Que é a inquedanza?, cales son os seus síntomas?, cura? Todos os consellos para enfrontarte a ela

Ao teclear en Google a palabra inquedanza aparecen 1.200 millóns de resultados. Síntomas, tratamento, causas... Son moitas as preguntas que nos facemos ao redor do que é, en realidade, unha emoción natural. Poderiamos englobala no mesmo paquete que a tristeza, a alegría ou o enfado. É unha arma que ten o noso corpo para abordar os perigos, un fenómeno adaptativo que mellora a resposta das persoas ante determinadas situacións. Nun inicio, é boa, pero como todo, vólvese mala en exceso. Seguro que recoñeces a inquedanza e máis dunha vez enfrontácheste a ela. O problema chega cando esa inquedanza é desproporcionada ou cando aparece en momentos e situacións nas que non a necesitamos. Vaiamos por partes.

En que momento a inquedanza pasa de ser unha emoción normal a un problema?

«En principio, a inquedanza, como todas as reaccións emocionais, cumpre unha función, o prepararnos para unha situación, tratamos de evitar unha posible ameaza, por tanto, ten un carácter adaptativo. O problema aparece cando non sabemos manexar as emocións, pérdese o carácter adaptativo e vólvese prexudicial para o noso benestar, o noso rendemento ou a nosa saúde mental. No caso da inquedanza, ao non saber manexala, poden xurdir problemas de bloqueo, de falta de rendemento, malestar clinicamente significativo», explica Antonio Cano, presidente da Sociedade Española para o Estudo da Inquedanza e o Estrés.

«Cando esta resposta natural dáse en exceso ou durante demasiado tempo, ou en resposta a estímulos que non constitúen un problema real, entón, falamos de inquedanza. E é patolóxica», engade Guillermo Lahera Forteza, psiquiatra no Hospital Universitario Príncipe de Asturias (Alcalá de Henares, Madrid).

Cales son os síntomas da inquedanza?

O doutor en Psicoloxía, Antonio Cano, explícao así: «Cando empeza a haber problemas? Por exemplo, cando notemos demasiado malestar, cando se nos fai cada vez máis difícil de soportar e esa situación convértese en algo angustioso. Ou ben, cando notamos que temos unha activación fisiolóxica moi alta con signos corporais de axitación, nerviosismo e temos a sensación de que podemos perder o control. Canto máis nos preocupa perder o control, máis importancia dámoslle a un tema que se regularía só. Canto máis importancia dáselle algo, máis atención préstaselle, xérase máis alerta e aí xérase máis inquedanza, máis temor e máis focalización da atención. Entón, entramos nun círculo vicioso que pode acabar nun ataque de pánico que acada o seu nivel máis alto ao cabo de dez minutos e que moitas persoas asústanse tanto que rematan no hospital cun tranquilizante, aínda que o que realmente lles acouga é que se lles diga que están ben, que non van ter un infarto, que non teñen ningunha enfermidade, que non se están volvendo tolos, que só é estrés de inquedanza. Iso xa é un sinal de alarma porque, aínda que o ataque de pánico non é un trastorno mental, se esa persoa non aprende a manexar esas crises de inquedanza, os ataques de pánico empezarán a xurdir con máis frecuencia».

A psiquiatra Julia Cambra, explícao deste xeito: «Podemos ter respostas puntuais deste tipo fronte a eventos estresantes xa que se trata dun mecanismo adaptativo natural para pornos en alerta fronte a perigos reais (por exemplo, prepáranos para apartarnos se vemos que un coche vai atropelarnos), pero se aparecen de xeito desproporcionado para unha situación concreta, mantéñense no tempo ou danse incluso en ausencia de perigo real (por exemplo, estando no traballo ou camiñando tranquilamente pola rúa), poderiamos consideralo un trastorno e habería que pedir axuda profesional para facer unha correcta valoración e tratamento se precisase»

O psiquiatra Guillermo Lahera asegura que, segundo preséntense, os trastornos de inquedanza poden clasificarse de distintas formas:

• Fobia: é un temor persistente a un obxecto ou situación concreta. A inquedanza só aparece nese contexto, e por iso o suxeito tende a evitalo. Pode ser unha fobia específica (ex. medo irracional e desproporcionado ás alturas ou o sangue) ou social (medo a situacións de exposición pública, como falar ou comer ante descoñecidos.
• Crise de pánico ou angustia: consiste nun episodio intenso de inquedanza, de inicio brusco, que dura uns minutos. Á parte dos síntomas físicos moi prominentes (palpitacións, dificultades para respirar, mareo, tremor, sudoración), existe a sensación de que algo moi grave está a pasar (ás veces sensación de morte súbita ou de descontrol).
• Agorafobia: consiste no medo a aquelas situacións nas que o paciente sente desprotexido ou desamparado. O paciente evita acudir a lugares ante o temor de que lle dea unha crise de pánico.
• Inquedanza xeneralizada: consiste nun estado de preocupación ou aprensión constantes, ao longo de case todo o día. É o que coloquialmente se di «vivir nun ai», unha preocupación constante que consome as forzas.

