Como viven os galegos: fuman menos, fan pouco exercicio e son dos máis desconfiados

Se vostede tivese que indicar, do 0 ao 10, como de satisfeito está coa súa vida, sendo cero «nada satisfeito» e dez, «plenamente satisfeito», que nota lle daría? Esta é unha das preguntas que a Enquisa Condicións de Vida, que cada ano publica o Instituto Nacional de Estatística (INE), expón aos seus participantes. Os galegos, por certo, son os terceiros na cola que menos conformes maniféstanse coa súa día a día.

O documento, que está promovido por distintas iniciativas tanto do ámbito académico como científico, así como por organizacións internacionais e europeas, talles como Nacións Unidas, a Comisión Europea ou a OCDE busca ampliar os indicadores de desenvolvemento económico empregados tradicionalmente, como o PIB, co obxectivo de ter outras medidas que permitan falar de crecemento e benestar.

A enquisa analiza un conxunto de indicadores que se agrupan en nove dimensiones: condicións materiais de vida, traballo, saúde, educación, lecer e relacións sociais, seguridade física e persoal, gobernanza e dereitos básicos, contorna e medioambiente e, para rematar, a experiencia xeral da vida.

En xeral, a calidade de vida en España aumentou no 2024, aínda que aos españois lles foi mellor nalgunhas cousas que noutras. Así, a puntuación outorgada ás categorías «Condicións materiais de vida», «Traballo», «Saúde», «Educación», «Seguridade física e persoal», e «Contorna e medioambiente» mellorou respecto ao 2023, mentres que as de «Lecer e relacións sociais» e «Experiencia xeral da vida» foron a peor. Un ano máis, os que mellor viven son a Comunidade Foral de Navarra, A Rioxa e o País Vasco. Galicia, en cambio, está por baixo da media nacional neste índice global de calidade de vida.

A saúde, indica o informe, é un dos aspectos que máis valoran as persoas. Xa o dicía a canción de Cristina e os Stop. Neste apartado, inclúense variables que miden, de forma obxectiva, a esperanza de vida a diferentes idades, así como a esperanza de vida en boa saúde. Á súa vez, tamén se fai referencia a enfermidades ou problemas de saúde de longa duración, a ter limitacións de actividade na vida diaria, ao acceso a coidados sanitarios e aos determinantes de saúde.

Esperanza de vida

Os galegos viviron de media 83,6 anos no 2023. Sitúase por baixo da media nacional —83,8 anos—. Os tres primeiros postos neste ránking ocúpano, por orde, a Comunidad de Madrid, Comunidade Foral de Navarra e Cantabria. Como sempre sucede, as mulleres teñen unha esperanza de vida maior que os homes.

Se a atención se centra na esperanza de vida con anos de boa saúde, é dicir, o tempo que unha persoa vive gozando sen problemas funcionais ou de discapacidade, cuxos datos só están dispoñibles a nivel europeo e nacional, España obtén peores resultados que a Unión Europea —62,1 anos con calidade fronte a 63,1—, menores en ambos os casos que os datos previos á pandemia.

Saúde autopercibida

Galicia —berce dunha posible zona azul en Ourense— parece non sentirse do todo ben coa súa saúde. Á hora de medir a autopercibida, é dicir, as autovaloraciones que cada un se dá a si mesmo. A razón? A enquisa mostra que é a menos se percibe cun bo ou moi bo estado, aínda que os números melloran con respecto aos anos posteriores á pandemia.

Neste sentido, tamén é importante ter en conta que ao aumentar a idade, increméntase a porcentaxe de persoas que declaran un estado de saúde regular, malo ou moi malo, resultados que podería dar a poboación envellecida do territorio galego.

Ademais, se estas respostas relaciónanse co tipo de fogar, as porcentaxes máis elevadas de persoas que declaraban un estado de saúde moi bo correspondían ao fogar formado por dous adultos con fillos dependentes. En cambio, as porcentaxes máis elevadas dos que declaraban un estado de saúde moi malo correspondían ao fogar formado por unha muller soa de 65 ou máis anos.

Enfermidades crónicas

No 2024, Galicia foi a segunda comunidade con maior porcentaxe de persoas que padecían enfermidades ou problemas de saúde cunha duración superior aos seis meses. En concreto, un 39,9% dos participantes galegos marcaron esta opción. Iso si, mellóranse os datos con respecto ao 2023, cando había un 41, 1% da poboación afectada.

Resultado similar obsérvase na clasificación de persoas gravemente limitadas na actividade diaria. No primeiro caso, ía por detrás de Asturias; no segundo, de Castela-A Mancha.

Necesidades médicas atendidas

Na Enquisa Condicións de Vida tamén se valoran as necesidades de coidados médicos (excepto dentista) que non foron satisfeitas polos participantes. Por exemplo, non recibir un exame médico ou un tratamento en caso de necesitalo. O informe valora distintas razóns: desde non poder acudir por listas de espera ata non ter un doutor que inspire confianza ou crer que o problema se resolvería sen intervención médica. No 2024, a nivel nacional un 1,8% dos participantes non puido recibir asistencia médica porque era moi caro, estaba moi lonxe ou había problemas coa lista de espera. Súmase outro 1% que non o fixo por non dispor de tempo, non coñecer a ningún bo especialista; ter medo ao médico, aos hospitais, ás exploracións médicas ou tratamento; así como porque preferiu agardar a ver se o problema melloraba. En Galicia, a porcentaxe total de persoas enquisadas que non necesitasen unha consulta médica, pero non foron por distintas razóns, é do 3,2%.

