Juan Carlos Ramos sufriu unha lesión medular: «Caín á piscina e xa notei un calafrío por todo o corpo»

Cada ano, estímase que ao redor de 1.000 persoas sofren unha lesión medular en España, segundo os últimos datos da Fundación Lesionado Medular. Unha urxencia médica que provoca a perda de sensibilidade e mobilidade nas extremidades polo traumatismo e o dano neurolóxico consecuente. Unha gran parte destes casos prodúcense no verán, debido a accidentes relacionados con caídas en piscinas ou zambullidas imprudentes en ríos ou mares. Este foi, tamén, o caso de Juan Carlos Ramos, un coruñés que no verán do 2020, en pleno pico de covid-19, escorregou na piscina xogando cos seus fillos e fracturou unha vértebra.

«Estabamos nunha leira, xogando cos meus fillos cun balón na auga. Eu tireime mal e golpeeime a cabeza co fondo. Non me deu tempo a pór as mans nin nada. Non foi moito o golpe, pero foi xusto para que me rompese unha vértebra do pescozo e ao romper, tocou a medula. Ao tocar a medula, xa estás amolado. Desde o peito cara abaixo xa non sentes nada nin moves nada», explica Juan Carlos. 

Anatomía dunha lesión

As zambullidas son a terceira causa de lesión medular traumática en España. «O mecanismo lesional é xeralmente a consecuencia dun forte impacto na zona central da rexión parietal posterior, o que comunmente coñecemos como a coronilla, provocándose unha flexión forzada do pescozo cara adiante que comprime a columna á altura da quinta ou sexta vértebra cervical. A fractura ou estalido da vértebra pode provocar unha compresión ou sección do cordón medular que se aloxa no interior da columna», explica o neurocirurxián Andrés Muñoz.

«Como habitualmente se dana a medula cervical, o paciente chega xa cun estado de tetraparesia ou tetraplexía. Tetraparesia é o que ocorre cando non hai unha perda motora completa, e tetraplexía, cando o dano é a un nivel no que xa saíron as raíces cervicals e lumbares, e afecta tanto a brazos como a pernas», detalla.

«Incluso, se o dano é a nivel cervical alto, pode haber parálise diafragmática e neses casos hai insuficiencia respiratoria. Son pacientes que non poden respirar porque a musculatura torácica non responde e deben conectarse a un respirador. Estes son casos que acaban co falecemento do paciente por complicacións derivadas de infeccións de distinto tipo e pneumonía», advirte o cirurxián.

Un calafrío

Naquel verán da pandemia, Juan Carlos tiña 44 anos e dous fillos que empezaban a crecer e a gañar independencia. «Estaba nun momento no que o ritmo da miña vida empezaba a remontar, os meus fillos xa estaban un pouco máis maiores. Tiña un de 17 anos e un de 12. Empezaba a ter máis liberdade para viaxar coa miña muller», di. «Antes, a miña rutina era levar aos nenos ao colexio, ir traballar e á saída ir facer exercicio, a correr ou ao ximnasio. Saïamos as fins de semana, como o meu fillo xogaba ao fútbol, iamos ver os partidos. Tamén iamos á praia. Estaba sempre ocupado, tiña unha vida normal», lembra.

Todo iso cambiou a raíz do accidente. «Cando dei o golpe na cabeza, notei un calafrío por todo o corpo e o primeiro que fixen foi botarme as mans ás pernas, porque non as sentía. Subinme como puiden ao bordo da piscina e chamei aos meus fillos para que buscasen á miña muller e ao meu irmán, que estaban alí preto. Díxenlles que non sentía as pernas e chamaron a unha ambulancia. Eu estaba en shock mentres a agardabamos. Non contaba con que un golpe así tivese tantas repercusións. É algo que non te agardas, pero xa nese momento algo me dicía que as cousas non ían ben», conta Juan Carlos. Non o sabía aínda, pero fracturárase a vértebra C8.

Trasladárono á UCI do Hospital Universitario da Coruña (Chuac), onde permaneceu ingresado durante uns días, dado o delicada que era a súa situación. «Ese día deixáronme alí con respirador, un fixador na cabeza para descontracturar a vértebra, que se chama compás. Isto foi un sábado e operáronme un martes. Primeiro buscan estabilizarte para non cortar a conexión da medula co resto do corpo e logo xa te operan», detalla.

«Tiven uns días nos que estaba máis aló que acá. Os médicos explicáronnos todo e puxéronnos no peor, que non ía volver a andar e que non volvería mover os brazos, aínda que os brazos si que os movo porque non foi completa a lesión, non se afectou totalmente a medula, entón conservei esa mobilidade, pero non sento nada desde o peito cara abaixo», explica.

