitos individuais. En casos de mala hixiene, Fonseca advirte que pode haber «proído, polo que a persoa tende a rascarse e pódense producir pequenas feridas», e estas son unha posible «porta de entrada para infeccións». Doutra banda, o lavado compulsivo ou con produtos inadecuados pode ter o efecto contrario: «Tamén altera a flora da pel e a capa graxa, e é altamente prexudicial», comenta o dermatólogo.
O outro extremo: ducharse demasiado
O lavado excesivo, sobre todo con produtos agresivos ou augas moi duras, pode desequilibrar a microbiota. «Un exceso de duchas con augas que non son moi saudables ou con xabóns que non son adecuados poden alterar a barreira cutánea», advirte Gilaberte.
Fonseca engade que este exceso pode estar motivado por factores profesionais ou incluso psicolóxicos. «Hai persoas que por medo a infección ou aos xermes lávanse as mans 10, 12, 14 veces ao día. A súa pel non o vai a tolerar. Vai ter problemas», explica o experto. Por tanto, máis que fixarse nunha cifra exacta de duchas á semana, os expertos recomendan adaptar as rutinas segundo mellor reaccione a pel.
O consenso entre ambos os expertos é claro: a hixiene é importante, pero non ten por que traducirse nunha ducha diaria universal. Factores como a idade, o tipo de pel, a estación do ano, a actividade física ou a contorna deben guiar a frecuencia e a intensidade dos coidados.