O fígado graxo crece en pacientes mozos: «Está relacionado co aumento do consumo de comida rápida»
ENFERMIDADES
Os expertos alertan do incremento desta patoloxía e animan a un cambio de hábitos, pois en estadios iniciais é reversible
21 abr 2025 . Actualizado á 13:21 h.O fígado graxo, agora coñecido como enfermidade hepática metabólica, é cada vez máis precoz. Se antes adoitaba aparecer en homes que superaban os 50 anos, na actualidade adiántase ao adulto mediano ou á adolescencia. Un presente que se evidenciou, por primeira vez, nos Estados Unidos. «Van uns dez anos por diante, polo que agardabamos que rematase chegando aquí», lamenta Juan Turnes, xefe de Servizo de Aparello Dixestivo en Complexo Hospitalario Universitario de Pontevedra (CHUP) e membro da Asociación Española para o Estudo do Fígado (AEEH).
Non só creceu o número de pacientes con esta condición, senón que tamén se empezou a ver que a cantidade de persoas que necesitaban un transplante hepático a raíz dun trastorno derivado da enfermidade hepática metabólica incrementárase tanto en homes como en mulleres. «Isto era practicamente inexistente 20 anos atrás», recoñece o experto.
Así, hoxe en día en Europa e en España, detéctase, primeiro, a idades máis temperás, e en segundo lugar, cun nivel de gravidade moito maior que o que lle correspondería por pura lóxica de tempo. Nunha escala de lesión de 0 a 4, «cada vez son máis os que teñen un dano significativo con fibrose avanzada ou, incluso, con cirrosis», alerta o doutor Turnes.
Se se xuntan todos os grupos de idade, son moitos os españois que non teñen un fígado san, aínda co resistente que se considera este órgano, un gardián silencioso do equilibrio interno. En concreto, e segundo estimacións da Asociación Española do Estudo do Fígado, un de cada catro adultos sofre de fígado graxo. Máis de dez millóns de persoas, das cales, unhas 400.000 poderían presentar xa unha cirrosis.
Esta cifra é máis alarmante se cabe en nenos e adolescentes. En concreto, oito de cada dez mozos con sobrepeso teñen graxa depositada no seu fígado. Unha enfermidade que non lles corresponde por idade, pero que a causa do exceso de lípidos, adiantou a súa presentación. Moitos describiron a situación como unha pandemia. «Os nosos pediatras xa nos están alertando de que a enfermidade hepática máis frecuente en nenos é o fígado graxo. Se miramos a adolescentes ou a adultos mozos, os números son aínda maiores», precisa Marta Casado, presidenta da Fundación Española do Aparello Dixestivo (FEAD) e hepatóloga no Hospital Universitario Torrecárdenas (Almería).
O funcionamento deste sistema é clave na dixestión, metabolismo, coagulación sanguínea e eliminación de substancias tóxicas. Aguanta durante anos moito do que lle botan, pero unha vez falla e aparecen as primeiras cicatrices das lesións, non hai volta atrás.
Alcol e ultraprocesados, dous camiños que se entrelazan
Este fatal destino ten dous camiños. Por unha banda, a través do consumo excesivo de alcol. Por outro, a través da síndrome metabólica, que engloba obesidade, sedentarismo e diabetes. «O efecto é moi parecido e, hoxe en día, estamos a ver moitos pacientes que teñen unha enfermidade mixta», explica a doutora Casado, quen recoñece que en ambos o progreso da afectación é similar.
Segundo o doutor Turnes, o fígado é o principal órgano que se encarga de eliminar o alcol, pero só é capaz de facelo ata certa cantidade, «que dependen de características xenéticas —por iso hai xente que bebendo nunca chega a desenvolver cirrosis e outra que si—, do patrón de consumo e do tempo», precisa o hepatólogo.
Neste proceso de eliminación, o fígado degrada á bebida noutras substancias intermedias que tamén teñen toxicidade. Todo iso «acaba producindo un dano na propia célula que o elimina, a cal acaba morrendo e provocando unha inflamación», resume. Fálase de que o fígado é graxo porque, neste proceso de desactivación do tóxico, prodúcense lípidos.
