Aínda que algunhas das patoloxías máis frecuentes líganse intimamente co envellecemento poboacional, outras responden a factores socioeconómicos que acaban causando enfermidade
05 jun 2025 . Actualizado á 11:45 h.Hipertensión, dor lumbar, hipercolesterolemia, artrose —que non artrite—, dores nas cervicals, alerxia, varices e cefaleas. Sumar a esta lista de patoloxías a inquedanza crónica xeneralizada e a depresión e terán o mapa dos dez problemas de saúde máis prevalecentes entre a poboación española. Así o revela a Enquisa Nacional de Saúde, recentemente saída do forno do Instituto Nacional de Estatística (INE) tras non coñecer as súas conclusións desde o ano 2017.
A listaxe de problemas de saúde dos españois poida que non sorprenda demasiado, pero algunhas tendencias á alza deberían servir para iniciar unha reflexión e propor solucións.
1. A hipertensión crece tras un breve estancamento
Un de cada cinco españois ten hipertensión arterial. Trátase do dobre de prevalencia deste problema de saúde —que non dá síntomas, o que o fai aínda máis perigoso —do que se rexistraba en España no ano 1993. Aínda que no ano 2014 experimentárase un lixeirísimo descenso con respecto á anterior mostra de tres anos antes —pasouse do 18,5% no 2011 ao 18,4%, unha décima menos—, desde entón a hipertensión entre a poboación creceu dous puntos.
Aínda que é certo que neste tempo o censo que dá corpo a esta enquisa envelleceu —a idade é un factor de risco para a hipertensión—, os hábitos alimenticios deficientes e o sedentarismo acentuáronse. Os expertos recalcan a importancia de reducir ao máximo o consumo de alcol e as bebidas con cafeína para reducir o problema. Por suposto abandonar o tabaco e promover a actividade física. Seguindo estas pautas, a melloría das cifras sería inmediata.
2. A dor lumbar, unha cuestión económica e social
A pesar de que a porcentaxe de poboación en España afectada por dor de costas —lumbares—, está próxima ao 20%, as cifras dan certo alivio nesta última Enquisa Nacional de Saúde, manténdose nas mesmas cifras do 2017 (19,8%) e significativamente menor ao 2011, o inicio da serie histórica (24%). Con todo, entrando na letra pequena aprécianse matices interesantes no terreo socioeconómico. Aqueles cidadáns con rendas máis altas acusan menos dor lumbar. O grupo máis afectado por este problema é o dos traballadores do sector primario, onde as mulleres o padecen moito máis que os homes. A prevalencia de dor lumbar en mulleres dispárase canto menos cualificación requira a súa profesión. De feito o único sector onde os homes o padecen máis entre aqueles cuxa ocupación é a de supervisión ou traballo técnico e cualificada.
3. O colesterol tamén segue crecendo entre a poboación
Non dá tregua o colesterol a unha poboación española cada vez máis envellecida e cada vez menos ligada ao seu patrón tradicional de alimentación mediterráneo. Un 18,3% das persoas padecen hipercolesterolemia —en 1993 era un 8,2%; no 2006, un 14%—. Un 17% das persoas entre 45 e 54 anos en España xa sofren este problema e a cifra crece na pinza entre os 55 e 64 ata case o 29%. Envellecemento, habelo haylo; malos hábitos, tamén.
4. A pirámide de poboación non perdoa coa artrose
O INE detalla na súa estatística os casos de artroses rexistrados en España e apontoa que nas súas cifras se exclúe a artrite. E aquí, é evidente que o envellecemento progresivo pero imparable da poboación española non perdoa. A gráfica indica un crecemento lineal e o groso de persoas afectadas superan os 85 anos de idade, facendo desta patoloxía a cuarta patoloxía máis representativa do territorio.
