O hospital coruñés levou a cabo con éxito a substitución de dúas válvulas do seu corazón mediante unha técnica pouco invasiva, ao reducir as complicacións derivadas dunha esternotomía
03 ago 2025 . Actualizado á 15:16 h.«Este home é un fenómeno», di Manuel Vivero, de 76 anos, e veciño de Foz. Refírese a Carlos Velasco, cirurxián cardíaco do Complexo Hospitalario Universitario da Coruña (Chuac) e autor, xunto ao seu equipo, dunha intervención pioneira en España. «Eu sabíao, por suposto, el díxomo na primeira consulta que tiven. Pero xa era a sexta vez que entraba en quirófano e non tiven medo. Confiaba ao cento por cento no doutor».
A cirurxía, que levou a cabo hai agora dous meses, durou preto de tres horas e foi un éxito. «Estou de marabilla», exclama Manuel. Padecía enfermidade valvular aórtica mitral, é dicir, problemas coas válvulas cardíacas que regulan o fluxo sanguíneo no corazón. «Tiña dobre lesión aórtica e dobre lesión mitral predominantes, e insuficiencia cardíaca nas dúas», explica o propio Velasco. «Fixéranlle unha nefrectomía radical —extirpación completa dun ril— hai dous anos e padecera un infarto no 2020 que lle deixara secuelas no corazón, cunha parte cicatricial coa que faltaba certa mobilidade ao miocardio», amplía o doutor sobre o historial previo do paciente. Estas múltiples comorbilidades previas aumentaban o risco da intervención cirúrxica, pero esas dúas válvulas danadas necesitaban ser cambiadas.
As novidades desta intervención
«Con esa situación, o novo deste caso é que a cirurxía levou a cabo con videotoracoscopia». Un procedemento cirúrxico minimamente invasivo que permite a visualización da cavidade torácica e as súas estruturas internas utilizando unha cámara e unha óptica, a través de pequenas incisiones. Neste caso, o cirurxián confesa que só foi necesaria unha: «Este tipo de cirurxía cardíaca é o equivalente á laparoscópica en cirurxía xeral ou a videotoracoscópica na torácica. O que se fai é, a través dun oco entre as costelas, sen abrir o esterno, unha pequena incisión de catro centímetros». Aí introdúcese unha cámara para asistir e poder facilitar a visión dentro do tórax do paciente. «Éntrase en circulación extracorpórea a través das veas e arterias femorais e faise a intervención a través da cámara, con esa pequena incisión», indica o experto.
O feito de que, cada vez máis, óptese por facer intervencións cardíacas videotoracoscópicas, non é novidade. Segundo palabras de Velasco, no Chuac concluíron preto de setenta desde que comezaron a implementarse. «E facémolas tanto en adultos como en pediatría; estas últimas, desde o ano pasado». Con todo, aínda non están moi estendidas a nivel nacional e incluso europeo. «Hai algúns centros que si as realizan, pero quizá dunha forma non tan rutineira como nós. Si hai hospitais de referencia nesta técnica, como o Arrixaca de Murcia ou o Clínico de Barcelona que si que as fan de forma frecuente», describe Velasco.
O relevante deste caso, que foi o primeiro a nivel nacional, é utilizar esta abordaxe para cambiar dúas válvulas: a aórtica e a mitral. «Normalmente, con esta técnica se recambian a mitral e a tricúspide, pero a aórtica non adoita ser posible porque está máis alta e necesítase un acceso diferente. Pero neste caso, si o conseguimos, desde esa mesma incisión», detalla Velasco.
As vantaxes fronte a unha cirurxía convencional
Nesta cirurxía non foi necesario abrir o esterno de Manuel e, por tanto, non se necesita agardar á cicatrización do óso. «Só se fai unha incisión de pel e de tecidos brandos», indica Velasco. Aí recae a principal vantaxe desta intervención: a recuperación é moito máis rápida.
«Por outra banda, existe menos risco de sangrado e de complicacións derivadas da esternotomía, porque como non se abre o óso e faise menos disección de tecidos, o corpo sangra menos. Redúcese a necesidade de transfusións sanguíneas no posoperatorio inmediato, así como sufrimento renal que tamén pode implicar pulmonar». Esa incisión máis pequena tamén implica menos dor e o paciente pódese recuperar moito antes que nunha cirurxía convencional por esternotomía completa.
Con todo, os riscos non desaparecen. «Son exactamente os mesmos que a cirurxía cardíaca convencional: parar o corazón e volver polo en marcha. É unha intervención que sempre ten perigo de mortalidade, de complicacións no posoperatorio. Por iso, o feito de facer unha cirurxía menos invasiva non ten que aumentar estes riscos que xa existen», asegura o cirurxián.
Manuel non dúbida en remarcar que «medo, eu, non tiven ningún». E tanto paciente como profesional están de acordo na importancia que ten o resto do equipo médico presente. «Para que non aumente este risco é necesario que o equipo conte cunha grande experiencia. «Tanto en cirurxía aberta como en videotoracoscópica», amplía o cirurxián. Segundo as súas palabras, o Chuac é dos tres centros a nivel nacional con máis volume de cirurxías cardíacas realizadas. «Isto estanos permitindo chegar a un nivel de experiencia co que podemos facer intervencións minimamente invasivas, como esta, con seguridade».
O seguinte paso sería a cirurxía cardíaca robótica, pero esta, non se pode levar a cabo a nivel nacional. «Agora mesmo só hai un centro acreditado para facelo, o Clínico de Barcelona», afirma Velasco. A razón? «Que se trata dunha patoloxía con moito risco e as evolucións tecnolóxicas cara a técnicas menos invasivas van máis lentas que noutras especialidades». Aínda que confirma que, máis a curto prazo que a longo, agarda que tamén cheguen. É máis, dá datas exactas: «Posiblemente, en dous ou tres anos, xa se amplíen as acreditacións e xa poderemos contar con eses programas de cirurxía robótica tamén na especialidade cardíaca».
O posoperatorio
Manuel recoñece que no posoperatorio «se desubicó un pelín, pero moi pouco», polo efecto da anestesia. A súa filla, María Jesús Vivero, engade que «ao principio lle custou un pouco tirar cara adiante porque non deixa de ser unha cirurxía complicada; pero é innegable que el ten moita forza de vontade».
Aos once días déronlle a alta hospitalaria e agora, dous meses despois, empeza facer unha vida normal. «Non podo facer esforzos, pero xa empezo a dar paseos. E por suposto, tomo o tratamento que me receitaron», conta. As súas cicatrices tamén evolucionan correctamente: «Teño unha na axila e outra na íngua, ambas as están de marabilla». De feito, non ten problema en compartilas para que o lector tamén poida velas.
Tanto Manuel como a súa filla María Jesús desfanse en afagos cara ao doutor Velasco e o equipo médico do Chuac. «Cando volvín a consulta, máis que o meu cirurxián, xa o sentía como un amigo. Tremendo abrazo deille», confesa Manuel entre risos. «Son uns xenios. Oxalá o meu pai sexa o primeiro de moitos», conclúe María Jesús.