Se non tes medo poida que o teu cerebro non funcione con normalidade

Lois Balado

Que pasa pola cabeza dunha persoa cun trastorno de inquedanza?

«A inquedanza implica unha híper-atención aos estímulos ameazantes. O paciente ve perigos en todos lados, contempla escenarios improbables, pero sempre potencialmente lesivos. Existen preocupacións aprensivas ou hipocondríacas pola saúde, rumiaciones dos problemas, das adversidades, levadas polo “pensamento catastrófico”, evitación de cada vez máis situacións… O paciente ansioso pode ir perdendo confianza en si mesmo, magnificando cada vez máis os temores. El faise cada vez máis pequeno, e a inquedanza máis grande», resume Guillermo Lahera Forteza.

Que facer cando un se dá conta de que ten un problema de inquedanza?

«O primeiro é ter información, temos que pór nome á inquedanza ou aos problemas que teñamos. Debemos saber se é iso o que nos está ocorrendo. Unha vez que o sabemos, hai que buscar solucións científicas. Hai adestramentos eficaces para aprender a manexar o estrés e a inquedanza», asegura Antonio Cano Vindel, presidente de SÉXALA.

Se alguén sente que ten un nivel de inquedanza que lle supón malestar e afecta á súa vida cotiá, convén que sexa avaliado por un médico. Hai causas somáticas, como anemia ou hipotiroidismo, que poden causar ou asemellarse a cadros de inquedanza. O seguinte, unha vez descartado o anterior, é revisar certos hábitos que poden estar a influír. É moi importante reducir ou eliminar o consumo de substancias, especialmente estimulantes. O profesional (o médico de familia, o psicólogo ou o psiquiatra, en casos máis graves) debe diferenciar o tipo de trastorno de inquedanza e propor o tratamento adecuado.

Tratamentos: Pódese controlar a inquedanza?, cura?

O tratamento pode ser psicolóxico -de elección, sen dúbida, nos casos máis leves-, farmacolóxico ou mixto. En xeral, a abordaxe psicolóxica ten como principio a exposición progresiva ás situacións ansiógenas. Para iso, o paciente debe adestrarse en técnicas de relaxación e analizar ben o grao de inquedanza que lle provoca cada situación.

«Si, a maioría dos cadros de inquedanza, cun tratamento efectivo, melloran claramente. A psicoeducación acerca da enfermidade e as técnicas de exposición conseguen resolver un importante número de cadros. Farmacológicamente, utilizamos benzodiacepinas ou ansiolíticos para o control sintomático da inquedanza, e antidepresivos para a prevención de novos episodios. Os cadros adoitan mellorar e moitas veces curarse, pero ao longo da vida é verdade que tenden a recorrer. Hai persoas máis predispostas que outras a padecer inquedanza», explica o psiquiatra.

O psicólogo Antonio Cano fala das técnicas cognitivo-conductuales como as máis eficaces para aprender a manexar a inquedanza. «Hai técnicas psicolóxicas que se basean na aprendizaxe. Unha delas é a relaxación, o mesmo que a inquedanza nos pon en alerta e axítanos en exceso, a relaxación consiste en aprender a realizar o proceso contrario. No canto de tensar os músculos, relaxalos; no canto de respirar rápido, facelo lentamente; no canto de imaxinarnos consecuencias catastróficas, aprender a pensar en cousas menos ameazantes. Isto é practica todos os días, e ao cabo de tres meses unha persoa aprendeu a relaxarse».

En canto ás técnicas conductuales, trátase de aprender a exporse aos poucos a situacións que se estiveron evitando. A base de practicar, vaise reducindo o temor. Ademais, «como a inquedanza leva a pór a atención na ameazada, no problema, temos que aprender a que a ameaza non estea magnificada, que a interpretemos correctamente. A inquedanza lévanos a pornos sempre no peor e debemos ter claro que non sempre sucede o peor. Interpretar correctamente a probabilidade de que suceda, os recursos e o apoio social que teriamos para afrontalo. Así aprendemos a reducir a alerta, a reacción de inquedanza».

Consellos prácticos para acougar a inquedanza no día a día

A psiquiatra Julia Cambra enumera ningúns. «Das cousas máis efectivas e doados que podemos facer é practicar actividade física, preferiblemente ao aire libre, ao nivel que cada un estea acostumado: un paseo diario a bo ritmo; saír a correr para as persoas que adoiten facelo; natación; ou practicar deporte de equipo que non só contribúe a regular a inquedanza senón que ao relacionarnos, sentímonos acompañados e aumenta a nosa sensación de benestar. Outras ferramentas serían practicar técnicas de relaxación sinxelas como as baseadas na respiración ou a meditación. Sen esquecer evitar as drogas e as bebidas estimulantes como o café ou os refrescos con cafeína».

