María del Mar Carreño, neuróloga: «En epilepsias graves da infancia pode funcionar a dieta cetogénica como tratamento»
ENFERMIDADES
A presidenta da Sociedade Española de Epilepsia, que celebra ata o sábado o seu congreso na Coruña, explica os avances que agardan desta reunión
17 oct 2025 . Actualizado á 05:00 h.A cidade da Coruña acolle desde este xoves 17 de outubro ata o venres 18 o XI Congreso da Sociedade Española de Epilepsia (SEEP), unha cita que reúne os grandes expertos na materia. A neuróloga María del Mar Carreño, presidenta da entidade, lamenta o estigma que aínda vive esta enfermidade. Unha patoloxía que afecta a case medio millón de persoas en España.
—Que avances agardan tratar estes días?
—Acabamos de ter unha sesión moi interesante sobre como a intelixencia artificial e o tratamento dos datos e novas aplicacións pódennos axudar no manexo dos pacientes. Tamén falaremos de novas técnicas cirúrxicas e de neuroestimulación, así como de moitos avances nos medicamentos, xa que están a saír fármacos moi eficaces en determinadas epilepsias.
—Que é a epilepsia?
—É unha enfermidade que se caracteriza porque algunhas ou todas as neuronas do cerebro teñen unha excitabilidade anormal, descargan máis do que lles corresponde e fano de forma anormalmente sincrónica. Esa hiperexcitabilidad fai que, en ocasións, prodúzanse crises. Son episodios durante os cales o paciente experimenta sensacións, perda de coñecemento ou o que coñecemos como convulsión debido a estas descargas anormais.
—Hai moitas falsas crenzas?
—É unha enfermidade que sempre estivo rodeada de confusión. Durante moito tempo asociouse con enfermidade mental e non coa neuroloxía, o que fai que incluso hoxe en día siga asociada a certo estigma. Hai outras enfermidades neurolóxicas que se coñecen máis que a epilepsia e, a pesar de todos os intentos que facemos de divulgar información e de que se coñeza mellor para que os pacientes non sufran ningún tipo de discriminación, segue rodeada de prexuízos.
—Cando adoita aparecer?
—Pode empezar a calquera idade. Isto é algo que a xente non ten claro, pénsase que se a epilepsia aparece na idade media da vida, aos vinte ou corenta anos, xa non o é. Pero non é certo. Iso si, aínda que pode debutar en calquera etapa, é máis frecuente que se inicie na infancia e na ancianidade. Nas persoas maiores vemos outro pico de incidencia, porque a epilepsia é secundaria a outras enfermidades que aparecen con frecuencia neste grupo da poboación, por exemplo, nas patoloxías neurodegenerativas como o alzhéimer, ou o accidente vascular cerebral. É relativamente frecuente que os ictus, especialmente os hemorráxicos, co tempo póidanse asociar a epilepsia posterior.
—Cambia a súa manifestación segundo a idade á que apareza?
—Os síntomas teñen as súas peculiaridades nas distintas etapas da vida, pero hai algúns que son comúns e os neurólogos que nos dedicamos a iso estamos acostumados recoñecer. As manifestacións básicas son as mesmas, aínda que nas persoas maiores ás veces son máis difíciles de identificar porque, por exemplo, as perdas parciais de coñecemento ou as desconexións pódense atribuír erroneamente á depresión ou á deterioración cognitiva e, en realidade, débense a unha crise.
—E na infancia?
—Nos nenos pequenos hai certo estado de inmaturidade cerebral, por iso, son máis frecuentes as sacudidas motoras, tónicas ou clónicas. Os automatismos, que son uns movementos automáticos como indica o seu nome, que ocorren en adultos, vense con menos frecuencia en nenos pequenos e en persoas maiores.
—Pódese chegar a controlar?
—Si, a epilepsia contrólase de distintas formas. O 70% dos pacientes conseguen ter as crises baixo control con tratamento médico e coa medicación ben tomada, mentres que hai un 30 % resistentes.
—Precisa «ben tomada». É un erro frecuente que non se inxira ben?
—É relativamente frecuente que os pacientes non tomen de forma correcta a medicación ou que esquezan, e antes de concluír que alguén ten unha epilepsia resistente, debemos asegurarnos de certas cousas. E esta é básica.
—Que opcións hai para o 30 % resistente?
—Está a cirurxía, hai pacientes nos que consegues que quiten as crises resecando, é dicir, extirpando a zona do cerebro que as produce. Para os pacientes que non se poden operar, hai outras formas de tratamento, por exemplo a estimulación cerebral. Son aparellos que mediante sinais eléctricos de baixa intensidade modulan á baixa esa alteración das neuronas. Para rematar, en certas epilepsias graves da infancia está a dieta cetogénica.
—O estilo de vida inflúe neste sentido?
—Estas dieta só se utiliza nestas epilepsias xeralmente graves da infancia e tamén nalgunha resistente do adulto, pero a priori a dieta non é unha terapia de inicio para tratar unha epilepsia.
—A dieta cetogénica caracterízase por ser alta en graxas e baixa en hidratos de carbono. Sábese por que funciona?
—Non se sabe ben. Non temos claro se son os corpos cetónicos que se producen durante a inxesta ou ten que ver cos ácidos graxos que se inxeren.
—Falábame do estigma, que calidade de vida chegan a ter os pacientes?
—Todo depende do control, se o paciente está controlado cun medicamento que ten poucos efectos secundarios, e hoxe afortunadamente temos medicamentos que teñen poucos, a persoa pode levar unha calidade de vida practicamente normal e facer moitas das actividades que queira facer. O problema está nese 30 % nos que as crises non se controlan. Ao final, ter episodios nos que tes desconexións ou convulsións con certa regularidade supón unha limitación moi importante na vida do enfermo, tanto a nivel laboral e familiar, como social.
—Con que frecuencia poden aparecer estas crises?
—É moi variada, está desde o paciente completamente controlado, no que estableces o medicamento e pode non volver ter crise, ata certas epilepsias graves, das cales moitas empezan na infancia, que teñen múltiples crises ao día.