Hai que ducharse todos os días?, cada canto se cambian as sabas?: respondemos as dúbidas frecuentes sobre hixiene

As enfermidades infecciosas son as protagonistas dos meses fríos do ano. Coas baixas temperaturas, tendemos a pasar máis tempo encerrados en estancias que non sempre teñen unha ventilación eficaz. A isto súmase o feito de que moitos virus, como os causantes do arrefriado, poden entrar ao corpo con maior facilidade grazas ao frío: os pequenos pelitos no interior do nariz, que protexen esa vía de ingreso ao organismo, teñen máis dificultades para activarse nestas condicións de temperatura.

Por iso, reforzar as medidas de hixiene é fundamental nesta época do ano. Non só a nivel corporal, senón tamén no fogar: algo tan sinxelo como lavar as sabas e as toallas cunha frecuencia adecuada pode evitar distintos problemas. Contámosche todo o que tes que saber e respondemos as dúbidas máis frecuentes sobre estes temas.

As mans

Empecemos polo principio. Á hora de recomendar unha medida eficaz para previr a propagación de virus, bacterias e outros patóxenos, os expertos coinciden en que unha hixiene de mans correcta marca a diferenza. Tanto é así que, no século XIX, cando o médico húngaro Ignaz Semmelweis impuxo o lavado de mans a todos os profesionais que atendesen as mulleres durante o parto no hospital de Viena no que traballaba, as mortes maternas nesa unidade baixaron do 18% ao 2% (e, posteriormente, ao 1% cando o hospital empezou a esterilizar as ferramentas médicas). Noutras palabras, todos coñecemos a importancia da hixiene de mans. Pero facémolo correctamente?

Para que o lavado sexa efectivo, debe durar, como mínimo, 20 segundos ou, o que é consíntoo, aproximadamente o tempo que dura a canción Aniversario feliz. O ideal é utilizar auga e xabón, xa que os xeles hidroalcohólicos non demostraron a mesma capacidade que estas ferramentas de toda a vida para eliminar os patóxenos. Débese fregar as palmas das mans, os dorsos e todos os dedos. Ao finalizar, o mellor é, de ser posible, pechar a billa co cóbado.

Se se está nunha situación na que só se conta con xel hidroalcohólico, pódese seguir o mesmo procedemento, fregando durante 20 ou 30 segundos ata que o produto se evapore.

Cada canto debemos lavarnos as mans? En realidade, o máis adecuado é ter presente cando é necesario facelo. Hai momentos clave do día a día que non podemos deixar pasar sen hixienizar as mans:

• Antes, durante e despois de preparar alimentos
• Antes e despois de comer algo
• Antes e despois de coidar a alguén na súa casa que teña vómitos ou diarrea
• Antes e despois de tratar unha cortadura ou unha ferida
• Despois de ir ao baño
• Despois de cambiar cueiros ou limpar a un neno que fose ao baño
• Despois de soarse o nariz, toser ou esbirrar
• Despois de tocar a un animal, alimento para animais ou excrementos de animais
• Despois de manipular alimentos ou lambetadas para mascotas
• Despois de tocar o lixo

Os dentes

O cepillado é esencial para manter san o esmalte dental, evitando que queden restos de alimentos e xérense ácidos, provocando caries. Non é ningún segredo a recomendación de lavarse os dentes tres veces ao día, pero o que quizais non saibas é que convén facelo menos de 20 minutos despois de cada comida. A partir deses 20 minutos, fórmase a placa, unha substancia pegañenta que está composta por restos de comida, bacterias, ácidos e saliva, que é moi difícil de retirar co cepillado. Se non lla retira a tempo, a placa vaise acumulando e se calcifica, formando sarro e inflamando as enxivas.

Antes do cepillado, débese pasar fío dental entre as pezas. Tamén podes utilizar un enxaugue bucal, movendo con forza o produto por toda a boca durante uns trinta segundos antes de chuspilo. Estes primeiros pasos serven para afrouxar os restos de comida que poidan estar adheridos aos dentes.

A continuación, pásase o cepillo por todas as caras da dentadura, facendo movementos circulares, coma se se quixese «varrer» desde a enxiva cara a fóra. O cepillado ten que durar uns dous ou tres minutos e non debemos esquecernos da lingua, que é a parte da boca na que máis bacterias acumúlanse. Hai que limpala varrendo co cepillo de atrás cara adiante para arrastrar os restos de comida. 

Como elixir os elementos para o cepillado? Á hora de escoller entre cepillo de dentes eléctrico ou manual, o primeiro é a mellor opción, como explica a odontopediatra Carla Carolina. De todos os xeitos, aclara, «un cepillo manual sinxelo en boas condicións, combinado cunha correcta técnica de cepillado, é suficiente para manter a boca impecable». O cepillo débese cambiar cada tres meses como mínimo, pero a frecuencia pode aumentar segundo a forza que apliquemos ao usalo. Se as porcas están abertas, é hora de estrear outro. «Tamén é importante que estea limpo, e non se debe pór o cabezal de plástico, senón deixalo secar ao aire, o máis afastado do váter posible, nunha zona seca e ventilada», apunta Carolina.

En canto á pasta de dentes, o flúor é o ingrediente máis importante da fórmula, xa que axuda a remineralizar o esmalte pechando os ocos abertos polas bacterias. Como explica a química América Valenzuela, «os dentes que recibiron flúor son máis redondeados e con surcos máis suaves que favorecen a eliminación correcta da película bacteriana. Ademais, o flúor frea a actividade das bacterias e incluso mata algúns tipos sensibles ao composto». Débese usar unha cantidade de pasta similar ao tamaño dun garavanzo.