Determinantes de saúde: índice de masa corporal, fumadores diarios e exercicio físico

O informe divide os determinantes de saúde en tres apartados: o índice de masa corporal, fumadores diarios e a práctica de exercicio físico regular ou sedentarismo en tempo libre.

A primeira medida —o IMC— aínda que foi aldraxado nos últimos anos debido a que presenta información de xeito confuso, como que non establece diferenzas para homes e mulleres, non mide a masa muscular nin o perímetro abdominal, séguese utilizando porque ofrece datos útiles en terreo estatístico.

Así, o IMC é a relación entre o peso do individuo e o que mide. Del, extráese que a nivel nacional, no 2023, un 39,8% de persoas de 18 e máis anos tiñan sobrepeso e un 15,2%, obesidade.

Se os datos se desagregan por rexións, a porcentaxe máis alta de persoas con sobrepeso correspondeu a Andalucía (43,8%) e, en relación á obesidade, correspondeu a Canarias (21,5%). A nivel autonómico, un 38% dos galegos enquisados referiron sobrepeso, e un 17,9%, obesidade.

En canto aos que fuman a diario, hai boas noticias. En todas as comunidades autónomas, fúmase menos desde o 2009. A nivel nacional, a proporción de fumadores diarios baixou un 36,6%. En Galicia, a porcentaxe pasou de situarse nun 22,2% dos enquisados, a un 14,9%. Se a lupa se pon nas xeracións, os millennials e a X presentan os peores resultados, seguen fumando máis.

Por sexo, as mulleres saen peor paradas. Aínda que en toda a táboa histórica, elas fumaron menos, os homes presentan unha maior redución do hábito tabáquico. En concreto, desde o 2009, eles reducírono en once puntos porcentuais; mentres que elas, só 7,4. Os datos coinciden cunha alarma que manifestaron distintas sociedades médicas, como é o caso da Sociedade Española de Oncoloxía (SEOM), quen este 2025 avisou de que o cancro de pulmón (profundamente relacionado co hábito tabáquico) séguese consolidando na poboación feminina.

Galicia é das comunidades que menos exercicio practica. En concreto, é a segundo pola cola, só por diante de Castela-A Mancha. Os datos tamén pon de manifesto diferenzas de xénero no deporte. Os homes móvense once puntos máis que as mulleres (35,3% deles fronte ao 24,6% delas). Así como a nivel socioeconómico. O 20% dos participantes con ingresos máis elevados están preto de duplicar ao 20% dos enquisados con salarios máis baixos.

Contacto cos nosos seres queridos

O tempo de lecer e o contacto social é fundamental para a saúde mental. É máis, é unha das variables máis relacionadas coa lonxevidade segundo distintas investigacións. Inflúe na sensación subxectiva de benestar, felicidade e satisfacción coa vida. Por iso, a Enquisa de Condicións de Vida analízaas nun grupo concreto.

Neste sentido, o traballo mediu a frecuencia coa que un ve os seus seres queridos; a satisfacción coas relacións; ter alguén ao que pedir axuda; ter a alguén con quen falar de temas persoais e a confianza nos demais. Neste caso, Galicia móvese en terreo de grises, con resultados que a sitúan en postos de metade da táboa en todas estas medidas. Iso si, cunha excepción: a confianza. A comunidade é da que menos o fan. Resultados que parecen confirmar o estereotipo de cautela ou reserva ante a falta de información que nos caracteriza.

Contaminación e ruídos

Ademais, hoxe en día, a saúde non se entende sen mirar a contorna. Por iso, o traballo do INE inclúe tres subdimensiones: a contaminación e os ruídos; o acceso a zonas verdes e de recreo; e a contorna ambiental. Todas elas teñen un impacto no benestar presente e comprométeno a longo prazo.

Galicia é das rexións que menos poboación vive afectada pola polución e contaminación acústica en España. Ocupa o cuarto posto no primeiro, e o terceiro no segundo. Noutras palabras, aínda poden respirar e descansar tranquilos.

Con todo, chama a atención a satisfacción moi baixa que recoñecen ter os galegos con respecto ás zonas verdes e áreas recreativas. Os datos referentes a esta variables son do 2013, por aquel entón, eran os terceiros en canto a esta falta de contento.

Salarios baixos e xornadas longas

A saúde non se pode entender sen o contexto que a rodea. A economía é esencial á hora de determinar a calidade de vida das persoas posto que limita ou permite satisfacer as súas necesidades básicas e aspirar a un mellor benestar.

A enquisa que ofrece o INE dedica un apartado aos salarios máis baixos e xornadas máis longas. No primeiro deles, Galicia é a sétima rexión cunha maior porcentaxe de traballadores cun salario máis baixo. En concreto, o 18,2% dos enquisados. Pola súa banda, os galegos son os segundos á hora de dedicar máis tempo ao traballo. En concreto, un 8,8% pasa máis de 49. Só lle supera Asturias.

A satisfacción co traballo é menor que a media nacional. Iso si, por pouco. En concreto, 7,3 puntos fronte aos 7. Notable para o emprego.

---

---