En que diferénciase un antibiótico de tres días dun de sete?
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
Os expertos explican que pode depender do tipo de bacteria que se queira tratar ou do lugar da infección
29 dic 2023 . Actualizado á 17:29 h.Os antibióticos poden salvar vidas. Por iso, todo aquilo que reduza a súa efectividade, como é un uso irracional que xere resistencia bacteriana, débese evitar custe o que custe. Hoxe en día, este problema é unha as maiores ameazas para a saúde pública mundial, xa que cada vez é maior o número de infeccións —entre elas a pneumonía, a gonorrea ou a salmonelosis— cuxo tratamento se complica debido á perda de eficacia deste tipo de medicamentos. Por iso, a base de todo bo uso: cantos menos días, e menor sexa a dose, mellor.
Para que serve un antibiótico?
A función principal dun antibiótico é curar as infeccións causadas por unha bacteria, nunca un virus como os que causan unha gripe ou nun catarro. «Cando tratas unha patoloxía nun paciente, como pode ser unha diabetes ou unha hipertensión arterial, estás a tratar á persoa. Con todo, os antibióticos non se empregan para curar, senón para matar unha bacteria», precisa Iván Espada, responsable de área de Información do Medicamento do Consello Xeral de Farmacéuticos.
Non todos os antibióticos teñen o mesmo perfil, xa que dependen do problema que pretendan solucionar e da bacteria á que se enfronten. Por iso, o composto escollido polo profesional variará en función de varios factores. En primeiro lugar, da bacteria. «Son microorganismos que, aínda que os incluamos no mesmo saco, forman un reino, como o reino animal», detalla Espada. Non son iguais entre si. É máis, algunhas delas presentan unha resistencia natural ante certos antibióticos, «polo que cando falamos de antibioterapia, sempre hai que ter claro o bicho que queremos matar», engade.
En relación co anterior, cada bacteria ten unha sensibilidade diferente. Unhas teñen máis e outras menos. Isto marca a concentración mínima inhibitoria: «Cando dou un antibiótico teño que acadar uns niveis na bacteria para matala, disto trátase esta concentración», precisa. Cada tratamento ten uns niveis concretos: «Á hora de establecer unha cantidade, a dose pódese marcar en función da bacteria e da infección», detalla.
Isto, á súa vez, contribúe a determinar a duración do tratamento, «xa que hai bacterias que precisan sete días, outras dez e outras dúas semanas», engade Espada. A iso súmase a localización do patóxeno, pois non é o mesmo unha infección cutánea, que unha nos ósos. A concentración de medicamento necesaria será diferente.
O antibiótico de tres días
Así, todas estas variables suman puntos para prescribir un antibiótico de tres a cinco días. Por regra xeral, o que se limita a esta duración é a azitromicina, «pero hai casos, como a pneumonía, nos que se pode estender de sete a dez días», indica Espada, quen insiste na seguinte idea: «A duración do tratamento non sempre vai asociada ao antibiótico, senón ao proceso que se estea tratando». Neste caso, a azitromicina adoita resultar efectiva nun espazo curto, de aí, que non se adoite estender moito máis.
Cal é a diferenza entre azitromicina e amoxicilina?
A azitromicina pertence ao grupo dos macrólidos. É habitual tomar unha dose diaria nunha espazo curto de tempo. Os macrólidos son a elección en certos casos de infección, como a pneumonía atípica, algunhas gastroenterites ou a tosferina, todas elas con orixe nunha bacteria.
Pola súa banda, a amoxicilina é un antibiótico que pertence ás penicilinas. É bactericida polo que, a súa función é a de matar as bacterias. O máis habitual é que se recorra a ela nun proceso de amigdalite, otitis media aguda, sinusite, infeccións de pel, de ouriños ou dentais, entre outras. En ocasións, adminístrase acompañada de ácido clavulánico para inactivar as betalactamasas, unhas encimas que producen algúns microbios e que actúan como unha especie de mecanismo de resistencia. Con esta combinación, o medicamento volve ser efectivo.