Juan Carlos estivo dez días na UCI e, unha vez estabilizado, pasou á unidade de lesionados medulares do hospital. Así comezaba un longo proceso de recuperación da súa autonomía, con todas as adaptacións que iso requiriría, e coa pandemia como pano de fondo. Isto último, sinala Juan Carlos, impactou en todo o sistema sanitario, que se atopaba, por aqueles días, colapsado. «Tiven un ingreso complicado, porque coincidiu co covid-19 e non daban abasto», sinala.

Volver aprender todo

Na unidade de lesións medulares, Juan Carlos entrou en contacto con outros pacientes que acabaran en situacións de parálises similares á súa, por diversas circunstancias. «Na unidade na que me rehabilitei había lesionados por zambullidas, por caídas en moto ou en bicicleta e incluso xente maior que caera pola rúa. Incluso había unha persoa que caeu dun cabalo polo monte e estivo vinte horas ata que o atoparon», lembra.

Ao escoitar todas esas historias, para el, as comparacións eran inevitables. «Custoume aceptar que ía quedar así. E no meu caso, o feito de que o accidente fóra nunha piscina amoloume bastante. Se fose un accidente de coche e dese vinte voltas, pensaría: "Vale, pois aínda tiven sorte". Pero sendo nunha piscina, non o ves dese xeito», explica.

A pesar de todo, puido recuperar moita da súa autonomía a través da fisioterapia. «Búscase que sexas o máis independente posible, dentro da túa lesión. Sempre vas necesitar algún tipo de axuda, pero vas sendo máis ou menos autónomo nalgunhas cousas. Ensínante a vestirte outra vez, a levantarte da cadeira para pasar á cama, a usar por ti só a ducha, esas tarefas diarias», conta Juan Carlos.

Asegura que a maior parte da súa mobilidade recuperouna unha vez fóra do hospital no que estivo cinco meses, na seguinte etapa da súa vida, que foi outro gran desafío. «Custoume ao principio, tiven unha depresión, non quería saír á rúa porque todo o mundo que me vía preguntábame que pasara, entón é un pouco difícil aceptalo, non só para ti, senón para a túa familia. Cústalles verte así. Pero acostúmaste e agora xa é unha vida máis ou menos normal. Tamén tes que volver aprender a usar o teu corpo desde cero, é case novo. Tes que volver aprender ata a facer caca», explica.

Tivo que adaptarse a esta nova vida e modificar, entre outras cousas, algúns espazos dentro do seu fogar para poder utilizar a súa cadeira e acceder a todas as estancias. «A un coche súbome ben e na casa o que adaptamos foi o baño, sobre todo, a ducha, cunha cadeira especial», detalla. Estas adaptacións foron o puntapié inicial para descubrir todo o que é posible facer en cadeira de rodas.

«Tes que pensar no que podes facer, non no que perdiches. Podes ir en barco, hai esquí adaptado, tenis de mesa, case todo o que queiras, pódelo facer. Hai unha chea de cousas adaptadas, como deportes, viaxes e actividades», asegura. El, pola súa banda, acode todas as semanas a natación e tamén realiza sesións de adestramento e fisioterapia na asociación Aspaym, dedicada ao apoio a pacientes con lesións medulares.

Con todo, destaca a necesidade de adaptar mellor as cidades ás necesidades das persoas discapacitadas. «Falta moita adaptación nas beirarrúas, as estradas, os edificios e os bares. Hai costas que son moi empinadas e non podes subir sen axuda. Faría falta que estivese todo máis adaptado e, sobre todo, que a seguridade social cubrise a fisioterapia, se non che tes que pagar ti todo ou recorrer a unha asociación», expresa.

Secuelas

As lesións medulares non só causan a perda de sensibilidade e mobilidade. Ao causar dano neurolóxico, poden afectar a distintos centros reguladores do cerebro, chegando a impactar en aspectos como a respiración ou a capacidade de tragar, nalgúns casos. Para Juan Carlos, unha das secuelas máis complexas de controlar foi a mala regulación da temperatura que lle quedou ao seu corpo.

«Se ti tes calor, súas. Pero eu non, porque teño a termorregulación alterada. Cando fai moita calor, empézame a subir a febre e pódenme dar golpes de calor con facilidade. Tamén teño baixa a tensión, pódome marear e sufrir complicacións. Non é só que non podo andar», explica.

«Por iso sempre digo que antes de tirarse a unha piscina ou ao mar, hai que comprobar sempre o fondo e tirarse sempre coas mans por diante, sen facer ningunha pirueta, porque calquera fallo que haxa pode facer que te golpees como eu as costas ou a cabeza e se iso afecta á medula, se afectas a unha vértebra, calquera que sexa, pode romper», advirte.

---

---