Emerxencia ou urxencia: podo ir acompañado na ambulancia?, e chamar ao 061 para unha consulta?
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
Resolvemos todas as dúbidas que poden xurdir cando se dá unha urxencia sanitaria
07 jun 2023 . Actualizado á 22:09 h.Non sempre temos claro que é unha emerxencia ou unha urxencia sanitaria, cando é necesario que vaiamos en ambulancia (e cando non) ou se un acompañante pode vir connosco. «Fáltanos moita educación sanitaria, pero iso non é culpa do paciente. Poida que transmitirámoslle á poboación que cando pase algo, non se preocupe, que se hai que facelo, xa o faremos nós. E iso é un erro, non darlle á persoa ferramentas de autocuidado», opina Rosa Pérez, responsable de divulgación da Sociedade Española de Medicina de Urxencias e Emerxencias (Semes).
Que é unha emerxencia sanitaria?
«Fundamentalmente, na emerxencia necesítase asistencia inmediata, non se pode demorar nada. A urxencia necesita unha atención nun período curto de tempo, pero pode atrasarse un pouco», aclara Adriana Regueira, directora da Fundación Pública de Urxencias Sanitarias de Galicia-061.
Así, considérase unha emerxencia sanitaria cando o paciente está en grave risco ou periga a súa vida. Trátase de casos de extrema gravidade como atragoamentos, paradas cardiorrespiratorias, pacientes que non responden ou que se atopan inconscientes, accidentes de tráfico, ahogamientos, incendios con feridos ou queimaduras de importante consideración. En todos estes casos sempre se debe de chamar a emerxencias.
«Por exemplo, cando tes unha dor forte que te bloquea ao peito, hai que chamar para pedir unha ambulancia. Se perdes o coñecemento e te desmayas, tamén. Aínda que posteriormente recuperes o coñecemento e penses que non foi nada, hai que chamar. Do mesmo xeito que se lle pasa a alguén da túa familia. Tamén se tes unha fractura, unha queimadura grave ou unha reacción alérxica a un produto. Hai momentos nos que non se pode dubidar, hai que chamar sempre», remarca Pérez.
Descolgar o teléfono resulta fundamental se os síntomas responden a un ictus. «Se se te dorme unha man, notas que un lado da cara paralízase, torces a boca ou perdes visión dun ollo. As palabras sáenche de forma inconexa, con sons incomprensibles. Todo isto tamén é de máxima urxencia», aclara Pérez. Á hora de chamar é importante manter a calma (ou polo menos intentalo) e indicar o lugar do incidente, describir o que ocorreu, quen ou quen son os afectados e un teléfono de contacto por se se chega a perder a comunicación.
A que número chamar? «Se é unha emerxencia sanitaria, ao 061. A diferenza fundamental é que ese é o número sanitario e é o xeito máis rápido ante unha emerxencia sanitaria. Van pór en contacto cun médico ou un enfermeiro en cuestión de minutos ou segundos», responde a directora da Fundación Pública de Urxencias Sanitarias de Galicia. Con todo, cabe recalcar que o número europeo e, por tanto, máis coñecido, é o 112. «A sanidade en España está transferida a cada comunidade autónoma. Pero todas teñen a súa central de coordinación e vai haber persoal sanitario que vai recibir esas chamadas», amplía Pérez.
E se se trata dunha urxencia sanitaria?
Cando a vida da persoa non se atopa nun grave risco, considérase unha urxencia. Pode haber síntomas como náuseas, dor abdominal, vómitos ou malestar.
«Por exemplo, os papás e as mamás adoitan ter moitas dúbidas. Non lles podes dicir que non nos chamen se ven que o seu fillo non se atopa ben. Que nos chame se ten dúbidas, por que non? No sistema sanitario español temos a gran fortuna de ter profesionais que se dedican a dar consello sanitario. Pode dicirche que vaias ao pediatra con urxencia ou que podes ir noutro momento», apunta Pérez.
Unha opinión coa que concorda Regueira: «Tamén temos o servizo de consultoría médica telefónica. De maneira que, aínda que non para calquera tipo de consulta pero si para algo que te preocupe, podes utilizar este recurso. Pasaríaseche cun profesional sanitario que che avaliaría o cadro que tes». E un exemplo: «Un neno que ten febre e a persoa que está ao seu cargo non lembra a dose exacta de antitérmico que lle debe de dar. Nese momento, si que resolvemos. Descartan que teña un cadro de gravidade, que pode agardar a que o vexa á mañá seguinte o pediatra e mentres tanto, dinlle a dose exacta de antitérmico que debe tomar. É algo que facemos frecuentemente».
Teño dereito a unha ambulancia se non teño como ir ao centro médico?
