A dirección do Cluny anima aos profesores a aplicar didácticas que deixen ao neno no centro da aprendizaxe
02 may 2017 . Actualizado ás 11:23 h.Moitas veces, un centro inicia a senda cara á innovación -un camiño que nunca se acaba de completar e que ás veces se entretén en recodos- da man dun profesor ou profesora especialmente activos. Alguén que empurra aos demais a investigar e convence a dirección para que o apoie. Só se os responsables do centro creen na proposta, esta pode chegar a converterse en filosofía de centro. Pero outras veces ocorre ao revés. Son os directivos os que teñen claro que hai que renovar a aprendizaxe e apóianse, iso si, nos profesores para que estes fagan realidade a súa aposta por unha educación diferente. Isto é o que ocorre no San José de Cluny de Santiago, un centro de 650 alumnos e 50 profesores situado no corazón do primeiro ensanche compostelán, un armazón de rúas habitado por avós e a un paso dos grandes referentes da historia e a arte de Galicia.
Tanto a directora pedagóxica do Cluny, María Lavandeira, como a xefa de estudos, Esther Balboa, e a superiora da congregación, Carmen Vázquez, teñen claro que son os profesores os que marcan a diferenza. E que necesitan formación adecuada, pero tamén un plus de confianza para cambiar a dinámica coñecida por unha nova. Como o centro forma parte dunha congregación nacional, é capaz de proporcionar a formación necesaria aos mestres, e a iso sumar o seu apoio explícito: aprendizaxe baseada en proxectos, en problemas, cooperativo, flipped classroom, gammificación, aprendizaxe aberta á contorna e intelixencias múltiples son algúns dos camiños novos que emprendeu o Cluny.
Aprendizaxe cooperativa
É un dos programas máis asentados e que xa chega a todas as etapas -de infantil a ESO- nas materias de ciencias. «O máis difícil da súa aplicación -explica María Lavandeira- foi a avaliación». Determinar o traballo de cada alumno nun grupo no que todos colaboran e onde se intercambian os papeis ao longo do curso require de práctica e unha metodoloxía adaptada. A aprendizaxe cooperativa leva a cabo nalgunhas materias máis, como Inglés. Na clase de 4.º de primaria están a desenvolver xogos de mesa. Os portavoces dos grupos explican que fan, que son versións da oca, o Monopoly ou unha mestura de dominou e Un ideado por eles. É mellor traballar en grupo? Santi, Antía e Simón, un de cada equipo, non o dubidan.
Aprendizaxe baseada en proxectos
Xa se fai en todas as etapas, e a idea é que cada clase desenvolva un proxecto de forma trimestral, aínda que non pode supor máis do 20 % do contido das materias elixidas. «Gústanos moito este sistema -di Lavandeira-, pero creemos que é un método máis, non o único». Como colexio relixioso, este ano todo o centro desenvolve os proxectos baixo un tema: a encíclica papal Laudato se', o chamamento de Francisco á ecoloxía: «Centrámolo en tres aspectos: o coidado dun mesmo, o coidado do outro e o coidado da natureza». Os de 1.º de ESO reciclan o papel de todo o colexio, van polas aulas recolléndoo e pesándoo; os de 3.º e 4.º de ESO fan fotografías dos danos que ten o inmoble e os descoidos de maiores e pequenos; e en primaria aprenden hábitos de vida saudables.
Aprendizaxe baseada en problemas
É o último método que se está aplicando, entre os nenos de 5 anos. Adela, profesora de infantil, recoñece que están «encantados» cos resultados. Explica que agora mesmo os nenos son moi bebés, chegan ao cole sen deixar o chupete ou os cueiros, e os pais encárganse de atender todas as súas necesidades. «Queriamos fomentar a autonomía, que pensasen por si mesmos, que resolvesen», explica a mestra. Así que o docente lles expón un problema e eles téñeno que solucionar: «Un dos primeiros foi sobre lapis -lembra-. En clase temos cinco grupos e dixémoslles que non había máis que tres lapis vermellos e tres azuis, que que iamos facer para que todos puidesen usalos. Foi impresionante, puxéronse a falar entre eles e en cinco minutos deseñaran unha programación: primeiro úsanos fulano e mengana, despois tal e tal...». Entenden que este sistema é magnífico porque non todos os nenos razoan igual e a fusión duns e outros é moi enriquecedora. Ademais, os nenos móvense con soltura e gañaron confianza: «Dínnolo os pais, nótase en casa».
Gammificación e «flipped classroom»
A estratexia dos xogos úsase en case todas as aulas. Desde as matemáticas divertidas de 1.º e 2.º de primaria ata experiencias como aprender os elementos da táboa periódica en 3.º de ESO cun xogo de mesa, ou a robótica e o xadrez na aula entre os de infantil (5 anos). A aula ao revés ou flipped classroom (os nenos ven a teoría en casa nun vídeo e practican no colexio) está en fase de formación do profesorado.
PAT
O centro ten ampliación de horario, unha hora máis cada día en primaria. Ademais de reforzo matemático, serve para desenvolver o Plan de Acción Tutorial, onde se fala de emocións e ensínase a recoñecelas e manexalas. Faise con películas. A que estaban vendo estes días os pequenos, Os incribles.
Un día no museo
Aberto á contorna
«Os alumnos coñecen o mundo que os rodea». A aprendizaxe aberta á contorna propón aproveitar o mundo real para que os alumnos avancen nos seus coñecementos e entendan que tamén poden cambiar as cousas. O Cluny intenta utilizalo ao máximo (a pesar dos problemas que supón mobilizar hoxe a menores) e fan frecuentes visitas a lugares importantes. A pasada semana estiveron no Museo do Pobo Galego cunha iniciativa moi interesante. Ademais de render homenaxe a Rosalía de Castro, os nenos de 5.º e 6.º de primaria explicáronlles os oficios aos de 2.º de primaria, unha forma moito máis activa de aprender estes contidos obrigatorios.
Beneficios
«É un achegamento á cultura e á lingua». Elisa, profesora de Lingua Castellana e de Lingua Galega en 5.º e 6.º, leva dous anos coa iniciativa. Este curso, os de sexto explicaron aos pequenos o traballo do mar: mariscadores, redeiras, pescadores e carpinteiros de ribeira; os de quinto encargáronse dos traxes típicos e doutros oficios, como canteiros, afiadores ou ferreiros: «Traballan durante un mes -explica a mestra- e teñen que organizar vos grupos, facer as adhesivos identificativos, buscar información, resumila... Este ano veu ata un mariñeiro de Muros a explicar como era ou seu traballo. É un achegamento á cultura e á lingua, e falan cos seus avós na casa».
«Melloran moito a oratoria e vos xestos». Algúns alumnos falan en voz baixiña, moi rápido ou sen apenas vocalizar. Pero outros se expresan con soltura, naturalidade. Cada un ten un ritmo, pero todos «melloran moito na oratoria e lles axuda a adquirir vocabulario», ademais de servir de práctica para enfrontarse a un grupo.