Comeza a meditar en só tres pasos

Laura Miyara

Estrés e inquedanza

Xeralmente, o estrés é unha resposta a unha causa externa. Mentres que a inquedanza adoita ser interna, a túa reacción ao estrés, e pode darse aínda que non exista ningunha ameaza real.

O estrés adoita desaparecer unha vez resólvese a situación; a inquedanza, con frecuencia, inclúe un sentimento persistente de aprensión ou temor que non desaparece e que interfire na forma na que levas a túa vida.

Inquedanza e angustia

«En conversacións coloquiais, moitas veces utilízanse ambos os termos como sinónimos, con todo, a nivel técnico non o son. Segundo o manual DSM-5 no que nos baseamos os psiquiatras para facer diagnósticos, a angustia faría referencia ao que se coñece como "ataque de pánico" (tamén chamada crise de inquedanza). Isto é un episodio de medo intenso de curta duración. A inquedanza, doutra banda, faría referencia a un estado de activación mantido no tempo», resume Julia Cambra.

No Manual diagnóstico e estatístico dos trastornos mentais defínese a angustia como un subtipo dos trastornos de inquedanza. Sería o que coñecemos como «ataque de pánico». É unha reacción de inquedanza moi intensa, acompañada da sensación de falta de capacidade para controlar esta reacción, e incluso a convicción de que un pode chegar a morrer nese momento.

Segundo a clasificación internacional dos trastornos mentais, defíneo así: aparición temporal e illada de medo ou malestar intensos, acompañada de catro (ou máis) dos seguintes 13 síntomas, que se inician bruscamente e acadan a súa máxima expresión nos primeiros 10 minutos.

1. Palpitacións, sacudidas do corazón ou elevación da frecuencia cardíaca.
2. Sudoración.
3. Tremores ou sacudidas.
4. Sensación de afogo ou falta de alento.
5. Sensación de atragoarse.
6. Opresión ou malestar torácico.
7. Náuseas ou molestias abdominais.
8. Inestabilidade, mareo ou desmaio.
9. Desrealización ou despersonalización.
10. Medo a perder o control ou volverse tolo.
11. Medo a morrer.
12. Parestesias.

Trazo de inquedanza e estado de inquedanza

A inquedanza non é só unha reacción emocional, senón que tamén pode ser considerada como un trazo de personalidade. Neste caso, entendemos a inquedanza como unha característica da personalidade, relativamente estable (ao longo do tempo e en diferentes situacións). O trazo de inquedanza refírese á tendencia individual a reaccionar de forma ansiosa, mentres que o estado é descrito como un estado emocional transitorio e flutuante no tempo.

A inquedanza hérdase?

«Como no resto dos trastornos mentais, non hai un xene nin sequera uns xenes localizados que determinen ter inquedanza. Con todo, si observamos unha agregación familiar e, tomando como base mostras moi numerosas de xemelgos monocigóticos, estímase que a achega xenética na aparición do trastorno de inquedanza xeneralizada é do 38%, e do 44% no trastorno de pánico», asegura Guillermo Lahera.

Julia Cambra incide nesa explicación, «adoita haber moitos factores que inflúen, non só só os xenéticos, factores ambientais, psicolóxicos, sociais... Así que, aínda que ter antecedentes familiares poida aumentar a probabilidade de presentar un trastorno de inquedanza, non hai ningún factor de risco que sexa determinante por si só para a aparición destes trastornos».

A importancia dos pensamentos

O xeito de pensar sobre as cousas afecta á forma na que sentimos e os sentimentos repercuten no xeito de comportarnos. Cando sentimos inquedanza, prodúcense cambios no xeito de pensar, así como no xeito de sentir. Tendemos a ver o lado negativo de todo e a imaxinar que van suceder cousas desagradables. Estes pensamentos poden incrementar aínda máis a inquedanza. Todo o mundo mira cara ao futuro tratando de prever e evitar os problemas, establecendo un equilibrio entre o positivo e o negativo, pero cando temos pensamentos ansiosos, isto está alterado, sempre agardamos que ocorra algo desagradable. Nestes casos, preocupámonos antes de que nada suceda, agardamos o peor ou repetímonos que non seremos capaces de afrontar algo, cando en realidade non temos ningún fundamento para pensar deste xeito.

É difícil cambiar o modo de sentir, pero pódese cambiar a forma de pensar e iso mellorará os nosos sentimentos e faranos actuar de forma máis favorable.

Aquí van algunhas das claves recollidas na páxina web Benestar Emocional, do Ministerio de Sanidade, para aprender a controlar os pensamentos ansiosos.

 

Sen capacidade para gozar: como saber se tes depresión e como axudar a alguén que a sofre

Cinthya Martínez

---

---

---