Juan Carlos Miranda, enfermeiro de urxencias: «Se alguén se marea, non hai que darlle de beber»
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
O especialista lamenta que haxa un criterio moi dispar nos colexios á hora de ensinar primeiros auxilios
23 oct 2025 . Actualizado á 05:00 h.Juan Carlos Miranda, enfermeiro especializado en urxencias e emerxencias, ten claro que hai manobras básicas de primeiros auxilios que toda a poboación xeral tería que saber facer. É o caso da reanimación cardiopulmonar ou da manobra de Heimlich. «Nunca sabemos cando imos ter que enfrontarnos a unha situación de emerxencias, xa que poden ocorrer en calquera lugar e momento». Deuse conta da necesidade de información relacionada cando, nas súas redes sociais, non lle paraban de chegar preguntas. Agora publica O poder de axudar (Oberon, 2025), un manual de primeiros auxilios para todos os públicos.
—Á poboación xeral fáltalle moito por saber sobre primeiros auxilios?
—Si. O certo é que España está por baixo, estatisticamente, en coñecemento de primeiros auxilios con respecto a outros países, como Estados Unidos. Creo que falta moita cultura desde pequenos, porque non hai uniformidade de criterios, senón que en cada sitio vai depender de se no seu colexio, no seu concello ou no seu centro de saúde queren impartir esa formación. E creo que é algo que debería ser uniforme en todos. Está demostrado que salva vidas. Deberíase ensinar en todos os colexios.
—En que tipos de primeiros auxilios deberiamos estar formados?
—Se cadra non fai falta que sexa en algo moi específico, pero si en xeral. É dicir, se ti es capaz de descubrir que a unha persoa está a ocorrer algo, que pode ser que non estea a respirar ben e identificas un infarto, xa estás a chamar automaticamente aos equipos de emerxencia. Polo menos non nos quedamos bloqueados, e o equipo de emerxencias xa nos pode ir guiando en que facer. Hai temas que eu creo que son importantes como saber actuar nunha convulsión, nun sangrado ou saber facer unha RCP básica.
—Cando temos que chamar aos servizos de emerxencia?
—Seguindo o sentido común, cando unha persoa está a dicirte que non se atopa ben, e ti velo, chamas aos equipos de emerxencia. Segundo as guías, o momento de chamar e, ademais identificalo como unha situación grave, é que unha persoa non estea a respirar. Os equipos de emerxencia temos diferentes graos de intervención, de urxencia e de emerxencia, e iso é un código de prioridade. Unha persoa que non respira, aínda que lle latexe o corazón, en poucos minutos vai estar en parada cardiorrespiratoria, e iso supón un falecemento se non se actúa de forma rápida. A sensación que adoita manifestar a xente é que se atopa mal, que lle doe o peito, que lle doe o brazo.
—Se me atopo cun accidente de coche, que debo facer?
—Primeiro, temos que coidar a nosa seguridade, deixar o noso coche nun sitio que sexa seguro, que estea ben sinalizado e pornos o chaleco. A nosa seguridade vai primeiro para non converternos nunha vítima máis. Despois, o método PAS, que é protexer, alertar e socorrer. Primeiro protéxome, vexo que o ambiente é seguro; logo alerto, é dicir, chamo aos servizos de emerxencias e, para rematar, socorro. Se a persoa implicada está consciente, respirando, déixoa como está. Se se move por si mesma e non se queixa, non necesitamos facer como antes, que estaba a indicación de que quedase quieta. Doutra banda, se está inconsciente dentro do coche, por exemplo, non respira, temos que movela con coidado, con precaución, pero hai que movela. Pómola nunha superficie que sexa ríxida, como o chan, boca arriba, e empezamos a reanimación cardiopulmonar. Se non se vai a morrer seguro.
—É dicir, que todo o mundo ten que saber facer unha RCP.
