Non existe ningún trastorno chamado «mitomanía» no DSM-5, pero si existen varios trastornos que inclúen a mentira usada de xeito patolóxico como síntoma dun problema
13 may 2025 . Actualizado á 17:38 h.«Teño que admitir varias cousas», arrincaba dicindo Frank Cuesta no seu vídeo colgado en Youtube Disculpas a Chi e comunicado que está a revolucionar internet e no que admite, entre outras cousas, que nin é veterinario, nin é herpetólogo, que non padece cancro —senón unha mielodisplasia— ou que todos os animais do seu «santuario» foron comprados e que nunca rescatou a ningún. Unha declaración de calibre pesado para quen foi unha das caras máis recoñecibles da suposta defensa dos animais en televisión co seu programa Frank da Xungla, estreado no ano 2010. Costa xustifica este xiro de guion en base a un suposto «grave problema que teño de mitomanía e ego», que provocarían que durante todos estes anos fose «un personaxe que, aos poucos, fóiselle das mans». Pero a que refírese Frank Cuesta cando fala de 'mitomanía'?, trátase dunha entidade clínica propia?
Aínda que, tirando do DSM-5, manual de referencia da psiquiatría, non existe un trastorno mental categorizado como 'mitomanía', si se trata dun termo que se utilizou de xeito coloquial para englobar trastornos onde o uso da mentira aparece de xeito patolóxico. Tampouco é que sexa moi precisa a descrición que fai Costa do seu pretendido diagnóstico, xa que ademais de falar dunha suposta 'mitomanía', di padecer un problema de 'ego'. Os problemas de ego, dunha forma tan abstracta, tampouco conforman ningún tipo de entidade clínica segundo o manual psiquiátrico, onde non aparece ningunha etiqueta que se caracterice por, literalmente, problemas de ego.
O vídeo, colgado esta mañá, sufriu un novo xiro de guion durante a tarde. Desde a súa canle de Youtube, Costa deu unha nova volta de porca á súa versión da mañá, argumentando que o vídeo era un comunicado guionizado. Asegura estar sufiendo unha campaña de acoso para «esnaquizarlle como persoa e como profesional». «Eu hoxe puxen un vídeo dun guion que se me mandou. Esta mañá corroboraron que se me mandou e que, se eu facía ese vídeo, paraba todo leste acoso. Porque eu sento acoso, os meus fillos senten acoso, que están angustiados, que están angustiados», explicou no seu directo vespertino desde a súa canle na plataforma Santuario Liberdade.
A mentira patolóxica, un trastorno narcisista?
A pesar de que no cine, por exemplo, explotouse a esfera patolóxica da mentira en películas como Mentireiro compulsivo, protagonizada por Jim Carrey, a realidade é bastante máis complexa. Ninguén entra á consulta dun psiquiatra para escoitar de boca do profesional: «Lamento dicirlle que vostede padece de mentireiro compulsivo». De feito, todos mentimos, como aclarou en La Voz da Saúde o catedrático de Psicobiología e profesor de Psicofisiología e Psicoloxía Fisiolóxica José María Martínez: «Esas persoas que din que nunca menten ou que sempre van coa verdade por diante, bo, é posible que se refiran a grandes mentiras, a esas que fan dano; pero unha piadosa, todos recorremos a ela algunha vez. Estas persoas seguramente se refiren a que din sempre a verdade cando o tema é importante».
É certo tamén que varios trastornos presentes no DSM-5 inclúen o uso da mentira entre os síntomas para elaborar un diagnóstico. Entre eles, o chamado trastorno da conduta, así como o trastorno da personalidade antisocial ou outros máis obvios como o xogo patolóxico. No entanto, e en base á énfase que Costa fai nese «grave problema de ego», a balanza podería decantarse tamén cara a un trastorno da personalidade narcisista. Este diagnóstico caracterízase por un «patrón dominante de grandeza (na fantasía ou no comportamento), necesidade de admiración e falta de empatía, que comeza nas primeiras etapas da vida adulta e preséntase en diversos contextos», segundo o manual que advirte que, para confirmar o diagnóstico, deben cumprirse cinco (ou máis) dos seguintes síntomas:
- Sentimentos de grandeza e prepotencia, esaxerando logros e talentos, agardando ser recoñecido como superior sen contar cos correspondentes éxitos.
- Fantasía de fantasías de éxito, poder, brillantez, beleza ou amor ideal ilimitado.
- Crerse especial e único; só comprendido ou coa posibilidade de relacionarse con outras persoas (ou institucións) especiais ou de alto status.
- Necesidade excesiva de admiración.
- Presentar un sentimento de privilexio, con expectativas non razoables de tratamento especialmente favorable ou de cumprimento automático das súas expectativas.
- Explotar as relacións interpersoais; aproveitarse dos demais para os seus propios fins.
- Ausencia de empatía: non está disposto a recoñecer ou a identificarse cos sentimentos e necesidades dos demais.
- Con frecuencia, envéxase aos demais ou crer que os demais senten envexa del.
- Comportamentos ou actitudes arrogantes, de superioridade.
Isto é o que di o manual sobre este tipo de trastorno que, en calquera caso, deberá ser categorizado por un profesional da psiquiatría capaz de discernir se se está, efectivamente, ante un problema comportamental patolóxico ou non. Porque como xa se sinalou, a presenza da mentira é inherente ao ser humano, e a fronteira entre o que é normal do que non o é non é tan sinxela de trazar.
José María Martínez Martínez explica que mentir de xeito constante pódese converter nun problema de saúde mental, pero que existen moitas variedades. «A mentira patolóxica, a do fabulador, é relativamente rara. Son persoas que están a mentir toda a vida e é moi complicado saber se llo cren ou non. Son persoas que chega un momento no que viven nun mundo de fantasía, pódeselles obrigar e demostrar que non, pero volven caer», expuxo o profesional nesta reportaxe sobre a neurociencia detrás da mentira. Con todo, engade: «Estes casos son estraños, é máis frecuente o caso de persoas que as empezan dicindo relativamente pequenas, pero que como ven que lles dá resultado, fano cada vez máis para obter os seus fins». Sobre, concretamente, o trastorno da personalidade narcisista, Martínez expón: «É a que puidemos ver no caso do Pequeño Nicolás. Despois, hai outros trastornos como pode ser o trastorno límites da personalidade, persoas que necesitan que os demais estean pendentes deles ou que non se afasten deles, que lles demostren cariño constantemente».
Que é a mielodisplasia e cal é a súa relación co cancro?
Do mesmo xeito, Frank Cuesta admitiu non padecer cancro, algo que asegurara durante anos. En concreto, o tipo de cancro que o falso herpetólogo dicía sufrir era unha leucemia mielógenacrónica que lle viña afectando durante os últimos quince anos. Agora Costa, no seu último vídeo, di que, actualmente, non ten a enfermidade, aínda que nesta ocasión e segundo esta nova versión admite estar a se tratar de mielodisplasia desde hai oito anos. Segundo a clínica Mayo, «as síndromes mielodisplásicos son un grupo de trastornos causados por células sanguíneas mal formadas ou que non funcionan correctamente. As síndromes mielodisplásicos son produto dos resultados incorrectos no material esponxoso dentro dos ósos onde se producen as células sanguíneas», é dicir, na medula ósea. Entre as complicacións desta síndrome mielodisplásico abarcan desde a anemia a unha maior posibilidade de acabar desenvolvendo cancro de medula ósea ou leucemia. Costa non deu máis datos no seu comunicado en vídeo sobre a súa progresión clínica.