Trátase dunha patoloxía que padecen máis as mulleres —que contan tamén cunha esperanza de vida máis longa, é certo—, pero se se atende á súa prevalencia segundo a actividade económica desenvolvida, percíbese unha especial presenza de artrose entre as mulleres dedicadas aos labores do fogar. Descoñécese como afecta os homes dedicados a esta actividade, xa que o INE non recolle ningún caso.
5. As mulleres, principal grupo afectado pola dor cervical
Unha das razóns que levan ás mulleres para padecer máis dor cervical crónica, sobre todo aquelas que teñen un peito voluminoso, é o mal uso —ou o non uso en absoluto— do suxeitador. Este peso fai que as persoas forcen o pescozo cara adiante xérese tensión nos ombros que acabe por repercutir no pescozo e as costas. Un 18,14% das mulleres entre 45 e 54 padece dor cervical. A tendencia repítese en todas as franxas chegando a máis de vinte puntos de diferenza entre os maiores de 85 anos. As pantallas —pasar do sofá ao computador—, unha mala elección de almofada ou o estrés están entre algunhas das causas máis frecuentes.
6. Un de cada cinco nenos padece algún tipo de alerxia
Estímase que un de cada cinco nenos galegos padece algún tipo de alerxia. O INE confirma tamén esta tendencia en España, onde máis dun 17% da poboación pediátrica padece algunha alerxia crónica ou asma.
7. As varices, sétimo problema que máis afecta á poboación
Unha variz non é, nin máis nin menos, que unha vea enferma. Aínda que benigna —que non é sinónimo de non dolorosa—, trátase da enfermidade vascular máis frecuente. A Sociedade Española de Medicina Interna calcula que sofre varices entre o 20 e o 30% da poboación. A Enquisa Nacional de Saúde rebaixa estas ata o 11,3%. No entanto, os especialistas aseguran que hai moitos problemas de varices non diagnosticados.
8. Hemicrania e dor de cabeza, aínda en postos altos
Aínda que a Enquisa Nacional de Saúde viña marcando unha tendencia positiva con respecto á hemicrania, coincidindo coa aparición de novos tratamentos como os anticorpos monoclonales —pasaron dunha prevalencia do 14,5% en 2006 ao 9,5 no 2017—, as cefaleas experimentan un repunte no informe recentemente elaborado. Sitúanse nesta ocasión como o oitavo problema de saúde máis presente entre a poboación subindo a súa porcentaxe de afectados ata preto do 11%. «A verdade é que avanzamos moito nos últimos anos no coñecemento da hemicrania, pero é obvio que nos queda moito por avanzar», explicaba Javier Díaz de Terán, neurólogo da Unidade de Cefaleas do Hospital A Paz (Madrid) sobre a hemicrania. A enquisa dálle a razón.
No entanto, o INE non diferenza entre hemicrania e outros tipos de cefalea —como a tensional—, metendo todo o mesmo caixón de xastre.
9. A inquedanza crece, pero non tanto como podería agardarse
Había moita curiosidade por ver os resultados de saúde mental desta enquisa por ser a primeira tras elaborada tras a pandemia e cuxos resultados, a pesar de publicarse agora, foron solicitados no 2023. A pesar de que o consumo de ansiolíticos está disparado en España e en Galicia, as cifras apuntan a un crecemento dos trastornos de inquedanza xeneralizada de apenas seis décimas; do 7,3%, ao 7,9%.
10. A depresión preocupa, aínda máis en Galicia
Só a poboación asturiana está máis deprimida que a galega. E a diferenza é de menos dunha décima —un 0,4% sepáranos—. Unha interpretación rápida podería achacarse ás condicións climáticas do norte, pero que Canarias sexa a terceira comunidade con máis incidencia parece invitar a unha reflexión máis profunda.
De feito, moito máis metida no armario que calquera das anteriores, crece. Se na anterior enquisa España contaba cunha prevalencia do 9,75% en mulleres e dun 4,5% en homes; agora escálase ata o 10, 12% e o 5,36% respectivamente.