—Sen dúbida. Pero non é tan complexo, é máis, se temos dúbidas, os servizos de emerxencia guíannos polo teléfono mentres chegan ao lugar. O ideal sería facer 30 compresións e dúas ventilacións boca a boca, pero se non queres facer o boca a boca, fai compresións torácicas simplemente, salvo que sexa o teu fillo, parella ou familiar. Hase visto que practicar ambas as medidas é o máis efectivo. A RCP sempre se ten que facer cando a persoa non respira. Se hai un desfibrilador a man, é mellor usalo, porque só vai funcionar se a persoa o necesita. Ademais, unha das principais causas de parada cardiorrespiratoria nas persoas adultas son os problemas isquémicos, por un infarto, e o que necesita para solucionarse son compresións torácica e un desfibrilador que restableza ese corazón que está a sufrir. Así que, por exemplo, mentres eu estou a facer compresións torácicas, o ideal é que outra persoa vaia a polo desfibrilador, e cando chegue con el, utilícese. É moi doado, son dous botóns e pegar uns eléctrodos. Logo, a máquina xa che vai guiando, analiza o ritmo cardíaco e indícache cando non tes que tocar ao paciente. Cando finalice, volves ás compresións torácicas e segues as indicacións do desfibrilador, que cada dous minutos volve analizar o ritmo. Así hai que seguir ata que a persoa poida recuperar o seu ritmo, que xa vemos que se vai movendo, esperta desorientado, pero salvámoslle a vida. Hai que perder o medo, que é o que intento transmitir no libro, porque son pasos moi básicos, que están pensados para que todo o mundo poida facelo.
—Como se debe actuar se alguén se atragoa?
—Distínguense tres situacións. Primeiro, de forma leve. Nese caso, temos que deixar que a persoa tosa. Non hai nada máis efectivo no noso organismo para deconstruir a vía aérea que toser. Por iso, se pode toser, que tosa. Pero se a obstrución da vía aérea é completa, é dicir, que a persoa xa non pode toser pero está consciente, aí si que intervimos. Nas guías do Grupo Europeo de Reanimación Cardiopulmonar, recomendan porse ao lado da persoa, suxeitándoa unha man diante dela e dándolle primeiro cinco palmadas nas costas, golpe seco entre os dous omóplatos para ver se conseguimos mover ese corpo estraño e que poida toser e botalo. Se non funciona, xa pasamos á manobra de Heimlich. Pómonos por detrás, como abrazándoa, pasamos os nosos brazos por baixo dos ombros, co noso puño pechado e a outra man sobre el, e colocamos o cotelo do dedo gordo entre o embigo e o esterno, na boca do estómago que se di. Aí facemos unha presión forte cara a dentro e cara arriba e repetímola cinco veces. Iso vai aumentar a presión dentro da caixa torácica, dentro do diafragma, provocando, en moitos casos, que se salve a vida, porque logramos que o corpo estraño móvase e saia. Se a persoa perde o coñecemento porque non pode respirar, xa sería unha situación que consideramos de parada cardiorrespiratoria e fariamos unha RCP normal, e activando emerxencias.
—Se me fago unha queimadura considerable, hai algo que poida facer na casa para minimizar o dano?
—Si, porlle auga corrente da billa morna, abundante, para que arrefríe a zona, o que tamén vai diminuír a extensión da queimadura, a profundidade e tamén vai aliviar. Realmente, o frío é un analxésico. E xa se a queimadura é moi extensa, deberiamos tapala con gasas ou toallas limpas, e acudir a un centro sanitario para que nos axuden. No libro falo dalgúns mitos. Antes utilizábase manteiga, pasta de dentes ou aceite, e iso pode empeorar a situación.
—Cando alguén se marea, o primeiro paso que todos adoitamos seguir é porlle as pernas no alto. É correcto?
—Aquí, sentido común. Cando unha persoa está mareada, o corpo tende a caerse porque quere estar tombado. É o que hai que facer. Moita xente intenta que a persoa sente ou levántese, e non. Deixa que se tombe. As últimas guías dinnos que non fai falta que lle poñamos as pernas no alto, que abonda con que estean un pouco flexionadas. Iso vai facer que aumente a circulación na nosa cabeza. E o que se fai moitas veces, de dar algo de beber, é mellor que non se faga. Polo menos, ao principio. Se a persoa está mareada, e non sabemos que pásalle, pode ser que vaia a peor, e se lle damos algo de beber, que se atragoe. Así que o que habería que facer cando se recupere é que sente primeiro, que se recupere un pouco, e cando pasen uns minutos, se ten sede, pois darlle algo de beber e que o tome a sorbos pequenos. En realidade, moitas veces unha das complicacións que xorden cando unha persoa se desmaya é o traumatismo propio que se produce ao caer derrubada no chan, por iso, se podemos, temos que intentar que caia en brando. E se está inconsciente pero respira, pola de lado por se lle vén un vómito.
—Chegáronlle moitas urxencias de xente que, intentando axudar, só empeorou a situación?
—Si. Ao final, nas películas vense moitas "animaladas", e aínda que se intenta salvar unha vida, non hai que volverse moi fantástico. Non fai falta facer unha traqueotomía cun bolígrafo. Por iso é tan importante saber o básico.