Uxía Rodríguez Lavandeira, nutricionista: «Hai alimentos envasados que son beneficiosos e outros que non o son»
VIDA SAUDABLE
Colocar os produtos menos saudables nas marxes das máquinas de «vending» pode modificar a nosa conduta
15 dic 2025 . Actualizado á 11:47 h.O novo Real Decreto sobre alimentación saudable anunciado polo ministerio de Dereitos Sociais, Consumo e Axenda 2030 pon contra as cordas aos alimentos ultraprocesados, que deberán retirarse en gran medida das máquinas de vending dos centros hospitalarios. O impacto desta medida, cuxa implementación aínda está en botas, podería ser transformador para os miles de persoas que pasan cada día por estes espazos. A dietista-nutricionista Uxía Rodríguez Lavandeira, do Servizo de Estilos de Vida Saludable da Consellería de Sanidade, explica todo o que hai que saber sobre o decreto, estes produtos e as súas repercusións na nosa saúde.
—Que significa na práctica este Real Decreto?
—Por agora, non hai información firme acerca de como vai ser a partir deste intre. Pero esta é unha iniciativa interesante que vai na liña do que nós levamos un tempo intentando instaurar, que é que haxa menos produtos ultraprocesados dispoñibles en diferentes ámbitos. Vai empezar a haber algúns produtos menos procesados nas máquinas, alimentos cun contido nutricional máis saudable.
—Que caracteriza os ultraprocesados?
—Son produtos que teñen moita cantidade de graxa saturada, de azucre e de sal. En nutrición sempre falamos de que hai alimentos envasados beneficiosos e outros que non o son. Non temos que demonizarlos a todos por igual. A diferenza é que os mellores produtos envasados son os que teñen poucos ingredientes. Se podes ver a lista de ingredientes e entendes que é cada un, é un bo sinal. Porque moitas veces hai aditivos ou outros compostos cuxos nomes non entendemos. Outro bo sinal é que o produto teña catro ou cinco ingredientes como máximo. Máis aló desa cantidade, empézanse a ver aditivos ou conservantes que se engaden para modificar a textura ou o sabor do produto e facer que sexa máis difícil deixar para comer. Nestes casos, probablemente, a composición nutricional non sexa a máis adecuada.
—Como poderiamos substituír algúns dos ultraprocesados máis consumidos?
—As barras de chocolate son un exemplo claro. Adoitan conter un 70% de azucre. Elixir chocolates con maior porcentaxe de cacao onde o envase indique que teñen un 75, 80 ou 85% de cacao, é a opción máis saudable. E en lugar de optar por patacas fritas, podemos elixir froitas, que para unha merenda son unha opción excelente. Dentro dos froitos secos, estamos acostumados a algo como o millo frito ou as pipas con sal. Podemos cambiar isto por froitos secos naturais sen sal engadido e non supón unha diferenza abismal no sabor.
—Que impacto teñen na saúde os ultraprocesados?
—Un consumo aumentado de graxas saturadas ou de azucres sempre se relacionou cunha maior probabilidade de aparición de obesidade e de enfermidades cardiovasculares, sabémolo, pero esas se son as decisións máis sinxelas de tomar, van seguir prevalecendo. Por iso son importantes estas iniciativas.
—Que alimentos poderemos chegar a ver nas máquinas con esta nova medida?
—Poderemos ver a presenza de froita fresca, cousa que ata o de agora foi case imposible de atopar nalgunhas máquinas expendedoras. Froitos secos sen fritir, que quizais sexan produtos máis caros que as galletas, pero en bolsas pequenas pódense manter ao longo do tempo, son un produto pouco perecedoiro e entran dentro dunha alimentación saudable para a poboación xeral.
—Que produtos poderían desaparecer das máquinas?
—Os alimentos que quedarán reducidos a menos do 20% do espazo nas máquinas son as bebidas azucradas, os refrescos, as patacas fritas, moitos tipos de galletas, de barritas. Hai que darlle unha volta á imaxe que temos hoxe dunha máquina de vending e introducir outros tipos de produtos nelas.
—Moitos galegos pasan horas acompañando a familiares en hospitais. Que impacto terán estas modificacións na alimentación dos galegos?
—Os hospitais son un sitio onde pasamos moitas horas en momentos complicados e se cadra non estamos tan pendentes da alimentación. E non falamos só de familiares, porque hai pacientes ingresados que son usuarios das máquinas de vending e os profesionais moitas veces tamén recorren a elas. Se intentamos que sexa máis doado tomar decisións saudables a través destas medidas, estamos a traballar en favor da alimentación saudable na poboación xeral.
—Unha medida que establece o Real Decreto é a aposta por ofrecer auga a través de fontes de acceso público. Que impacto pode ter esta medida no consumo de ultraprocesados?
—Eu creo que grande, porque, insisto nesta idea: se conseguimos que a acción máis sinxela de realizar sexa a máis saudable, imos fomentar sempre esa acción. Doutra banda, obviamente, imos mellorar a sustentabilidade ao reducir os envases de plástico utilizados. Isto é algo que xa se empezou a facer nos centros educativos, onde se colocan xerras nas mesas no canto de utilizar botellas refugables, e hase visto que a acollida destas medidas é moi boa.
—A medida inclúe unha modificación do lugar que teñen os ultraprocesados dentro da máquina. Agora deberán situarse nas marxes. Canto impacto pode ter isto nas decisións dos consumidores?
—É algo que está moi estudado. Hase visto que incluso nos supermercados somos máis propensos a elixir os produtos situados nos andeis que están ao nivel do noso campo visual, as do medio, máis que as de abaixo ou arriba. Non queremos agacharnos para coller un produto. Centrámonos no que vemos directamente e o mesmo ocorre nas máquinas de vending. Por iso é útil colocar no centro os produtos máis saudables.
—Que outras medidas están a levarse a cabo desde Sanidade para mellorar a alimentación da poboación na contorna médica?
—Levamos un tempo traballando co Hospital da Coruña en mellorar a alimentación non só nas máquinas do centro senón tamén nas cafeterías. Estamos a empezar con este hospital, analizando como se pode mellorar, para logo extrapolalo ao resto. Por agora estamos neste proceso, non podemos comentar ningunha conclusión concreta aínda, porque ademais, as decisións dependerán de cada hospital en particular. Pero de xeito xeral, estamos cada vez máis concienciados de que ten que haber un cambio e estamos a seguir esa liña para levalo a cabo.
—Outra medida está relacionada cos alimentos dos menús nos centros educativos. Como cambiaron?
—Vimos unha mellora nos menús. Sobre todo, a parte máis interesante foi a redución do uso de frituras e de alimentos procesados, como poden ser, por exemplo, os San Jacobos. Foron substituídos por máis alimentos frescos, máis pescados, máis carnes ou incluso a inclusión das verduras todos os días en primeiros e en segundo pratos. Inténtase que as verduras non sexan unicamente algo puntual.