Agustina quere preservar a súa memoria: «Teño claro que todo o que non se utiliza se atrofia»
ENFERMIDADES
Desde hai anos acode a talleres de estimulación cognitiva porque a súa avoa e a súa nai padeceron alzhéimer: «Ata que poida, seguirei botándolle gasolina ao coche»
13 oct 2025 . Actualizado á 13:41 h.Agustina Pérez, de 78 anos, agárdanos nunha das súas sesións de gerontogimnasia e terapias de estimulación cognitiva, ás que vai tres veces á semana, no centro Agadea Lab de Santiago (Asociación Galega de Axuda aos Enfermos con Demencia Tipo Alzhéimer). «Hai moitos anos que a coñezo, levo un tempo vindo, de feito creo que fun unha das pioneiras aquí, e estou encantada», comenta. Para ela, di, «é como vir ao colexio» e describindo que fai nos talleres e como son os seus «profesores» e compañeiros, a Agustina nótaselle a mesma ilusión que pode ter un neno cando volve ás aulas.
A súa avoa materna e a súa nai padeceron alzhéimer. «Sei as consecuencias que trae esta enfermidade e sempre intentei facer cousas, tanto exercicio físico como mental, para que, se algún día chega, que non sexa por falta miña», relata. «Incluso antes de vir a Agadea estiven a ir a clases de ximnasia e memoria noutro centro de Santiago». Ademais, Agustina é das que leva deberes a casa para seguir practicando, por iniciativa propia. A máquina de coser á que tanto uso lle deu confeccionando pezas, agora hase reinventado: «Utilízoa de escritorio e prefiro estar nela ata as tantas que vendo a televisión. Necesito facer cousas que me gustan, que me interesan, aínda que me acabe gastando un dineral en sopas de letras».
Goza de boa saúde. «Hai anos que non vou ao ambulatorio, non o necesito», afirma. Si recoñece acudir a consulta de neuroloxía e «o médico díxome que, todos os días, mentres viva, tome un suplemento para a memoria». Trátase dun complemento alimenticio que contén ácidos graxos omega 3, vitamina D e outras do grupo B que, segundo indican desde a súa propia páxina web, tamén mellora a concentración. «Tamén me receitaron calcio para os ósos, pero polo resto, estou perfecta», engade.
A Agustina cústalle dar datas concretas, como por exemplo, dicir cantos anos leva asistindo a talleres en Agadea, do mesmo xeito que memorizar os nomes da xente. Pero é capaz de relatar a súa vida sen pestanexar. Cando lle preguntamos a que dedicábase laboralmente, resopla e leva unha man á cabeza. «Uf, que non fixen eu!». E procede a levarnos á súa infancia. «Nacín no municipio de Talavera de la Reina. Os meus pais mandáronme ao colexio, pero a min o de estudar non me gustou nunca, a diferenza dos meus irmáns, que si o fixeron. E para facer de min unha muller de proveito, mandáronme a mecanografa e taquigrafía, e a corte e confección». Aínda que a Agustina, «iso de facer roupa para a xente nunca me chegou a gustar moito».
Si gozou doutras ocupacións. Cando cumpriu os 18 anos, empezou a traballar en Telefónica. «Fun a primeira telefonista do meu pobo, cando aínda había que chamar á central e pedir a conferencia. Non te podes nin imaxinar o que aprendín e descubrín nese traballo, porque polas noites, que adoitaba facer eu porque aínda non tiña familia, metía a clavija e empezaba escoitar conversacións». A Agustina éntralle o riso ao lembralo e empeza a sacudir a man: «Amantes, queridas, enganos... É que non se pode a xente imaxinar a universidade da vida que me saquei aí. Non se pode fiar un das aparencias».
Agustina chegou a Santiago polo traballo do seu marido. Con el tivo dous fillos, dos que fala marabillas e presume con brillo nos ollos. Del, non tanto: «Púxome os cornos e cando me decatei, deixeille as maletas na porta e cambiei a fechadura; ata hoxe. Pero para min non é traxedia ningunha». Sacou adiante á súa familia e confesa que coñeceu a outra persoa coa que «fun durante unha chea de anos a muller máis feliz do mundo, coidou dos meus fillos coma se fosen seus e encantábanos ir cantar... Ata que nos deixou».
