Alejandro García, psicólogo: «Se os alugueiros custasen a metade e a xente tivese un salario decente, as nosas consultas baleiraríanse»
SAÚDE MENTAL
O experto asegura que non todo o mundo necesita ir a terapia, pero alenta a acudir a quen se ve incapaces de resolver os seus problemas ou o seu malestar por si sós
11 feb 2025 . Actualizado á 15:43 h.Día a día, desde as redes sociais, bombardéasenos con mensaxes motivacionais, de positividade, do valor do esforzo e da importancia de mostrarlle ao mundo un sorriso en todo momento. Mensaxes ben intencionadas, quizais, pero non sempre útiles. A obrigación de ser felices, de perseguir os nosos soños e de nunca rendernos son ningúns dos temas que explora o psicólogo Alejandro García Alamán no seu novo libro Isto é normal (Plataforma editorial, 2025). Ante este discurso negacionista do malestar, García propón pararnos para explorar como estamos e comprender que, lonxe de ser patolóxicas, moitas das nosas preocupacións habituais son máis normais do que poderiamos pensar.
—Por que cre que proliferou tanto este discurso do benestar tan enfocado en suprimir as emocións negativas?
—Isto é algo que sempre estivo de fondo, pero si que é certo que proliferou máis ultimamente, entre outros motivos, porque paradoxalmente, as persoas cada vez están a se sentir peor. Aínda que ningúns falan dunha epidemia de inquedanza e depresión, a min paréceme un pouco esaxerado. Pero a venda de psicofármacos aumentou exponencialmente e non é casualidade que se despregue todo un dispositivo orientado a fomentar nas persoas esa procura de xeitos de ser felices pola súa propia conta, esa autoaxuda orientada a mellorarse a un mesmo, a facerse responsable de todo o que pasa, a perseguir os soños. O perigo de todo isto é que dá por sentado que hai unha receita única para conseguir a felicidade, e que esa receita é seguir ese proceso de mellora continua. Isto xera máis malestar.
—Cal é o risco de asimilar estes discursos?
—O que eu me atopo en terapia son persoas que, ademais de sentirse mal por non conseguir os seus soños, séntense culpables porque non están aos conseguir. Detrás disto hai lecturas de libros de autoaxuda, pódcasts, vídeos en TikTok, en Instagram, onde todo o mundo está a dicir ás persoas que teñen que ser felices, que se levanten ás cinco da mañá, que se realicen persoalmente, que estuden, traballen, melloren, teñan fillos e cóidenos ben. E con isto non se atopan mellor, senón todo o contrario. A xente vén sentíndose infeliz.
—Como aborda isto en terapia?
—Depende do caso, pero a grandes liñas, o primeiro é analizar como é o día a día da persoa. Así podemos conectala co que realmente está a sentir e ver se o seu malestar foi imposto desde fóra. Empezamos a debullar o día a día da persoa e no 99% dos casos, vemos que é imposible que cheguen a todo o que queren, porque se están propondo metas que son excesivas para a vida. Se ti te levantaches ás 7 da mañá para ir traballar e tardas unha hora en chegar ao traballo, logo chegas a casa ás 7 ou 8, canto tempo che queda para ti ao final do día, para todas esas actividades que te propuxeches, o estudo, ver os amigos, relaxarte, practicar algún deporte, facer as tarefas da casa, prepararche unha comida decente? É que é imposible. Pero hai persoas que se senten culpables porque chegan á súa casa ás 8 da tarde, despois de toda unha xornada laboral, e non lles deu tempo a facer aínda máis cousas. Aí aparece a inquedanza, aí está a tristeza ou depresión.
—Como se sae dese bucle?
—Temos que traballar a culpa por non sentirse feliz, e despois, tamén, traballar que significa ser feliz para a persoa. Porque logo, moitas veces, hai unha procura de estímulos pracenteiros, confundíndoos con felicidade, e unha evitación de todos aqueles que xeren emocións desagradables. Se ser feliz consiste en estar todo o tempo nun estado de emocións positivas, iso é imposible. Hai que cambiar iso por un obxectivo máis alcanzábel, que sería un estado de satisfacción xeral coa propia vida, entendendo que ao longo dela vanche a pasar cousas que non che van a gustar.
—Actualmente estamos menos preparados para afrontar a frustración e as emocións negativas que antes?
