Urbano Anido, oncólogo: «Sabemos que o tabaco ten máis de 60 compoñentes que provocan cancro»

O 5 de maio é Día Mundial do Cancro de Vexiga, un tumor do que se fala pouco, pero ten un enorme impacto na sociedade. Os datos confírmano. É o 5.º máis diagnosticado a nivel nacional e, en palabras do doutor Urbano Anido Herranz, responsable de Oncoloxía Médica do Centro Hospitalario Universitario de Santiago (CHUS) e do grupo de Oncoloxía Médica Translacional do Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago (Oncomet), «un problema de saúde en España». Isto non só se explica pola incidencia, senón tamén pola falta de información presente entre os galegos. 

O máis habitual, ata no 90% dos casos, é que o cancro de vexiga preséntese como un cancro uroterial, un tipo que comprende a pelvis renal, os uréteres, a vexiga e a uretra. A supervivencia en España é superior á media de Europa. 

A enquisa O cancro de vexiga en España: coñecemento e percepción da enfermidade, impulsada pola Alianza Merck-Pfizer, conclúe que só un 10% dos españois considérano como un dos máis comúns. No referente a Galicia, case a metade dos galegos enquisados afirma non oír falar desta enfermidade. Non só, senón máis do 87% dos participantes non coñece os factores de risco asociados. Así as cousas, unha ampla maioría considera que non ten suficiente información. De onde parte este problema?

—O proceso polo que a célula muta no cancro de vexiga e vólvese tumoral é igual que noutros cancros?

—Na maioría dos casos pareceríase bastante ao cancro de pulmón en canto ao proceso polo que se desenvolve un tumor deste tipo. É dicir, nos tumores nos que tivo un impacto o tabaco, o proceso oncolóxico probablemente sexa moi parecido ao que sería o cancro de pulmón en canto a tumorogénesis. É certo que hai unha porcentaxe de pacientes no que non sucede, que non ten tanta relevancia o tabaco, e neses o proceso sería diferente mediante uns xenes implicados. Iso si, o manexo é o mesmo.

—Cales son os principais factores de risco?

—O principal factor de risco do cancro de vexiga é o tabaco e, curiosamente, a xente non o relaciona. O hábito tabáquico causa un 50% dos casos. En mulleres poida que un pouco menos, ao redor do 30%. Pero a idea que ten que ter a xente é que o tabaco é o primeiro axente deste tumor. Despois, existen outros como as aminas aromáticas, que hoxe en día coñecemos ben e, por tanto, son unha parte superada e xa non supón un problema en profesións que o eran. En Exipto e arredores, hai unha infección por Schistosoma, que é un patóxeno que pode causar cancro de vexiga. Aínda que, insisto, en España é o tabaco. 

—De que forma actúa o tabaco? No pulmón parece obvio, pero na vexiga custa máis ver a relación. 

—O tabaco ten máis de 60 compoñentes que sabemos que provocan cancro. Primeiro, ao entrar pola boca, aumenta o risco para o cancro desta zona e toda a vía aérea alta. Nos pulmóns entra en contacto co seu epitelio. Despois pasa ao sangue e vai aumentar o risco de cancro de estómago, de ril e de vexiga. Se o pensas ten sentido, porque moitas veces estas substancias van eliminar pola vía urinaria e, ademais, na vexiga almacénase os ouriños mentres que a persoa non vai ao baño, co que pasa un tempo en contacto con axentes carcinógenos. Así que isto se isto se prolonga no tempo, é máis doado que se acabe desenvolvendo.  

—Que peso teñen o resto de factores ambientais ou xenéticos na súa orixe?

—É verdade que existen outro tipo de factores, pero estes están ben establecidos e fóronse eliminando de diferentes profesións. Por iso, hoxe en día o principal é o tabaco. En canto á herdanza xenética familiar, si que se pode relacionar con determinadas síndromes, pero a incidencia é moi baixa.

Mariano Provencio, oncólogo: «No cancro de pulmón, o 85% dos tumores están asociados ao consumo de tabaco»

Laura Miyara

—Como evoluciona?

—A súa forma de aparición é parecida á que sería o cancro de colon. Empeza formándose unha especie de tecido na vexiga que, normalmente, tende a crecer cara a dentro. Neste caso, non dá demasiados síntomas, salvo que provoque unha obstrución e que os síntomas deriven diso, como ouriñar moitas veces. Tamén pode sangrar e ese é o síntoma principal para acudir ao médico. Que un teña unha hematuria, sangrado nos ouriños. 

