Os fármacos para perder peso son no avance científico máis importante de 2023: «Fan que o estómago se baleire de forma máis lenta»
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
O máis «potente» de todos agarda que chegue a España a principios de 2024
15 dic 2023 . Actualizado á 11:43 h.O avance científico máis importante do 2023 leva case dúas décadas entre nós sen facer moito ruído. Ou polo menos, non tanto como o que provocou este ano. A revista Science outorgoulle este prestixio á familia dos análogos de GLP-1, uns fármacos que ata hai pouco, só se prescribían para as persoas que padecían diabetes tipo 2. «Son derivados dunha hormona intestinal que se chama GLP-1, que a nivel natural libérase despois das comidas no sangue e ten unha función no control da saciedade porque inhibe as ganas para comer. Manda ao cerebro, ao hipotálamo, a sensación de que estamos fartos», indica Cristóbal Morales, endocrino e membro da Sociedade Española do Estudo da Obesidade (SEEDO). Pero por que considéranse estes fármacos o descubrimento do ano?
Que teñen que ver os análogos de GLP-1 coa obesidade
O endocrinólogo explica que, co tempo, descubriuse que estes fármacos que se receitaban a diabéticos tamén tiñan efectos na obesidade: «Débese ter en conta que a diabetes está moi relacionada con ela, de feito, poderiamos dicir que é a antesala. Sabiamos que eses fármacos, ademais de controlar a diabetes, tiñan un perfil beneficioso en canto a perda de peso e seguridade cardiovascular». Así, estas moléculas foron unha revolución no seu momento para o tratamento das persoas con diabetes e, agora, tamén o están sendo para as que viven con obesidade.
«Desde o 2005, a familia dos análogos de GLP-1 úsase para o tratamento dos pacientes con diabetes tipo 2 que teñen, ademais, obesidade. Así, incluíronse varias moléculas que pertencen a esta familia, como a exenatida, liraglutida, dulaglutida e semaglutida. Todas teñen en común a potencia no control da diabetes, pero con algúns efectos distintos, molécula-dependentes, na redución de peso corporal», declara Andreea Ciudin, endocrinóloga e coordinadora da Unidade de Obesidade do Hospital Vall d'Hebron de Barcelona, segundo recolle Science Media Centre España. «A partir de aí abriuse unha nova liña de estudos clínicos para avaliar o rol destes fármacos na obesidade sen diabetes asociada, dados os seus efectos a nivel cerebral de control de apetito e de tubo dixestivo. É dicir, fan que o estómago se baleire de forma máis lenta», engade.
Cales son os fármacos aprobados para perder peso
Actualmente existen dous tipos de fármacos que se poden utilizar no tratamento da obesidade. Por unha banda, o orlistat, un medicamento aprobado hai anos que actúa diminuíndo a absorción das graxas que se inxeren. E polo outro, os que foron distinguidos como o descubrimento científico do ano: os análogos de GLP-1. Pero tal como mencionaba anteriormente Ciudin, non todos os que pertencen a esta familia teñen efecto sobre o peso corporal.
«Os aprobados para o tratamento da obesidade, tanto en adultos como en adolescentes maiores de doce anos, son a liraglutida e a semaglutida», desvela a doutora. O primeiro principio activo comercialízase en España baixo o nome comercial de Saxenda para os pacientes con obesidade e como Victoza para os que sofren diabetes.
Con todo, Ciudin remarca que «sen ningunha dúbida, a semaglutida é con diferenza a máis potente para tratar a obesidade, podendo existir perdas de aproximadamente o 15% do peso total. Unha porcentaxe histórica que non se acadara nunca con medicamentos, salvo coa cirurxía bariátrica». Así mesmo, este tipo de moléculas non só funcionan co peso, senón que tamén mostraron un efecto protector a nivel cardiovascular, renal e no fígado graxo, que son unhas das complicacións máis importantes da obesidade.
O único análogo do receptor do GLP-1 aprobado unicamente para o tratamento da obesidade en España, a liraglutida, comercialízase baixo o nome de Saxenda. Preséntase en inxeccións subcutáneas de aplicación diaria no abdome, parte superior do brazo ou na coxa, e o seu prezo oscila entre os 200 e os 300 euros que deben de ser abonados polo paciente. A razón non é outra que, ao non considerarse a obesidade como unha enfermidade, os tratamentos que se poidan prescribir para mellorar a saúde e calidade de vida dos pacientes que a sofren tampouco son cubertos pola Seguridade Social.
A polémica do Ozempic e o Wegovy
A semaglutida non se comercializa aínda en España cunha prescrición para a obesidade. O único fármaco que está dispoñible no noso país con este mesmo principio activo é Ozempic e está indicado para os pacientes con diabetes tipo 2. E esa é a base do balbordo que existe sobre el. Coñecidos os seus efectos sobre a obesidade, os pacientes desta patoloxía tamén demandan o tratamento.
«En Europa e Estados Unidos este medicamento está aprobado para o tratamento da obesidade, ademais da diabetes. Con todo, en España, a semaglutida só está aprobada ata o momento para o tratamento da diabetes tipo 2 baixo o nome comercial de Ozempic. No resto de Europa e Estados Unidos, o mesmo fármaco, é dicir, semaglutida para o tratamento da obesidade, chámase Wegovy cunha dose máxima de 2,4 mg/semana. É o mesmo fármaco con nomes diferentes, para indicacións diferentes, polo que podería levar a certa confusión e o seu uso cruzado non é recomendable», declara Ana de Hollanda, especialista de endocrinoloxía e nutrición do Hospital Clínic de Barcelona e coordinadora da Área de Obesidade da Sociedade Española de Endocrinoloxía e Nutrición (SEEN).
Agarda que Wegovy (semaglutida) empécese a comercializar en España a principios de 2024. Xa está dispoñible en varios países de Europa e nos Estados Unidos.
Os expertos recalcan que o tratamento farmacolóxico non é a única solución ao problema da obesidade
O tratamento farmacolóxico non é unha solución para o problema poboacional da obesidade. «Esta só pode ser abordada desde un marco multifactorial que mellore as condicións de vida das persoas. A ciencia leva décadas sinalándonos a desigualdade como un dos factores fundamentais da obesidade. Segundo datos da Enquisa Europea de Saúde en España de 2020, o 24% de persoas de baixo nivel socioeconómico viven con obesidade, mentres que entre as persoas de maior nivel a prevalencia é só do 9%», asegura Luis Cereijo, investigador en epidemioloxía social e cardiovascular da Universidade de Alcalá, en declaracións recollidas por SMC.
«Abrazar o tratamento farmacolóxico como única solución supón cronificar a obesidade renunciando a modificar as causas que empeoran a saúde das persoas; desistir en que unha mellora das condicións de vida permite que poidan mellorar os seus hábitos de actividade física, alimentarios e de descanso», alerta o investigador. Na súa opinión, asumir o enfoque individual do tratamento farmacolóxico fará que todas esas causas subxacentes sigan prexudicando á vida das persoas: «Por iso, é urxente centrar o foco nas causas fundamentais e abordar as desigualdades sociais en saúde como un problema poboacional derivado das condicións de vida. O exceso de peso non debe ser concibido como o problema, senón como un síntoma daquilo que está a reducir a calidade e esperanza de vida das persoas».