Aínda que deixa claro que non hai inxesta segura, o problema hepático non depende dun día illado, senón dunha cantidade e un tempo excesivos. En concreto, fálase dunha media temporal de once anos, suficiente para que no órgano se haxa producido unha cirrosis, ou o que é o mesmo, un dano crónico.
Pola súa banda, o fígado graxo non alcohólico, relacionado con sobrepeso ou obesidade, á vez que diabetes, hipertensión ou hipercolesterolemia, explícase mediante o depósito de graxa disfuncional no fígado. «Normalmente, é un órgano que ten lípido porque é unha fonte de enerxía, é endocrino. Pero cando a cantidade é excesiva, o dano é moi parecido ao do alcol, porque acaba provocando inflamación e cirrosis», responde Turnes.
Este último percorrido é o que seguen os máis pequenos. «Vai ligado a un aumento da vida sedentaria e ao consumo de comida rápida, que condiciona a aparición de obesidade e de fígado graxo», sinala Casado.
Diagnóstico por sorpresa
Chegar ao diagnóstico non é tarefa doado. «Sempre lles digo aos meus pacientes que o fígado é un órgano moi traidor, porque non dá síntomas e, ao non ter terminacións nerviosas, non doe», comenta a especialista. Só deixa de ser silente cando evoluciona a unha cirrosis, deixa de funcionar e, como non pode ser doutro xeito, evidénciase mediante síntomas.
Así, os profesionais explican que se adoitan atopar con iso por sorpresa nunha analítica que revela unhas transaminasas altas, ou nunha ecografía na que este órgano brilla de máis. «Os hepatólogos estamos a buscar que se detecte antes e alertamos aos médicos de Atención Primaria de que aqueles pacientes con sobrepeso, con diabetes ou cun consumo excesivo de alcol, deben pasar un estudo no que se busque esta enfermidade», expón a doutora do centro almeriense.
Unha enfermidade reversible en estadios iniciais
A boa noticia é que o fígado graxo ten marcha atrás, polo momento, sen medicamento específico que o trate. «Se o paciente bebe alcol, o único que podemos dicirlle é que o deixe. Se ten sobrepeso ou obesidade, que perda peso cunha dieta saudable. Se ten diabetes, hipertensión ou colesterol, que as teña controladas», di Casado. Así, o paciente non ten outra opción máis aló de coidalo, polo menos, se non quere que remate lesionado.
Con todo, a experta recoñece que non é doado. Existe unha indicación xeral que establece unha perda de peso do 10% do total para lograr un efecto terapéutico positivo no fígado: «Adoita custar moito chegar a iso».
A capacidade de rexeneración deste órgano é algo aínda sorprende aos propios hepatólogos. «É moi agradecido, porque aos tres meses de deixar de beber, xa volto estar normal», exemplifica a doutora.
De feito, sábese que se os pacientes de enfermidade hepática metabólica adquiren bos hábitos, a graxa de diminúe e as probas normalízanse. Por iso, ambos os expertos consultados recoñecen que é reversible en estadios iniciais, cando a cirrosis aínda non se instalou.
Neste contexto, os médicos españois agardan con ansia a chegada do resmetirom, aprobado pola FDA (a Axencia do medicamento Estadounidense) o ano pasado, pois agardan que a Axencia Europea do Medicamento déalle o visto e prace neste 2025. Este fármaco regula o metabolismo das graxas e mellora a función das mitocondrias (as fábricas de enerxía das células), o que logra resultados positivos no retroceso da fibrose.
Tamén, aos novos medicamentos indicados para a obesidade. O ano pasado, por primeira vez na historia recente dos Estados Unidos, os habitantes norteamericanos non incrementaron o seu índice de masa corporal. Os profesionais consultados ven o futuro con esperanza: «Hai ensaios clínicos nos que se ha visto que o tratamento con estes fármacos detén ou mellora as alteracións importantes asociadas ao fígado graxo, como a fibrose», indica Casado. Precisamente, esta última condiciona a evolución da lesión.