—A miña percepción é que si, que estamos menos preparados para a frustración, por varias razóns. Hai que pensar que vimos de xeracións que máis ou menos tiñan certas expectativas vitais. E agora estamos a pasar por unha época bastante difícil. Moita xente non pode independizarse, non ten un traballo que lle dea para vivir. Sobre todo os mozos. Por iso, eles están nun estado de despersonalización con respecto á vida adulta. Hai moitos que xa nin se expoñen prosperar a través do traballo e o estudo. E, á vez, teñen unhas esixencias enormes de autorrealización, de mellora continua, de ser excelentes en tantos aspectos e ademais, ser felices e perseguir os seus soños. O resultado é que ten présa por conseguilo todo e evitar o desagradable. Están a evitar parte da experiencia de vida. Por tanto, o que van facer é illarse.
—Como é a nosa relación co fracaso?
—Atópasche xente mozo que se apuntou a uns estudos e, polo que sexa, non lle gustan, e diche: «É que perdín un ano». Hai unha enorme presión que se ve nos mozos, pero os adultos tamén a temos. As redes sociais son un amplificador desta presión.
—Por que amplifican esa presión?
—Porque un dos principais usos que lles damos é proxectar unha imaxe de nós mesmos que faga que pareza que cumprimos con todo isto. Entón, eu podo estar moi triste ou preocupado por algo que pasa na miña vida, pero se vou a un restaurante, vou facer unha foto ao prato, porlle música e filtros, e subila. E se alguén a ve, vai pensar que esa é a miña vida. Vou subir os meus logros, os sitios chulos a vos que vou, as cousas agradables que fago. Pásaste un intre en Instagram, mirando perfís, e parece que todo o mundo é exitoso, luxoso, excelente, deportista.
—Que consellos daría a alguén que se identifica con estes problemas?
—É necesario traballar en aceptar a renuncia. Para poder desacelerar a vida, para poder entrar nun nivel satisfactorio de actividade, non excesivo, necesito, á parte dunha reflexión crítica, aceptar que ás veces me vou a equivocar. E iso cústanos unha chea. Temos moito medo a fallar, cando realmente vivimos rodeados de erros. Se ti te fixas no teu día a día, vas atopar cheas de cousas que non funcionan. Wifi que non vai, electrodomésticos que se estragan, autobuses que non chegan, información mal transmitida. A maioría das veces, un erro non ten graves consecuencias. Moitas veces o que habemos interiorizado como un erro, nin sequera o é. Se facemos unha previsión e non se cumpre, ata que punto iso é un erro? Moitas veces temos que decidir sen saber moi ben o que nos imos a atopar. Se non aceptamos que iso é parte da vida, imos evitar ter experiencias que son importantes. Hai que aceptar as emocións negativas.
—Como podemos chegar a aceptalas?
—O paquete de emocións que temos é un sistema de sinais, das cales, moitas son sinais desagradables, son sinais de alarma. Entón, intentamos que a alarma non se dispare. Pero cando a min dispáralleme unha alarma, téñolle que facer caso. Polo menos ir alí, como cando soa a alarma do aparcadoiro. Achegarme alí a ver se realmente pasou algo ou non. Hai moita xente que chega coa alarma posta e diche: «Isto non tería que estar a soar».
—No libro alerta acerca dos gurús que dan consellos en redes sociais. Que sinais nos indican que non deberiamos seguir a alguén ou facer caso aos seus consellos?
—Se a persoa é un profesional da saúde mental, mellor. Porque moitos fixeron un curso e lánzanse a dar consellos en redes. Hai que ter coidado con isto, porque moitas veces, en realidade, están a venderte algo. En segundo lugar, se a persoa non fala máis que de si mesma e da súa experiencia persoal, mal asunto. Porque ti non podes extrapolar a túa experiencia persoal ao resto da humanidade como fórmula de éxito. Doutra banda, se se dedica a tirar frases sinxelas e perfectas que teñen aparentemente unha lóxica esmagadora, pero non din nada, é un malo sinal. Por exemplo, isto de que se queres, podes. Algo que ademais é falso, hai moita xente que querería conseguir cousas na súa vida e non está a poder. E hai que pararse a ver que está a impedir que poida. A mensaxe de «Consígueo ti mesmo», cando hai cousas que non dependen só dun, paréceme perigoso.
—Entre estas mensaxes que circulan en redes está a idea de que todo o mundo debería ir a terapia. Cre que é así?
—Non. Non todo o mundo necesita ir a terapia. Agora mesmo estamos nun boom da psicoloxía, pero, se pasadomañá os alugueiros e os pisos custasen a metade e a xente tivese un salario decente, a maioría das consultas de psicólogos baleiraríanse. Nós traballamos en gran medida co malestar psicolóxico xerado por unhas condicións estruturais difíciles que fan que a xente se atope peor. Agora, se ti es capaz de resolver situacións vitais, de aprender a relacionarte de forma sa cos demais, que tamén se pode facer por fóra de terapia, estupendo. Nós somos un recurso máis que está aí para cando tes un malestar psicolóxico que non consegues resolver pola túa conta.