Agora ben, moito ollo. Pois se esta parella destínase a tratar outros procesos nos que non se involucren as betalactamasas, non só non se conseguirá mellorar a acción do antibiótico, senón que pode aumentar o risco de efectos secundarios de infeccións por fungos na boca ou na vaxina.
Por que basta con tres días?
De forma sinxela, a prescrición de azitromicina é máis curta porque permanece nos tecidos do corpo durante un período máis longo. «O efecto post-antibiótico é a efectividade que ten cando se cesa a administración», comeza explicando Iván Espada. Este depende do tipo de antibiótico. Os macrólidos, entre eles, a azitromicina, únense de «forma irreversible» ás estruturas da bacteria, polo que o seu efecto se prolonga. «Impiden que a bacteria sintetice proteínas, que son unha substancia vital para calquera organismo, e acaban morrendo de fame e sen poder fabricar as súas estruturas», precisa.
O mecanismo de acción cambia na amoxicilina. «As penicilinas son betalactámicos. Matan as bacterias impedindo a produción dunha envoltura que teñen chamada parede bacteriana. Isto protéxeas do medioambiente, de forma que cando o antibiótico impide a súa produción, é máis doado destruíla», explica o experto. Por se quedan dúbidas, aclara que un non é mellor que o outro, senón que a eficacia dependerá de cada situación.
Por que en ocasións debo tomar un antibiótico cada oito horas?
O médico é o responsable de indicar ao paciente a pauta que debe seguir cada tratamento. O máis habitual é que a amoxicilina recoméndese cada oito horas, unhas tres veces ao día. «Os antibióticos son substancias moi particulares. Normalmente, estes períodos establécense co obxectivo de manter as concentracións sanguíneas dese fármaco constantes, pois son as que teñen efecto», explica o farmacéutico.
Visto nun gráfico, a concentración de medicamento aumenta no tempo ata un máximo, equilíbrase nunha meseta e logo redúcese. Sempre existe unha concentración mínima eficaz a partir da cal produce efecto e unha concentración mínima tóxica a partir da cal xera toxicidade. «Aos profesionais da saúde interésanos estar dentro desa fiestra; entre o eficaz e a mínimo tóxica. Son os ensaios clínicos os que determinan que dose dar e cada canto tempo», engade.
Con isto en mente, Espada sinala que non pasa nada por atrasar ou adiantar un pouco a toma dun antibiótico que só contempla unha dose diaria. O consello cambia no caso da amoxicilina, «é moi importante porse a alarma cada oito horas e cumprilo, porque o efecto se ve potenciado canto máis tempo mantéñase a concentración do fármaco dentro deses límites», indica.
Cando si e cando non
- Gripe: trátase dun cadro vírico, polo que os antibióticos non son útiles. Só se se producise unha sobreinfección bacteriana e sempre con prescrición médica.
- Febre: o aumento da temperatura pode ter a súa orixe en múltiples procesos, pero o antibiótico non é a solución. Primeiro será necesario coñecer a súa causa.
- Diarrea: Só se empregan antibióticos cando se identificou o xerme responsable. De feito, o consumo deste medicamento pode alongar a estancia do microorganismo no intestino.
- Catarro: A súa causa sempre é un virus, polo que, en principio, non se recorre aos antibióticos.
- Amigdalite: Neste punto establécese a diferenza entre aqueles producidos por unha bacteria, como a Estreptococo pyogenes, e os virus, como a mononucleosis infecciosa ou adenovirus.
- Bronquite: A súa causa máis habitual adoita ser un virus así que, de novo, non ten sentido o uso de antibióticos.
- Infeccións de ouriños: os exemplos máis coñecidos son a cistitis ou a pielonefritis, causadas por bacterias, polo que si ten sentido o uso de antibióticos.
Fonte: Asociación Española de Pediatría.