Ovidio Fernández, oncólogo: «España é un dos países con maior desenvolvemento de ensaios clínicos en oncoloxía»

O cancro de vexiga é un dos tumores máis frecuentes en España. Cada ano diagnostícanse aproximadamente 22.000 novos casos. En Galicia, a incidencia é notablemente alta: segundo datos da Asociación Española Contra o Cancro (Aecc), detectáronse 56 casos por cada 100.000 habitantes no 2024, por amais da media nacional, que é de 46.

Este tipo de tumor afecta principalmente a homes maiores de 55 anos e está estreitamente vinculado a factores de risco evitables como o consumo de tabaco ou a exposición a substancias químicas industriais. Pero, a pesar da súa prevalencia, o cancro de vexiga segue sendo pouco coñecido. No Día Mundial do Cancro de Vexiga, o doutor Ovidio Fernández, oncólogo do Complexo Hospitalario Universitario de Ourense (Chuo) e membro da xunta directiva do Grupo Español de Tumores Xenitourinarios (Sogug), explica como podemos previr esta enfermidade.

—Como valora o panorama actual do cancro de vexiga en Galicia?

—A incidencia en España máis ou menos é de 22.000 casos ao ano. En homes, supón a cuarta causa de cancro en incidencia, é un tumor máis frecuente do que a xente pensa. En Galicia, diagnosticamos 1.500 casos ao ano e é o quinto tumor en incidencia. Probablemente, este incremento na incidencia respecto á media nacional débase fundamentalmente ao envellecemento poboacional como principal causa, xa que non hai ningún factor de risco específico en Galicia diferencial ao resto de España. Aínda que existen outros factores de risco, os máis relevantes son a idade e o tabaquismo. Posiblemente diagnostícase máis que hai anos, é dicir, somos máis precisos nos diagnósticos. Unha hipótese é tamén o aumento de tabaquismo nas mulleres; isto ocorre en cancro de pulmón, aínda que en cancro de vexiga a evidencia non é tan sólida, esta é unha posibilidade.

—Que outros factores de risco levan ao desenvolvemento deste cancro?

—Existen outros factores non modificables. Ademais, está a exposición a substancias químicas como o arsénico en ambientes industriais.

—Cando se adoita diagnosticar este cancro?

—Actualmente, a gran maioría de tumores localízanse en estadios non avanzados, localizados. Esta é unha boa noticia. Con todo, o cancro de vexiga é unha enfermidade que pode ser agresiva e hai que facer un tratamento intensivo. Por iso, é importante indicar que todo paciente maior de 50 anos que foi fumador e que teña sangrado nos ouriños acuda ao seu médico de cabeceira ou de atención primaria, para ser avaliado.

Urbano Anido, oncólogo: «Sabemos que o tabaco ten máis de 60 compoñentes que provocan cancro»

Lucía Cancela

—Que opcións de tratamento hai para estes pacientes?

—Os tratamentos van depender da localización da enfermidade. Se nós diagnosticamos ao paciente nunha etapa moi temperá, con enfermidade non músculo invasiva, a abordaxe vai ser diferente aos pacientes con enfermidade músculo invasiva ou con enfermidade metastásica. Na gran maioría destes casos non invasivos realízase unha cirurxía que se chama resección transuretral e nalgúns casos fanse tratamentos locais. Cando temos unha enfermidade un pouquiño máis avanzada, na que hai que expor quitar a vexiga, o que se denomina unha cistectomía radical, hai que valorar nun comité multidisciplinar a posibilidade de asociar tratamentos sistémicos a esa cirurxía. Fundamentalmente, a quimioterapia e nos últimos anos, a esa quimioterapia asóciase tamén, en determinados casos, tratamento con inmunoterapia.

—Estes avances nos tratamentos que menciona melloraron a supervivencia?

—Si, e isto non se conseguía nos últimos 30 anos, pois non hai habido avances ata moi recentemente no tratamento da enfermidade metastásica. Nos últimos anos ademais de mellorar a supervivencia, conseguiuse un mellor perfil de efectos secundarios, que é algo clave. O acceso a tratamentos sistémicos en Galicia é un dos mellores deste país. A nosa comunidade autónoma, unha vez que está aprobado un fármaco pola Axencia Europea do Medicamento, temos a posibilidade, a través de peticións individuais, de utilizar o tratamento ata que este fármaco estea financiado polo Sistema Nacional de Saúde. Nese aspecto, en Galicia somos privilexiados porque existe ese acceso precoz a tratamentos.

 —Como se pode saber a que tratamento responderá cada paciente?

—Coa quimioterapia, a inmunoterapia e tamén con esta familia de fármacos que se denominan anticorpos conxugados, que é como unha quimioterapia máis selectiva, a vantaxe que teñen é que potencialmente poden beneficiar a máis pacientes, pero tamén é importante insistir en que non temos aínda moitos biomarcadores predictores de resposta para os pacientes, é dicir, marcadores que nos permitan predicir quen son os pacientes que van responder ou non. Esta é unha das áreas nas que máis se está traballando, porque o desenvolvemento terapéutico non foi acompañado na mesma medida co desenvolvemento de biomarcadores. Con todo, os tratamentos actuais potencialmente benefician a unha maior porcentaxe de pacientes e toléranse mellor.

—Como se realiza o diagnóstico?

—Non existen programas de screening, como os que hai en cancro de mama ou de próstata. Pero si existen vías rápidas de diagnóstico precoz en Galicia que están implementadas asistencialmente xa desde hai moitos anos en todas as áreas sanitarias e que son, como o seu propio nome indica, vías rápidas de acceso a especialistas. Ante unha sospeita diagnóstica, existe un circuíto de derivación ao especialista, neste caso, ao urólogo, que realiza as probas correspondentes e esas probas realízanse nuns tempos determinados que deben ser o máis reducidos posible. Por iso, se existen síntomas como unha hematuria ou sangrado importante nos ouriños, hai que acudir ao médico.

—Que ocorre cando se activa esta vía rápida de diagnóstico?

—Normalmente, hai que facer unha proba de imaxe, que pode ser unha ecografía ou un TAC, pero logo sempre é necesario que se realice unha cistoscopia, que é como unha endoscopia dixestiva, pero do aparello urinario, e é a que nos vai a permitir ver se existe ou non algunha lesión. Logo habería que biopsiar esa lesión para ter un diagnóstico anatomopatológico.

—Están a levarse a cabo ensaios clínicos neste cancro?

—É importante resaltar que España é un dos países que teñen un maior desenvolvemento en ensaios clínicos en oncoloxía médica, e isto aplica tamén á área de tumores xenitourinarios. En Galicia, os centros dispomos de ensaios clínicos nacionais e internacionais, dos que estamos a participar os distintos hospitais galegos. É recomendable, sempre que o paciente queira e cumpra os criterios, que poida participar en ensaios clínicos.

—Que recomendacións daría para contribuír á prevención do cancro de vexiga?

—Evitar, loxicamente, os factores modificables, como son o tabaquismo e hábitos de vida pouco saudables, como poden ser a mala alimentación, que é aplicable practicamente a todos os tumores. Ter un estilo de vida saudable cunha boa alimentación e facer exercicio é fundamental. Pero tampouco podemos esquecer que hai unha serie de factores, como poden ser a idade ou o sexo, que non son modificables.

---

---

---