Cando a alerxia aparece á idade adulta: «Pensei que estaba a sufrir un infarto»
ENFERMIDADES
Unha mazá provocou a Myriam un «shock»; Cristóbal creu que estaba a sufrir un infarto
19 ago 2025 . Actualizado á 12:28 h.O alérxico non nace, faise. Aínda que na facultade de Medicina de Santiago de Compostela, onde imparte clase Carmen Vidal Pan, unha das máis reputadas alergólogas de toda España, prefírese, por ser máis preciso, iso de que «non é alérxico o que quere, senón o que pode». É común que, alguén que xa sufrise a picadura dunha avespa ou unha abella —en realidade de calquera himenóptero— diga con rotundidade que «non é alérxico ás picaduras» tras saír indemne do picotazo, sen saber que desa afirmación sempre se desprende un «de momento». Non se trata de catastrofismo, é a natureza da enfermidade. É certo que chegar aos sesenta anos cun historial clínico limpo debería dar certa tranquilidade, pero a alerxia pode aparecer aos sesenta e un, aos setenta e máis aló.
En España, hai preto de 800.000 menores de catorce anos que padecen algún tipo de alerxia —na súa gran maioría, a sintomatoloxía principal é a rinitis alérxica— e case 400.000 que sofren os efectos da asma en idade pediátrica. Estes datos de prevalencia foron publicados no ano 2023, na revista Arquivos de Bronconeumología, editada pola Sociedade Española de Pneumología e Cirurxía Torácica (Separ). Myriam, cando era unha nena, tamén padeceu asma, pero non só iso. «Tamén dermatite atópica, alerxias a poles, ás gramíneas, ao bidueiro, á oliveira, porque sempre hai unha relación». Nada do outro mundo, pensarán; unha vida normal, con algunha molestia máis, pero nada que non se fixese livián cun antihistamínico. Podería, porque o seu cadro clínico encaixa, pero ela xa non entra, dentro dese case 6% de nenas españolas que padecen asma nin dese máis de 11 % con alerxia estimada pola Separ. Basicamente porque o tempo pasa e hoxe ten 53 anos. «Nena xa non son, máis ben viejunilla», chancea. O peor, chegaría despois. «Sentáronme moi mal os corenta».
Tres cuartos do mesmo sucedeuno a Cristóbal, coruñés que convivía sen maiores dramas coa súa alerxia aos ácaros do po. «Desde hai moito tempo», di, sen precisar datas exactas. O seu problema agravouse súbitamente aos 54 anos. Unha afección descoñecida e de orixe incerta fíxolle permanecer unha semana ingresado no hospital. A natureza da alerxia é así, e esta patoloxía faríalles ver a ambos que nunca é tarde para padecela. «Eu non sabía que me podía pasar isto, sempre pensei que se nacía con iso», recoñece Myriam.
Myriam, alerxia a froitas e verduras ao chegar aos corenta
«É un pouco como xogar á ruleta rusa, non? O que hoxe non me fai dano, mañá se cadra si», explica Myriam sobre o que é a súa vida hoxe. Nin sospeitou durante as súas primeiras catro décadas de vida como se ía a complicar a súa alimentación pasada esa idade. A asma e a dermatite é certo que sempre estiveran, pero nada facía intuír a esta ourensá o que lle sucedería aos corenta e un.
«Eu debutei cunha anafilaxia aos 41 anos, iso si é estrearse cun bombazo», lembra. Doce anos despois daquel primeiro episodio de shock —xa atravesou catro—, hoxe atou cabos. Lembra como aquel día estaba «como revolta do estómago, cun malestar moi raro», analiza xa con pouso, porque aquela primeira vez todo foi demasiado rápido como para facer cábalas. «Cabe dicir que sempre fun moito máis de froitas e verduras que doutra cousa, que é precisamente ao que teño alerxia».
Quizais esa exposición prolongada xogou un papel fundamental. Para que unha alerxia maniféstese por primeira vez, é absolutamente indispensable que existise un contacto previo co alérgeno. Por iso, se alguén tomou penicilina unha única vez na súa vida, ou se soamente sufriu unha picadura dunha avespa, non pode descartar chegar a padecela. A Myriam, tras moitos anos de dieta rica en alimentos vexetais, desenvolveu unha alerxia ás LTP —Proteínas de Transferencia de Lípidos, segundo as súas siglas en inglés—, unha reacción ante certas proteínas presentes en froitas, verduras, froitos secos e sementes. E todo o desatou unha inocente mazá, como no conto dos irmáns Grimm. «Estaba a traballar, tomei a media mañá unha mazá, sobre as dúas empecei a ter uns habones en zonas como as bonecas ou a cintura. Como eu non tiña nin idea disto, o primeiro que pensei foi nunha alerxia cutánea. Pero recapitulaba e nin cambiara de xel, nin de suavizante, nin de nada. Ademais, sentíame un pouco angustiada, cando eu son moi tranquila, moi pausada. Como vía que as erupcións ían a máis, collín o coche e funme ao PAC», relata. Hoxe recoñece o seu inconsciencia, froito do descoñecemento —«podía montar unha pirula gorda», recoñece—. Tras aparcar o coche e describir os seus síntomas ao persoal que a atendeu, caeu desmayada. «Deume tempo a dicirlles que estaba con inquedanza e que me custaba respirar. E nese momento, perdín a consciencia. Cando espertei, estaba con soro a través dunha vía», conta.