E se comiches fóra e non tes o cepillo? Enjuágate con auga e masca chicle sen azucre para retirar os restos de alimentos.

Carla Carolina, odontopediatra: «O cepillo de dentes ten que estar nun lugar seco, non ao lado do váter»

Lucía Cancela

A ducha

A ducha é moito máis que hixiene persoal. É un momento de tranquilidade no que a auga a unha temperatura agradable induce un estado similar ao meditativo. É por iso que se adoita dicir que as mellores ideas aparecen durante esta rutina cotiá. Incluso, moitos atopan nela o momento perfecto para reflexionar e decidir como resolver un problema.

Pero o certo é que, salvo que haxa motivos específicos para facelo, non é necesario ducharse a diario. Así o manifesta un estudo do ano 2021 da Universidade de Harvard. Segundo os investigadores, a ducha diaria ten máis que ver con cuestións culturais que con saúde e, de feito, podería aumentar o risco de irritación cutánea ou, como mínimo, sequidade e alteración do pH e de sebo do corpo. Os expertos sinalan neste sentido que a frecuencia ideal, a nivel xeral, está ao redor das dúas ou tres veces por semana. En todo caso, débese evitar especialmente facer máis dunha ducha no mesmo día.

Con todo, como explicamos, o ritual de ducharse funciona como un potente elemento de ancoraxe emocional, o que significa que facelo pode axudar a regular a inquedanza e o estrés. «Ao final, darnos unha ducha sempre que non o fagamos correndo, senón de forma pausada, consciente, non deixa de ser dedicarnos un tempo de autocuidado, dedicarnos un tempo para nós. A nivel de saúde mental e emocional, por suposto que ten beneficios», confirma María Ros, psicóloga especialista en inquedanza, autoestima, xestión emocional e trauma.

Para aproveitala ao máximo, o mellor é seguir as recomendacións da OMS para unha correcta ducha. O organismo recomenda unha duración non maior a 5 minutos e evitando fregar a pel en exceso. Sobre todo, débese evitar o uso de esponxas ou outros produtos agresivos para o lavado do corpo. Hai que ter en conta que, segundo datos da Academia Española de Dermatoloxía e Venereología, a pel perde preto dun 25% da súa hidratación natural durante a ducha.

O mellor xabón para manter limpa a pel é un neutro e sen perfume. Búscase un produto que teña un pH similar ao da pel, xa que isto permitirá preservar a súa función de barreira.

En canto á auga, debe estar a unha temperatura morna, similar á do corpo. Unha ducha excesivamente quente pode ser máis agresiva para a pel e ademais, dilátanse os vasos sanguíneos. A auga fría, aínda que pode resultar incómoda, é beneficiosa para a circulación e reduce a inflamación e a fatiga muscular. A baixa temperatura tamén pode ser útil para as varices ou pernas cansas, proporcionando unha sensación de alivio.

Toallas e sabas

Se puxésemos as sabas da nosa cama baixo un microscopio, poderiamos ver a cantidade de organismos que habitan nelas: ácaros, fungos e bacterias que poden causar problemas na pel. Por iso, é importante acordarse de cambialas con frecuencia, así como ventilar o cuarto.

«Todos os seres vivos temos unha microbiota que é esencial para a nosa vida. Eses microorganismos que están a convivir connosco mesmos, loxicamente polo tema de contacto, van pasar da pel e das mucosas cara á roupa ou as sabas, de xeito natural. Ademais, estes producen reaccións bioquímicas e van liberar unha serie de metabolitos que, en parte, tamén van estar implicados no cheiro corporal, de tal xeito que todo ese material tamén se transferirá á roupa da cama», explica Desbasto Vidal, membro do grupo de Docencia e difusión da Sociedade Española de Microbioloxía (SEM).

As toallas levan outro tanto de responsabilidade, sobre todo se cometemos o erro de compartilas. Esta práctica está vetada en contornas sanitarias, dado que, como sinala Vidal, «é unha tea que o que fai é arrastrar. Cando nos lavamos as mans, se non fixemos ben o enxaboado e non houbo o necesario arrastre físico para eliminar toda a sucidade que pode haber nelas, eses restos das cousas que tocamos pasan directamente á toalla».

Entón, cada canto debemos lavalas? Unha vez á semana ou, como máximo, cada quince días é suficiente para as sabas, aínda que pode ser recomendable aumentar incluso máis esta frecuencia no caso de fúndalas de almofada. Estas reciben a suor da cabeza e quedan impregnadas do sebo facial, o que pode favorecer a aparición de granitos.

Hai que ter presente que os colchóns tamén necesitan certos coidados: lavar fúndaa, aspiralo, utilizar algún tipo de produto de limpeza en seco ou darlles a volta. «Non fai falta lavar fúndaa do colchón con tanta frecuencia como a roupa de cama, pero si unha vez ao mes, por exemplo», considera Vidal.

Tamén é importante ventilar o cuarto a diario, desfacendo a cama e separando todas as almofadas antes de abrir a fiestra e deixala aberta durante uns minutos para promover o intercambio de aire.

En canto ás toallas, dado que a súa función é absorber humidade, o risco de que proliferen fungos é maior, polo que cambialas cada catro ou cinco días é clave no caso das toallas de mans. Se se atopan moi húmidas, é importante airealas ao sol, xa que isto axudará a eliminar microorganismos.

---

---