«Calquera diría que vén vostede aquí para conservar a memoria», dicímoslle. E ela, exclama: «É que non a quero perder! Sei que isto é como un coche e que teño que seguir botándolle gasolina para que non pare. Nese sentido, creo que son afortunada». Agustina vive soa, fai a compra, cociña para ela e os seus netos, queda cos seus amigos, «que por sorte aínda son moitos», e le. «Moito menos do que me gustaría porque no seu día pertencía ao Círculo de Lectores, pero non creas que compro eu os libros para deixalos no andel», di negando coa cabeza. Tamén vai a concertos. Ensínanos unhas fotos dun dos últimos aos que foi, de Robbie Williams. «Está un pouco tolo, pero a min encántame».
Por iso, o que máis lle preocupa a Agustina a día de hoxe é perder a súa independencia. «Teño feitas as miñas últimas vontades ante notario e unha das condicións que poño é que, se algún día chego a perder a cabeza, que me poñan unha inxección e ata logo. Porque se vou ser un moble e non me vou a decatar de nada, eu prefíroo así. Cada un, o que decida, non? Pero eu, que xa vou cumprir 79 anos, penso así».
—E ti que pensas de min? —pregunta.
—A min encantoume falar con vostede, Agustina.
—E a min con vostede tamén. Se con isto podo axudar a que unha persoa anímese a vir aquí como eu, pois adiante.
Agustina despídese do persoal de Agadea Lab antes de marcharse. Nótase que é «veterana». Camiña cara á súa casa, a poucos metros. «Encántame vivir aquí», dinos. Probablemente hoxe faga outras cantas sopas de letras na mesa da súa máquina de coser, ou lerá ningún deses libros que para nada están de decoración no seu andel. Porque aínda que confesa que a ela nunca lle gustou conducir, vai seguir botando gasolina ao seu coche particular. Polas súas ganas, non será.
As claves sobre a deterioración cognitiva, cunha experta
A deterioración cognitiva é «unha pandemia». Así o define Teresa Moreno, membro do Grupo de Neurogeriatría da Sociedade Española de Neuroloxía (SEN). A boa noticia, di, é que é posible previr tanto a súa aparición como progresión.
1. Que é?
Falamos de deterioración cognitiva cando se dá a perda dunha función cerebral coa que si se gozaba previamente. «Hai anos sempre nos referiamos a el como esquecementos na memoria e ese segue sendo o aspecto máis frecuente, xa que sabemos que afecta do 80 ao 85% dos casos; pero agora sabemos que non é o único». Tamén pode implicar desorientación, sentir que as palabras non saen, complicacións co cálculo en actividades cotiás ou incluso recoñecer caras, segundo a experta.
2. Hai diferentes graos?
Si. Cando é lixeiro ou leve, non interfire na vida diaria desa persoa. «Podes percibir que non estás como antes nese aspecto determinado, pero podes seguir coa túa rutina». Cando si o fai, «xa falamos dunha deterioración cognitiva moderada».
3. Cal é a súa incidencia?
O risco aumenta coa idade. A partir dos 80 anos, unha de cada cinco persoas padece deterioración cognitiva. «A partir dos 90, unha de cada dous», indica Montero. Ademais, por causas que se descoñecen, a incidencia é lixeiramente maior en mulleres. «Só en España hai 900.000 pacientes que o sofren. É unha gran pandemia», expresa a doutora.
4. Pódese previr a deterioración cognitiva?
«Por suposto», responde. «O cerebro é multifactorial. E como digo, non só falamos de memoria; tamén de orientación ou linguaxe. Se falla unha característica e poténcianse outras, atrásanse os síntomas». Remarca a importancia de estar estimulado cognitivamente e «manter a cabeza activa»: «Non fai falta apuntarse a un máster, ler e facer calquera tipo de exercicio mental todos os días non cura a deterioración cognitiva, pero si o atrasa».
Montero asegura que é necesario seguir unha rutina e que, para cumprila, facer estes exercicios en asociacións ou centros cualificados pode axudar. «Pero tamén se poden levar a cabo por conta propia». Ademais, menciona outros aspectos fundamentais á hora de previr a deterioración cognitiva: dieta equilibrada, exercicio físico, controlar factores de risco cardiovascular e evitar o consumo de tóxicos.