A dor de costas volveuse crónico: «Se a persoa vive pensando que calquera movemento vai doer máis, deixará de facer cousas»
ENFERMIDADES
O sedentarismo, o envellecemento da poboación e unha excesiva medicalización explican parte do problema de saúde
12 jun 2025 . Actualizado á 18:02 h.Galicia é a comunidade autónoma na que os seus habitantes refiren máis dor crónica de costas —aquel que supera os tres meses de duración—, tanto cervical como lumbar, segundo a Enquisa Nacional de Saúde que o INE acaba de publicar. Por sexos, trátase dun problema con maior prevalencia na muller en todos os grupos de idade; e en relación á actividade económica que desempeña a persoa, os desempregados, os xubilados e os incapacitados presentan cifras máis elevadas de cervicalgia e lumbalxia que os que teñen un emprego.
Datos que confirman outros estudos. Por exemplo, o Barómetro de Dor Crónica asociada á lumbalxia, elaborado no 2022 pola Fundación Grünenthal, revelou que esta condición é a causa máis común de dor crónica en España. Galicia, de novo, aparecía de primeira.
É tan común que, a nivel nacional, é a principal causa de incapacidade laboral en persoas menores de 45 anos. Este ecosistema de cifras fixo que se describa como un problema de saúde pública.
O proceso que leva a que unha dor vólvase crónico non sucede da noite para a mañá, senón que se trata de toda unha amálgama de circunstancias que perduran no tempo. Así, unha molestia aguda que pode producirse a raíz dunha mala postura ou de vez convértese nunha condición que convive co paciente durante meses. Son varias as razóns que conducen a esta situación. Por unha banda, atópanse os problemas físicos que nunca se chegan a resolver. «Ás veces, unha lesión non cura do todo ben, os discos da columna vanse desgastando máis da conta, os músculos da zona lumbar e abdominal quedan frouxos, ou hai unha hernia de disco ou un estreitamento da canle que non se arranxan», expón o doutor Manuel González Murillo, socio da Sociedade Española de Columna Vertebral GEER e Vicepresidente da Sociedade Española de Cirurxía Percutánea e Endoscópica de Columna (Secpec). Cando o corpo non é capaz de recuperar a súa función, a dor instálase.
O día a día e o traballo tamén madeixa. Un emprego que esixe moito a nivel físico, onde hai unha boa ergonomía «ou incluso non estar a gusto no traballo, poden facer que a dor non se vaia», expón o cirurxián. É máis, as baixas laborais, ao illar á persoa, poden alimentar a dor e non sempre resultan beneficiosas.
Para o experto, a mente xoga «unha papeleta»: «A inquedanza, o estrés, sentirte deprimido ou ese medo para moverse — coñecido como kinesiofobia— inflúen moitísimo», destaca. O cerebro, nun intento de protexer á persoa, pode amplificar os sinais de dor, aínda que a causa inicial xa non exista. «Se a persoa vive pensando que calquera movemento vai doer máis, deixará de facer cousas, e iso leva a que os músculos se atrofien e doia aínda máis», describe o doutor González Murillo, facendo referencia a un claro círculo vicioso. Así, cando a dor se volve crónico, o sistema nervioso desaxústase e pódese facer máis sensible. «É coma se o "termostato da dor" estragásese e reaccionase de forma esaxerada a cousas que antes non doían nada», detalla o cirurxián.
Incremento de casos
A prevalencia da dor crónica de costas foi en aumento. Fernando Ramos, presidente da Asociación Española de Fisioterapeutas e secretario do Colexio de Galicia, describe este incremento como o resultado da «tormenta perfecta».
Por unha banda, «exiliamos ao noso organismo ao sedentarismo, e isto implica a unhas enfermidades de carácter crónico, non só lumbalxia, senón tamén dislipemias ou hipertensión arterial», conta. A falta de movemento debilita os músculos das costas e do abdome, «que son a base dunha boa postura e de protexer a columna», precisa o cirurxián. Á falta de movemento, súmanse, en moitas ocasións, traballos con movementos repetitivos ou que implican manter a mesma postura durante moito tempo. Quen non se move é máis propenso a lesións e a sobrecargas. A obesidade e o sobrepeso engaden presións á columna lumbar, sobre todo, aos discos e articulacións, o que acelera o desgaste.
Doutra banda, cada vez vívense máis anos, e con eles, chega un maior risco de achaques. «As enfermidades dexenerativas como a artrose de columna ou o desgaste dos discos son máis comúns. Pero non é só o envellecemento en si, senón como o vivimos», indica o doutor González Murillo.
Aos factores biolóxicos, súmanse os psicosociais. «Unha das cuestións que precipita a cronicidade é a patoloxía mental asociada en forma de estrés, de inquedanza ou de depresión», indica Ramos, que engade: «Que a dor de costas estea a crecer ao ritmo que crece leva asociado un sufrimento tamén desde a esfera psicolóxica». Asóciase, á súa vez, a importancia do código postal, «pois se sabe que a dor lumbar impacta máis de forma máis significativa a persoas con menores recursos», apunta.
O estrés da vida moderna non só empeora a dor, senón que pode ser o detonante. «Co ritmo de vida que levamos, non é raro que a dor, e o de costas en particular, sexa tan común», comenta o especialista na columna vertebral.
Unha excesiva medicalización tamén forma parte do problema. Como cirurxián, o doutor González Murillo observa que, con frecuencia, este fenómeno dáse na dor de costas, «especialmente ao principio ou cando non é algo complicado», describe. Como é lóxico, cando alguén ten moita molestia, quere unha solución rápida.«E isto, a miúdo, leva a que lle receiten analxésicos, antiinflamatorios, relaxantes musculares e incluso, ás veces, opiáceos», sinala. Medicamentos moi útiles, que teñen o seu sitio na clínica, pero que non van á raíz do problema. Así, cando a abordaxe se centra na medicación «centrámonos no síntoma e non no que o está causando; pódese xerar unha dependencia aos fármacos e pode traer efectos secundarios indesexables; deixamos de lado a rehabilitación e o exercicio e fanse demasiadas probas de imaxe», expón o cirurxián.
Precisamente, ao contrario do que se adoita pensar, someter o paciente a moitas probas non sempre é beneficioso. Moita xente sen dor e cunha percepción de vida saudable pode ter protusiones ou hernias que non molestan nas súas costas, «e poden levar a interpretacións erróneas e a unha preocupación innecesaria, sen que estes achados sexan a verdadeira causa da dor», detalla o especialista que, incluso, sendo cirurxián, recoñece que operar as costas sempre ten que ser o último recurso. «Só o facemos en casos moi concretos, cando o tratamento conservador non funcionou e hai unha compresión clara dun nervio ou unha inestabilidade importante», precisa. Antes de chegar a iso, débese priorizar un enfoque integral que inclúa exercicio, fisioterapia e aprender a manexar o estrés. Se fose necesario tamén se poderían valorar as infiltracións ou tratamentos menos invasivos.
En materia de prevención
Se de prevención trátase, unha das estratexias con maior evidencia é a práctica de exercicio físico e unha redución da exposición a axentes tóxicos. «Hai unha relación moi estreita entre o consumo de tabaco e a dor lumbar», reflexiona o experto, que continúa: «Necesitamos movernos máis, cambiar de postura e romper un pouco cos círculos viciosos posturales nos que nos pasamos moitas horas sentados».