—Se se acode a tempo, o diagnóstico é rápido?

—Tanto nesta área sanitaria, como noutras, se tes hematuria, o ideal é que descartemos a presenza dun tumor ou outras complicacións. É de atención rápida e, máis ou menos, nun mes teríase o diagnóstico. Pero é que este sangrado é o síntoma principal a ter en conta, pois outros son máis inespecíficos, porque a dor abdominal, a perda de apetito ou o cansazo tamén poden aparecer por outras causas. Por iso digo que a hematuria consúltese canto antes. 

—Pola contra, se se tarda en diagnosticar, ata que punto chega o perigo?

—Nalgunhas ocasións, en lugar de crecer cara a dentro, faio cara a fóra. Cando ocorre isto e chega a infiltrar o músculo, poderiamos pensar que o tumor se estendeu. Entón, o tratamento é diferente. Aos que non se inseren no músculo adóitaselles practicar unha resección transuretral e con iso, curan. Ao redor do 50% de tumores diagnostícanse neste estadío, é dicir, nunha etapa non invasiva que non pode dar metástase. O que ocorre é que hai un 30% deses tumores que ao final acaban sendo invasivos e, probablemente, para que o paciente cure terá que pasar por unha cistectomía. Nos homes acompáñase de próstata e nas mulleres tamén se pode retirar o útero, por exemplo. E, ademais da cirurxía, hai que facer unha quimioterapia asociada antes mellor que , despois. Con todo, hai pacientes que debutan metastásicos ou con enfermidade moi avanzada. Os metastásicos poden supor o 11% dos casos e as recaídas, dos tumores que infiltran no músculo, está presente no 20%. Así, ata un 30% dos pacientes poden ser metastásicos. 

—Esta porcentaxe de metástase é elevado en comparación a outros tumores?

—É bastante elevado. No entanto, para min o foco está en que se o diagnostican de forma precoz, o cal é posible, podes curar a moitos pacientes. É un tumor no que deberiamos facer fincapé, no que ante un síntoma que che faga pensar en cancro de vexiga, vaias ao médico. Porque se non o tes na cabeza, podes demorarte e acabes sen solución. 

—Pese ao risco que supón, os datos reflicten que non é o máis coñecido. 

—Así é. A Alianza Merck-Pfizer, polo Día Mundial do Cancro de Vexiga, lanzou unha campaña de concienciación para a cal fixeron unha enquisa a nivel rexional e nacional. Os resultados son moi curiosos porque a xente ten unha percepción non moi mala do cancro de vexiga. Non o consideran dos máis frecuentes e nin sequera é o que máis preocupa á poboación. Con todo, en xeral é o 5.º tumor máis frecuente e agarda que este 2023 diagnostíquense uns 23.000 novos casos. É máis, é máis frecuente en homes, o 4.º en incidencia e a súa mortalidade non é para nada desdeñable. Co cal, é curioso como a sensación de que non debe ser tan preocupante é unha falsa realidade. 

Andrés Zamorano, presidente do Comité Nacional para a Prevención do Tabaquismo: «O paquete de tabaco debería subir ata os 20 euros»

Laura Miyara / Uxía Rodríguez

—Cal é o perfil de paciente máis común?

—O máis habitual é que sexa un home fumador e isto non coincide coa percepción da xente. Pensan que é igual entre sexos, cando non é así. É moito máis prevalecente en homes. De feito, a relación é que por cada 4 ou 5 casos na poboación masculina, hai un na feminina. 

—E en canto a idade?

—A mediana de idade sitúase entre os 65 e 75 anos. Co cal, é verdade que aparece a unha idade avanzada.

—Sábese por que debuta nesta etapa?

—Se temos en conta que a maioría dos casos van ter relación co tabaco, será porque tiveron unha exposición moi prolongada a este tóxico. É o que adoita pasar tamén co cancro de pulmón.

—Coa incorporación tardía da muller ao hábito tabáquico poderíase agardar que nos próximos anos a incidencia de cancro de vexiga aumente?

