Fin ao reinado do ibuprofeno?: «A nova xeración de analxésicos non teñen os efectos prexudiciais dos antiinflamatorios sobre o estómago»
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
Estados Unidos aprobou recentemente a suzetrigina, un fármaco para a dor cun principio activo que non é antiinflamatorio nin opioide e que chega tras dúas décadas e media de investigación
26 abr 2025 . Actualizado á 11:46 h.O tratamento da dor foi durante décadas un dos maiores desafíos do medicamento. Aínda que os analxésicos tradicionais, como os opioides e os antiinflamatorios, son fundamentais, o seu uso prolongado implica riscos significativos. Desde efectos adversos graves, como lesións no tracto dixestivo, ata desenvolver adicción nalgúns casos, pasando pola perda de eficacia que moitos pacientes experimentan, o panorama, sobre todo para quen convive con dor crónica, é desalentador.
Desde o punto de vista farmacolóxico, as opcións son limitadas. Por iso é polo que sexa tan importante o rol da investigación á hora de desenvolver novos medicamentos eficaces e seguros que poidan usarse para tratar a dor. Os esforzos das últimas décadas están a empezar a dar froitos neste sentido.
Coa aprobación da suzetrigina por parte da FDA, a axencia estadounidense que regula os medicamentos, deuse o primeiro paso no camiño cara a unha nova xeración de fármacos máis efectivos e seguros. Aínda que a súa acción se basea nun principio xa coñecido e aplicado desde hai anos na anestesia, o novo lanzamento, que chega tras dúas décadas e media de investigación, pode representar o inicio dun cambio prometedor na abordaxe da dor crónica e agudo.
Como funciona a suzetrigina
Receitado baixo o nome comercial Journavx e desenvolvido polo laboratorio Vertex Pharmaceuticals, o novo fármaco para a dor aprobada pola Administración de Alimentos e Medicamentos dos Estados Unidos (FDA, polas súas siglas en inglés) está dispoñible en formato de pastillas de 50 miligramos que se poden tomar cada 12 horas. Trátase dunha medicación de venda baixo prescrición destinada, de momento, á dor aguda, aínda que non se descarta a posibilidade de que aparezan novas indicacións a futuro.
O seu principio activo é un bloqueador das canles de sodio, que son un mecanismo de activación celular. «En realidade, isto non é algo tan novo. Para facerse unha idea, os bloqueantes de canles de sodio son o que utilizan os dentistas para anestesiar aos pacientes antes de facer extraccións de moas. Tamén llos utiliza nas infiltracións ou na anestesia epidural, por exemplo», ilustra o doutor Carlos Goicoechea, catedrático de farmacoloxía e vicepresidente da Sociedade Española da Dor (SEDE).
A diferenza, neste caso, é que a suzetrigina bloquea un tipo de canle de sodio en concreto, o 1.8. «A característica principal é que estas canles soamente exprésanse nas vías que están relacionadas coa dor. Cando te anestesian a boca, por exemplo, perdes esa sensación, pero tamén perdes o do tacto e cáeche a baba, porque che bloquearon todo o nervio. Agora, no canto de actuar de xeito xeral, podemos bloquear soamente as fibras nerviosas relacionadas coa dor», detalla Goicoechea.
Trátase dun principio activo moito máis selectivo que outros da súa mesma familia e é por iso que se pode dispor dunha opción por vía oral, xa que o fármaco non compromete o funcionamento de todo o sistema nervioso. Alfonso Vidal Marcos, director da Unidade da Dor no Hospital Sur de Alcorcón e profesor na Universidade Complutense de Madrid, explica que «os anestésicos locais efectivamente actúan sobre os nervios, pero tamén actúan sobre o corazón, sobre o músculo e sobre o cerebro».
