A alerxia nos nenos galegos: «A introdución precoz de cacahuete ou ovo podería evitar un posterior desenvolvemento de esta»
A TRIBO
Trátase dunha patoloxía que sofren polo menos un de cada cinco nenos e adolescentes galegos, segundo a Seicap; unha cifra que está en aumento debido a factores ambientais
09 may 2025 . Actualizado á 10:19 h.A epidemia non infecciosa do século XXI. Así define a alerxia o doutor José Ángel Porto, presidente do Comité Organizador do 49 Congreso da Sociedade Española de Inmunología Clínica, Alergoloxía e Asma Pediátrica (Seicap) que se celebra estes días en Santiago de Compostela. «As enfermidades alérxicas están en aumento en todos os países con hábitos de vida occidentalizados. Crese que, no 2050, a metade da poboación padecerá algunha patoloxía alérxica», di. Na infancia tamén se darán incrementos. O maior, segundo as súas palabras, entre as alimentarias: «Nos últimos 25 anos duplicouse o seu número e tamén se incrementaron os pacientes sensibilizados a alérgenos».
Así, nas mesas abordaranse un amplo abano de temas, como a alerxia aos fungos ou a medicamentos; nos talleres prácticos, a indución da tolerancia oral en pacientes alérxicos a alimentos; e nos simposios, as últimas novidades de tratamento con anticorpos monoclonales nos alérxicos con enfermidades graves como asma e dermatite atópica, ou incluso o impacto do cambio climático e o exposoma (suma de todas as exposicións ambientais e de estilo de vida ás que unha persoa está exposta ao longo da súa vida) na alerxia e saúde respiratoria. Neste último presentaranse «os resultados dun estudo galego realizado polas unidades pediátricas de Ferrol, Lugo, Santiago, Ourense e Pontevedra sobre o mapa de sensibilización dos pacientes alérxicos galegos, que achega unha información moi interesante para o tratamento destes pacientes, sobre todo coa inmunoterapia con alérgenos (máis coñecidas como as vacinas para a alerxia)», explica Porto.
As alerxias na infancia (e as particularidades que se dan nos nenos galegos)
Polo menos un de cada cinco nenos e adolescentes galegos sofren algún tipo de alerxia. Unha cifra que está en aumento debido a factores ambientais. «Na infancia, a alerxia máis prevalecente é a alimentaria. Dependendo da idade, nos máis pequenos predomina ao leite e o ovo e, segundo o neno vai crecendo, froitos secos, peixes, froitas, etcétera», indica a doutora Ana Martínez-Cañavate, presidenta da Seicap.
Así, nos nenos menores de dous anos predominan a alerxia ao leite e o ovo; mentres que en maiores desa idade, aos peixes e mariscos, froitos secos, froitas e legumes, aínda que hai diferenzas segundo os hábitos de consumo. Seguiríanlle as alerxias respiratorias, asma e rinitis alérxica. «A máis frecuente é aos ácaros, seguida dos poles das gramíneas», asegura Porto.
Nos nenos galegos danse particularidades. Porto indica que, segundo o estudo ISAAC do 2002 (International Study of Asthma e Alergies in Childhood), en Galicia existen variacións xeográficas notables en comparación co resto de España, sobre todo á hora de falar de asma e rinitis alérxica. «A asma é máis frecuente en nenos e adolescentes que habitan na franxa atlántica. Segundo este estudo, o informe revelou que un 12,9% de nenos de entre seis e sete anos e un 15,2% de trece a catorce anos padecen asma, fronte á media española de 9,5 e un 10,1%», sostén Porto. En canto á rinitis alérxica, engade, «os datos apuntan a que un 11% dos nenos de seis a sete anos e un 19,9% de trece a catorce anos padécena, fronte á media española do 8,1% e do 16,7%, respectivamente».
Predisposición e prevención
«Existe unha carga xenética de base, pero hai pacientes que poden ser alérxicos sen familiares recoñecidos inicialmente. Poida que algunha vez escoitásemos "resulta que agora a avoa, á súa idade, é alérxica"», conta Martínez-Cañavate.
A prevención das mesmas xoga un papel importante. «Non fumar, que cada vez se fai menos nas casas. Levar unha alimentación sa e equilibrada e facer o exercicio físico correcto; todo son medidas preventivas de educación sanitaria en todos os niveis», indica a doutora. Levar a cabo estes hábitos de vida saudables pode provocar que, aínda que exista esa predisposición xenética, a alerxia non apareza ou atrásese.
Ademais, existe un tipo de alerxia cuxa prevención está en estudo: a alimentaria. «Ao ovo ou ao cacahuete. Se introducimos precozmente pequenas cantidades de forma progresiva, inducimos a unha tolerancia e, en determinados nenos, chegan a perder a alerxia sen necesidade de tratamento». Desta forma, «existe unha fiestra de tolerancia no neno, que é entre os catro e os seis meses, nos que o organismo é capaz de responder, tolerar e asumir alimentos que nun futuro poden darlle reacción», expón a doutora. Aínda que remarca que «hai que estudalo de forma correcta».
No caso do ovo e o leite, tamén vai evolucionando cara á curación entre os nenos de cinco a seis anos, segundo indica Martínez-Cañavate. «Non no cento por cento dos casos. Pero si hai unha tendencia para crear unha perda desa alerxia nesas idades e con eses alimentos».
Retos da alerxia na infancia e adolescencia
«Os nenos relaciónanse menos e isto si pode condicionar», avanza Martínez-Cañavate. «Os nenos teñen menos tendencia a relacionarse entre eles e están moito tempo sentados. Non se trata tanto de que non socialicen, senón de que se exercitan pouco. E relaciónase, sobre todo, coa alerxia respiratoria. Os pacientes polínicos que saen ao campo días puntuais, moi pouco tempo e en poucos días, son exposicións a alérgenos moi potentes en moi pouco tempo», amplía.
Outro dos principais retos que se expón é a abordaxe tanto diagnóstico como terapéutico da alerxia nunha etapa da vida máis avanzada, a adolescencia. «Polo xeral, por factores asociados á súa idade, adoitan prestar menos atención ao seu coidado persoal, unido ao seu desexo pola independencia, a autonomía, a exploración dos seus límites e a baixa percepción sobre o risco», comenta Porto. Engade que todo isto failles máis vulnerables e condiciónalles a unha mala adherencia aos tratamentos prescritos. «E incluso a medicarse de forma errónea, así como empezar a exporse a condutas de risco, como o tabaco». O doutor tamén menciona a vergoña e as falsas crenzas que poden existir sobre a enfermidade. «Do mesmo xeito que a presión do grupo de compañeiros ou amigos. Todo isto non axuda e contribúe a un mal control da mesma».
Avances
Martínez-Cañavate é experta en inmunoterapia e sostén que levala a cabo nestes grupos de idade «é quizais o de mellor resposta que temos, tanto polas poucas reaccións adversas como por unha mellor tolerancia nun futuro, con mellor evolución clínica, máis que no adulto». Esta, xunto á indución de tolerancia oral comentada anteriormente, son dúas estratexias fundamentais que se están pondo en marcha contra a alerxia nos nenos. «Da mesma forma, temos que recoñecer que se están sacando produtos farmacéuticos, os biolóxicos, indicados para a asma. Nalgúns casos, tamén na alimentaria. Modificamos o sistema inmunolóxico do neno», conclúe a doutora.