—Si, totalmente. De feito, como elas se incorporaron entre a década dos 70 ou 80, agardamos que os casos de mulleres con cancro de vexiga aumenten nos próximos anos. Fíxate. Nos homes vemos que hai unha certa tendencia a deixalo, a que fumen menos, e por tanto hai un descenso nos números de cancro relacionados. Pero nelas, sucede o contrario. Estímase que o pico deste tipo de tumores, non só o de vexiga, tamén o de pulmón, chegue nos vindeiros anos.

—Na enquisa revelouse que case a metade dos galegos non oíran falar desta patoloxía e que o 87% non coñece os factores de risco. Isto demostra un descoñecemento bastante elevado. En que púidose fallar?

—Inflúen moitas cousas. É certo que o cancro de mama, de colon ou de pulmón soan máis e conseguen estar máis na cabeza da xente. Saen máis nos medios e asúmense como algo moito máis habitual. Pero fíxate ata que punto se descoñece o cancro de vexiga que na enquisa, os homes preocupábanse máis do cancro de mama que deste, aínda cando é máis frecuente neles. Isto seguramente se deba a que teñen algunha muller próxima que o padecese. Despois, os homes tenden a preocuparse menos pola súa saúde, que pode deberse a unha cuestión cultural. As mulleres demandan máis coidados deste tipo, o que non é malo, e eles quédanse atrás. Ademais, o feito de que alguén tivese que pasar por unha cistectomía e teña unha bóla para ouriñar, non axuda a que lle de visibilidade porque se adoita esconder. Penso que se suman varias cousas para non telo na cabeza, aínda cando é bastante letal e frecuente.

—A SEOM indica que a maioría destes tumores diagnostícanse en fases precoces, na actualidade cal é a supervivencia observada?

—Se temos en conta que agardas curar á maioría de pacientes, se nos pomos a 5 anos, vai ser do 100%. Pero é verdade, que os que teñen unha enfermidade músculo invasiva, que teñen que ir a unha cistectomía, vai haber un 30% de recaídas. Eses non curarán. Si que é verdade que nos últimos anos empezamos a obter melloría nos resultados porque temos máis terapias dispoñibles.

—Como cales?

—Hai 10 anos tiñamos só quimioterapia. Pero levamos uns anos nos que temos dispoñible inmunoterapia e, en breve, probablemente incorpórense tratamentos novos, chámanse anticorpos conxugados que son unha especie de quimioterapia mellorada, levan un anticorpo ao que se une a quimioterapia. É algo como unha terapia dirixida. Entón, entre iso, a quimioterapia e a inmunoterapia estamos a empezar a ver que pasamos de longo, duplicamos a supervivencia de pacientes que tiñamos antes que non se podían curar, e probablemente, conseguimos mellorala nos próximos anos combinando algunhas destas terapias.

—Segundo a SEOM, os tumores de vía urinaria son moito máis frecuentes en occidente que en Asia ou Europa do Leste, a que pode deberse?

—Penso que terán que ver co hábito tabáquico. É verdade que ás veces, as poboacións poden ter hábitos parecidos pero como a xenética é un pelín diferente pode derivar en que teñan máis ou menos tumor nuns sitios que noutros. Por exemplo, os coreanos teñen moito cancro de vexiga. De feito, as súas taxas son parecidas ás de España. En calquera caso, penso que no noso país temos un problema importante con este tumor. É máis, nos ensaios clínicos do cancro de vexiga nótase bastante cando nos inclúen ou non, porque unha vez formamos parte, empeza a subir o número de pacientes recrutados e a ir ben.

—Vive un panorama esperanzador de cara ao futuro? Na última década mellorou o tratamento e o diagnóstico precoz.

—Si, con probabilidade imos seguir mellorando. É un tumor que. se o colles a tempo, cúralo. Esa é a parte boa. Nos últimos tempos, progresamos moito en canto á expectativa de vida do paciente que antes custaba curar e tamén, nos que non se podían curar. Penso que temos que facer fincapé en concienciar con campañas como esta porque iso nos permite que estea máis presente na cabeza da xente. Que o teñan en conta, porque é un tumor que a poboación coñece pouco e no que pensa pouco. Por iso insistimos na importancia que ten un diagnóstico precoz, para que curen máis pacientes e non se rexistren ante recaída. Pero sen dúbida, outra cousa na que hai que insistir é que a xente deixe de fumar, porque o 50% dos casos débese a iso.

Deixar de fumar rexuvenece: así cambia o teu corpo segundo o tempo que leves sen consumir tabaco

Lois Balado

---

---

---