E no caso de que non se dispoña dun transporte para ir ao pediatra? «Se cadra coméntaslle ao profesional sanitario que está a atender a túa chamada que o teu pediatra está noutro municipio e que non dispós de transporte nese momento. Pero como non se trata dunha urxencia, non se che pode mandar unha ambulancia de emerxencias. Se é urxente, loxicamente, si que se vai a enviar», amplía a responsable de divulgación de Semes.
«As ambulancias coas que nós traballamos son asistenciais, é dicir, a parte de transportar tamén fai asistencia durante o transporte. Sería necesario enviala cando esta sexa necesaria. Pomos un caso concreto: sufriches unha fractura nunha extremidade inferior e debes levala inmobilizada. Poida que no teu coche non poidas facelo nas mellores condicións, sería mellor ir en ambulancia», explica Regueira.
É dicir, as ambulancias asistenciais non son só un medio de transporte, senón que serven para asistir á persoa trasladada. Aínda que, existen outro tipo de ambulancias (que non entrarían dentro do servizo de emerxencias) que si que poden transportar pacientes para levar a cabo tratamentos no centro hospitalario.
Cando a situación que se atopan os sanitarios non é tan urxente
«Ocorre bastante», confirma Pérez. «Poida que por teléfono expliques unha situación ou unha realidade e cando chegan os técnicos sanitarios, a situación é diferente ou incluso mellorou. Neses casos a ambulancia chama ao centro coordinador e comunícalle que o paciente, neste momento, xa non require ir ao hospital. O único caso no que podemos dar un alta médica é que vaia un doutor e diga: fago o tratamento no domicilio e pódeste quedar na casa. Acórdase o feito de que quede no domicilio. Ou que a lesión sexa leve, como unha ferida, o técnico de emerxencias fágalle cúralas pertinentes e déixeo na casa», responde Pérez.
E se o paciente non se quere ir na ambulancia?
Se pola contra, o paciente necesita ir ao centro médico pero este non quere, a situación complícase un pouco máis. «Sucede coa xente maior. Ás veces, dálles medo ir ao hospital. E tamén sucedeu moito co covid. Relacionábase o hospital con morrer e non con salvar vidas. Afortunadamente, é unha crenza que se foi superando», confirma Pérez.
A responsable de divulgación de Semes explica que, se unha persoa non quere ir ao hospital, pero médicamente, polos síntomas que ten, pénsase que si que debe ir, mándase un médico. «El será o que faga unha valoración de urxencia de se esa persoa pode decidir por si mesma. Inténtaselle convencer, falar con esa persoa, buscar apoios para que nos axuden... O obxectivo é que entenda que non é algo na súa contra senón para o seu beneficio». Outra opción é que os técnicos de emerxencias que se atopen co paciente chamen á central de emerxencias para que ese persoal sanitario explíquelle os beneficios e os inconvenientes que pode ter a súa decisión.
Se aínda con esas, o paciente segue negándose a ir ao centro médico, pódese facer que interveña unha autoridade xudicial: «Podemos polo en mans dun xuíz para que decida se se debe de facer un ingreso forzoso por causa médico. Pero se non hai un problema psiquiátrico, social, non é menor de idade ou non padece unha enfermidade que lle poida nublar o xuízo, as persoas somos autónomas nese sentido, de decidir sobre a nosa saúde. Pero estes casos son os que menos se dan».
Con todo, o paciente ten a autonomía de decidir. «Sempre está a independencia do paciente. Ten poder e autonomía na súa decisión», afirma Regueira.
Pode ir un acompañante na ambulancia?
Durante a pandemia non permitiron acompañantes nas ambulancias e «a raíz disto, moitas comunidades autónomas seguen sen deixar», indica Pérez. «Isto débese a normativas antigas. Neste momento, creo que se debe de ter en conta a autonomía do paciente e o seu dereito de ir acompañado se sente máis seguro desa forma. Con todo, a última palabra nese sentido sempre a terá o profesional sanitario que se atope dentro da ambulancia».
É dicir, poden darse situacións nas que o profesional sanitario considere que levar a un acompañante supón riscos para el ou para o propio paciente. «Poida que esa persoa requira duns coidados dentro da ambulancia que impide que existan máis persoas por aí ou que, en calidade asistencial, o técnico teña que ir rápido porque se trata dunha urxencia, por seguridade do propio acompañante. Hai moi poucos accidentes, pero o risco existe», continúa explicando a responsable de divulgación de Semes.
«Cando se sabe que no traslado se debe de asistir moito ao paciente, aínda que este sempre ten dereito a ir acompañado, adóitase comentar cos familiares para valorar a situación. Poida que non sexa beneficioso para ninguén que vaia acompañado. Debemos valorar cada caso concreto e ás veces, é difícil atopar o equilibrio, pero o importante é o beneficio do paciente», conclúe Regueira.