É esta precisión da suzetrigina á hora de actuar o que a fai tan nova en canto ao seu perfil de seguridade e reaccións adversas. «Non ten eses efectos prexudiciais sobre o estómago, o ril ou o corazón que teñen outros analxésicos. Ademais, como non utiliza as canles convencionais dos analxésicos que usamos habitualmente, como os antiinflamatorios non esteroideos, que inhiben a ciclooxigenasa, non ten o teito que teñen estes antiinflamatorios, que se tomas un ou tomas vinte, producen o mesmo efecto analxésico», observa Vidal. E, ao non actuar sobre os receptores opioides, a diferenza de fármacos como a morfina, o fentanilo ou o tramadol, desaparece o risco de dependencia, tolerancia, sedación e estreñimiento que supón recorrer a esa familia de medicamentos.
Indicación
De momento, Journavx está aprobado para o seu uso en dor post operatoria. «A idea é que, se funciona ben en dor aguda, demóstrese unha eficacia no uso xeneralizado a outros niveis. Se é así, o seu uso xeneralizarase como sucedeu con outras ferramentas terapéuticas», asegura Vidal.
«O normal é que este sexa o proceso habitual nun analxésico, porque a dor post operatoria é doado de predicir», sinala Goicoechea. Noutras palabras, podemos calcular canto vai durar e onde vai localizarse ese síntoma. Por esta razón indicouse inicialmente o fármaco para este uso. «Con todo, o efecto secundario que máis preocupa cando falamos de dor é o da adicción, que foi o gran problema que hai habido cos opioides. Neste caso, podemos practicamente descartar que este mecanismo de acción provoque adicción e, nese sentido, podería ser unha boa alternativa para persoas con dor crónica, aínda que non é para o que está aprobado agora mesmo», sinala o experto da SEDE.
Aprobación en España
Tras diferentes fases de estudos clínicos en tecidos, en animais de experimentación e en humanos, a suzetrigina foi aprobada polo organismo norteamericano para a súa comercialización. Pero cando chegaremos a dispor deste fármaco en España? Vidal estima que, se todo vai ben, será cuestión duns meses para que a autoridade europea e, despois, a española, autoricen o seu uso. «Cando as substancias demostran eficacia para certos tratamentos, acábanse impondo e o seguinte paso é que o sistema nacional de saúde asuma o seu custo e acábeo financiando», detalla Vidal.
O futuro do tratamento para a dor
O gran problema á hora de tratar a dor a nivel médico está no feito de que é un problema intrinsecamente subxectivo. A pesar dos intentos por cuantificalo con medidores como a EVA (escala visual analóxica) ou outros sistemas que buscan situar a dor nun nivel entre o un e o diez, esta subxectividade é unha característica inherente á dor que fai que a mesma patoloxía poida resultar incapacitante para unha persoa ou apenas molesta para outra. Isto xa supón unha dificultade para a investigación neste campo.
A este obstáculo hai que sumar o feito de que a dor é unha resposta mediada polos nervios, que tamén son os encargados de realizar outras funcións. «Hai case 20 anos que se descubriron estas canles do sodio e xa se viu a importancia que tiñan na dor. A partir de aí, desenvolveuse todo un proceso ata poder atopar o fármaco selectivo da canle 1.8, porque se se bloquea máis dun tipo de canle, entón, os efectos secundarios aumentan», sinala neste sentido Goicoechea.
«Nas últimas dúas décadas aprendemos moito sobre a dor, sobre todo o crónico, e os cambios fisiolóxicos que se producen cando un estímulo doloroso mantense no tempo. Con esta aprendizaxe detectamos moitas dianas para o tratamento e esta é unha delas, pero hai moitos máis produtos en investigación», explica o experto da Sociedade Española da Dor.
Máis aló do aspecto sensorial da dor ao que normalmente van dirixidos os medicamentos, a dor ten un compoñente emocional que adquire máis peso a medida que o problema se prolonga no tempo. «A dor crónica é moi complexo, hai moitos factores que interfiren. Cando unha persoa ten dor desde hai moito tempo, a día de hoxe, curalo soamente con medicación é unha abordaxe case condenada ao fracaso. Sempre avogamos por unha abordaxe multidisciplinar, onde ademais dos fármacos teñamos en conta unha abordaxe psicolóxica, fisioterapéutico se fai falta, ou utilizando a axuda da terapia ocupacional. Hai moitos profesionais sanitarios que poden axudar a mellorar a calidade de vida dun paciente con dor», asegura Goicoechea.