Jacobo Formigo, médico rehabilitador: «Os tres primeiros meses son claves para a recuperación despois dun ictus»
ENFERMIDADES
O experto explica que a capacidade de mellora é limitada a partir do sexto mes
18 sep 2024 . Actualizado á 10:33 h.As secuelas dun ictus impactan directamente no día a día das persoas. Para minimizalas, a rehabilitación é crucial. Co fin de dar resposta ás necesidades dos pacientes, este mércores 18 de setembro, a sede da Consellería de Sanidade en Santiago de Compostela acolle a mesa redonda Retos e propostas de mellora na atención sociosanitaria do ictus, organizada pola asociación Dano Cerebral Galicia en conxunto con Ipsen. Nesta xornada presentaranse os resultados do informe Investigación social sobre o impacto das secuelas nas fases subaguda e crónica tras un ictus. O doutor Jacobo Formigo, responsable da Unidade de Rehabilitación Intervencionista do Hospital Universitario da Coruña (Chuac), vicepresidente da Sociedade Galega de Rehabilitación e Medicina Física e membro do comité científico asesor do informe, explica como se traballa para recuperar a autonomía tras un ictus.
—Cales son as secuelas máis frecuentes dos eventos cerebrovasculares que poden tratarse con rehabilitación?
—As fundamentais son as motoras, as cognitivas e, dentro das motoras, as da mobilidade e as da fala e a linguaxe.
—Como se aborda a rehabilitación destes pacientes?
—Dividimos a atención en tres fases. Primeiro, a fase aguda, que é a que se atende durante os primeiros días cun neurólogo ou con medicamento interno. Despois está a fase subaguda de rehabilitación, onde intentamos mellorar o máximo posible as secuelas cun equipo multidisciplinar composto por médicos rehabilitadores, fisioterapeutas, terapeutas ocupacionais, logopedas, enfermería e psicólogos. Despois hai unha fase crónica na que as secuelas e os déficits funcionais estabilízanse, aínda que nunca do todo. Esa fase crónica é a de mantemento e durante esta etapa trabállase para preservar as melloras conseguidas mediante os tratamentos.
—En que consiste o tratamento na fase subaguda?
—O obxectivo funcional final é que as secuelas condicionen a independencia do paciente o menos posible. Para iso, o programa é coordinado polo médico rehabilitador e participan diferentes profesionais desde un ámbito físico, cognitivo e sociosanitario, porque as evidencias mostran que unha terapia illada sen un equipo multidisciplinar e uns obxectivos funcionais coordinados altera o prognóstico. Este equipo traballa na área deficitaria que teña o paciente. Se teñen secuelas unicamente motoras, trabállase cun enfoque destinado a tarefas con fisioterapeuta e terapeuta ocupacional. Se hai afectación da linguaxe, é importante o logopeda e se hai afectación cognitiva, trabállase con neuropsicólogos.
—Canto dura a rehabilitación?
—É variable. Vai desde poucas semanas, se o prognóstico é moi bo, ata uns cantos meses. A media normal é de ao redor de seis meses. Os tres primeiros son os meses de máxima capacidade de recuperación e ata os seis adoita haber unha mellora importante. A partir de aí, de xeito crónico segue habendo unha necesidade de mantemento. Hai unha certa capacidade de mellora crónica, pero non é significativo desde o punto de vista funcional neurolóxico. Esta recuperación das neuronas limítase moito a partir dos seis meses. É dicir, se eu ando en bicicleta, seguirei mellorando mentres siga adestrando, pero se non pecho a man, despois de certo tempo, vai ser difícil que a peche. Hai pacientes que, cando se lles dá a alta, séguense gastando o diñeiro en fisioterapia e en terapia ocupacional, pensando que van seguir mellorando, e si, é certo, pero con estes matices. Na fase subaguda preténdese recuperar o dano cerebral. Na fase crónica, búscase non perder. A rehabilitación pretende acadar a máxima recuperación funcional posible dentro de cada lesión e a partir de alí trátase de ir ao ximnasio para non atrofiarse e non perder iso que se conseguiu.
—Que factores melloran o prognóstico?
—O máis importante é o tipo de lesión. Se tes unha trombose que afecta a todo o cerebro, aínda que fagas todo ben, a túa familia apóiete e aténdache un bo equipo multidisciplinar, o prognóstico é peor. Outros factores relevantes son a situación previa do paciente, o tipo de terapia que reciba, o equipo multidisciplinar na rehabilitación e o apoio familiar. Se un paciente de 80 anos ten unha situación previa na que saía a dar un paseo ou á tenda e esa era toda a súa actividade, non lle podes pedir que faga dúas horas e media de actividade física porque vai empeorar o seu prognóstico.
—Cal é o rol dos familiares e coidadores para apoiar este traballo?
—É fundamental. A participación e implicación dos familiares e coidadores é un dos factores que cambian o prognóstico final. Estamos a pasar dun modelo de medicamento centrado na atención a unha centrada na persoa. É dicir que todo o equipo multidisciplinar xira ao redor das necesidades do paciente e da súa familia. Pero isto implica que eles teñen que ser proactivos para que a recuperación sexa a máxima, porque se son pasivos, non favorecen a que isto ocorra.