O colmo dos colmos: medicamentos para a alerxia que provocan alerxia
«Desde as dúas e media da tarde, que foi a hora á que cheguei, ata as sete, repetíuseme a anafilaxia. Picáronme inicialmente un corticoesteroide. Despois, xa pasaron á adrenalina. Facíame efecto durante unha hora e media, máis ou menos, pero despois empezábame a inflar como un peixe globo. Ou sexa, angiodema total na cara. Ás sete da tarde leváronme pitando para urxencias», explica Myriam, que aínda debería experimentar o que podería definirse como o colmo dunha persoa con alerxia.
A praxe en Urxencias, segundo asegura, non foi a mellor. Recibiu a alta tras serlle indicadas unha serie de pautas e con varios antihistamínicos na súa receita. Pero ninguén no hospital caeu na conta de que entre as súas excipientes —é dicir, entre os seus compostos non farmacolóxicos pero que si forman parte dos 'ingredientes' desa medicación— contiña algo que lle provocou unha nova crise. «Foi de broma. Empecei a afogarme e pitando outra vez para o hospital. A verdade que logo non tiven xa interese en saber que foi o que me provocou a anafilaxe, porque che adoitan dar absolutamente todos os excipientes que teñen os medicamentos e hai ningúns que non os pon. Pasounos cun rapaz en AEPNAA —Asociación Española de Persoas con Alerxia a Alimentos e Látex, da que é asociada desde entón— que lle deran un famoso xarope que se lle dá aos nenos pequenos que incluía esencia de frambuesa. Este mozo era alérxico á frambuesa, e iso non consta», lembra.
Pasada esa segunda crise, e tras toda a batería de probas, comunicáronlle que, aos seus 41 anos, era alérxica ás LTP. Alerxia que o seu fillo tamén acabou por desenvolver. «A miña casa parece un cátering», chancea, porque isto non é unha ciencia exacta. «Eu tolero a soia, el non; eu non tolero a cebola, pero el si. Isto é unha casa de tolos». No seu caso, actualmente tivo que eliminar da súa alimentación unha longa lista de alimentos: a mazá, o mango —que tamén causou outra das súas anafilaxias—, pexegos e demais froita de óso, a cebola, nada de leituga, nada de garavanzos. E, de momento, teño a enorme sorte de que ningún máis». Como persoa cuxa alerxia se desenvolveu a unha etapa tardía, aprendeu que esa apostila, que ese «de momento», é indispensable.
Cristóbal: un parasito e o iodo
Se algo forma parte da idiosincrasia de todo coruñés —aínda que, debido ao desembarco nos lineais do súpers dos ultraprocesados, lamentablemente cada vez menos— é que o peixe é un elemento case diario da alimentación. «Na casa comiamos unha pescada do petisco practicamente cada semana. Eu deixei de tomar nada mariño», asegura Cristóbal.
Aos seus 63 anos, o 2015 marcou un punto de inflexión na súa vida. «Tivéronme que vir buscar de noite, pensaba que estaba a ter un infarto, pero non. Enseguida descartárono e empezaron a sospeitar que había algo no estómago. Supoño que pensaron nun cancro, pero tampouco era nada de iso», lembra. Pasouse unha semana na unidade de medicamento dixestivo ata que, segundo el apunta literalmente, «a alguén se lle acendeu a lámpada». «Un médico preguntoume: ''Vostede é alérxico?''. Díxenlle que si, que aos ácaros, desde facía moito tempo. Díxome que inmediatamente me ía a mandar a alerxias, onde me detectaron unha reacción alérxica moi forte ao anisakis», detalla.
O anisakis, un parasito presente nunha porcentaxe importante do peixe fresco e moi especialmente na pescada —fundamentalmente na súa ventresca, pero tamén capaz de trasladarse aos lombos unha vez o peixe morre—, ademais de poder desencadear unha anisakidosis, é tamén un alérgeno debido á presenza de proteínas Ani s 1, Ani s 2, Ani s 3 e Ani s 4.
Cristóbal, a diferenza de Myriam ou outros tantas persoas con alerxias 'tardías', non lle pillou de sorpresa que aos 54 anos o seu corpo fixese dun hábito semanal un problema potencialmente letal. «Si, home, claro que sabía que era posible, como tamén pasa coas picaduras das abellas ou das avespas. Isto é acumulativo», declara. De feito, en base a esas exposicións repetidas, xustifica o feito que a súa muller acabou padecendo tamén alerxia ao parasito.
Como tantas outras persoas que se atopan con novos problemas na vida adulta, Cristóbal tamén tiña diagnosticadas outras alerxias. Ademais da citada alerxia aos ácaros —que lle provocaba as clásicas molestias respiratorias—, calcula que hai aproximadamente unha década descubriu que o iodo tamén lle xeraba reacción. Descubriuno durante unha proba médica na que le inocularon un contraste iodado para mellorar o resultado da imaxe. «Case me quedou alí», chancea hoxe. «A miña nai sempre contaba que cando nacín dixéranlle que tiña unha tendencia á asma. Pero durante toda a miña vida non tiven o menor problema. Cando era mozo, ata corría. Eu corrín na antiga pista de cinza do estadio de Riazor, fun subcampión provincial de 1.500 metros».
Tras dez anos sen probar o peixe, comezou ha reintroducirlo na súa dieta. «Este ano volvín a empezar, sobre todo polbo e luras, todo moi conxelado», a alerxia segue, pero coas precaucións debidas, a coruñés tira ao monte. Ou, mellor dito, ao mar.